الإشارات إلى القدس في القرآن الكريم

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 18 - 68, 27.06.2025

Murat Sülün Çevirmen: Mustafa Hamza

Öz

يتناول البحث التفسيرات الجدلية للآيات التي تتناول تاريخ القدس، والمفاهيم التي تحتاج إلى بيان، كالأرض المقدّسة والخليفة والقِبلة والمسجد الأقصى. ويسلّط الضوء من خلال هذه الآيات على تجارب مختلفة من حياة بني إسرائيل في مواجهة المشركين الذين أنكروا النبوة، وانتصار المظلومين المستضعفين الذين تعرضوا للاضطهاد بفضل المعونة الإعجازية من الله، وكيف أورثهم الله الأرض التي كانوا يُستضعَفون فيها. وقد عاش المسلمون هذه البشارة بأنفسهم بعد عشرين عامًا من الكفاح، وعادوا ليرثوا أمّ القُرى التي أُخرِجوا منها، ودخلت مكة وما حولها في الإسلام. وكذلك، تتبوّأ الآيات المتعلقة بالقدس مكانة خاصة، ولاسيما تلك التي تتحدث عن "الإسراء" و"القِبلة". وفي هذا السياق، جاءت الرحلة الليلية المعروفة باسم "الإسراء" للنبي محمد (ص)، في وقت حرج في تاريخ دعوته إلى الإسلام، بشارةً ملموسةً بأن الدِّين الذي جاء به سينتشر ويسيطر على هذه البلاد، فكانت القدس بمثابة هدفٍ فعليٍّ للمسلمين. إن تحليل الآيات المتعلقة بالقدس أمر مهمٌّ، لأن القدس ثالث المدن عند المسلمين بعد مكة والمدينة المنورة، فهي بلا شك، المدينة التي تنزل فيها الوحي.

Anahtar Kelimeler

التفسير , القدس , المسجد الأقصى , القبلة , الإسراء , أرض الميعاد , الأرض , الخليفة , سبحان

REFERENCES to al-QUDS in the QUR’AN

Öz

In the article, verses related to al-Quds are identified and some controversial interpretations of these verses are discussed. Concepts such as al-arz al-maw‘ud, al-arz al-muqaddas, caliph, qibla, and al-masjid al-aqsa are highlighted as needing further explanation. In the verses addressing al-Quds, Muslims are comforted by drawing parallels with the experiences of the Children of Israel, who, with the miraculous help of Allah, overcame their opponents and regained control over the land where they had once been oppressed. This serves as a reminder for Muslims, who, after a prolonged struggle of twenty years, ultimately triumphed by reclaiming Makkah and its surroundings from which they had been expelled. Among the verses regarding al-Quds, those related to the isra’ and qibla hold particular significance. The most concrete form of good news was delivered to the Prophet through the isra’, especially when he was overwhelmed by difficulties. The journey foretold that the religion he brought would eventually prevail in these lands, with al-Quds symbolically targeted as a focal point for Muslims. The analysis of the verses concerning al-Quds is essential because, for Muslims, al-Quds holds a place of utmost importance, ranking just after Makkah and Madinah among the world’s cities. It is considered a sacred city where Allah manifests His presence and revelations.

Anahtar Kelimeler

Tafsir , al-Quds , Masjid al-Aqsa , Qibla , Isra' , Promised Land , Arz , Caliph , Subhan

KUR’ÂN-I KERÎM’DE KUDÜS’E ATIFLAR

Öz

Makalede; Kudüs tarihinin konu alındığı âyetlere ilişkin tartışmalı yorumlar ve arz-ı mukaddese, halîfe, kıble, el-mescidü’l-aksâ gibi izaha muhtaç olduğu görülen kavramlar vuzûha kavuşturulmaktadır. Bu âyetlerde; nübüvveti inkâr eden putperestlere karşı İsrâiloğullarının hayatından çeşitli yaşanmışlıklar öne çıkartılmakta; inananlar ile zalim inkârcılar arasında cereyan eden hak hukuk mücadelesinde ezilen mazlumların Allah’ın mu’cizevî yardımıyla zafere ulaştıkları; ezildikleri topraklara mirasçı oldukları anlatılmaktadır ki Müslümanlar da yirmi yıllık bir mücadele sonrası aynı müjdeyi bizzat yaşamış; kovuldukları anakente (Mekke) ve civarına vâris olmuşlardır. Kudüs’e dair âyetler, içinde ‘isrâ’ ve ‘kıble’ ile ilgili olanların ayrı bir yeri vardır. Hz. Peygamber’e bu çerçevede en somut müjde ‘isrâ’ diye bilinen gece seyahati ile verilmiş; büyük zorluklar ve ağır şartlar altında bunalan Hz. Peygamber’e; getirdiği dinin bu topraklara hâkim olacağı muştulanmış, adeta Kudüs Müslümanlara hedef gösterilmiştir. Kudüs’e dair âyetlerin tahlili önemlidir; çünkü Müslümanlar için Kudüs dünya kentleri arasında Mekke-Medine’den sonra ilk sırada yer almaktadır. Kudüs; Allah’ın, vahiyleri ile tenezzül ettiği kutsal bir şehirdir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir , Kudüs , el-Mescidü'l-Aksâ , Kıble , İsrâ , Vaat Edilmiş Topraklar , Arz , Halife , Sübhân

Kaynakça

• Adam, Baki. “Üzeyir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/401-402. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Ahd-i Atik. https://kutsal-kitap.net/bible/tr/index.php?mc=1&sc=705
• Altun, İsmail. “Muhammed Hamîdullah’ın Mescid-i Aksâ’nın Yerine Dair Görüşlerine Eleştirel Bir Yaklaşım”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/1 (2018): 293-316.
• Altun, İsmail. “Müsteşrik Alfred Guillaume’un Mescid-i Aksâ’nın Yerine Dair Görüşlerine Eleştirel Bir Yaklaşım”. İlâhiyat Tetkikleri Dergisi 52 (Aralık 2019): 287-309.
• Aydar, Hidayet. “Bazı Kur’an Ayetlerinin Işığı Altında ‘İnsan Eliyle Yaratmak ve Öldükten Sonra Dünya Hayatında Diriltmek’ Meselesine Bakış”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Darulfunun İlahiyat] 3 (2001): 107-195.
• el-Begavî, Ebû Muhammed Hüseyn b. Mes’ûd. Me‘âlimu’t-tenzîl. thk. - thrç. Muhammed Abdullah Nemr - Osman Cuma Zamîriyye - Süleyman Müslim Hareş. Riyad: Dâru Tayyibe, 1409.
• Bozkurt, Nebi. “Mescid-i Aksâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/268-271. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• el-Cevherî, İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh. thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, 1990.
• Derman, M. Uğur. “Mehmed Şefik Bey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/530-531. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• DFT, “Yahudiler Gerçekte Kim? Yahudilerin Kökeni” https://www.youtube. com/watch?V=G 81qdiA0Mo; 18.08.2024
• Doğan, İzzettin. ed. Anadolu İnanç Önderleri Birinci Toplantısı Alevî İslâm İnancının Öncüleri Dedeler, Babalar, Ozanlar Ne Düşünüyor?. İstanbul: Cem Vakfı Yayınları, 2000.
• Doğrul, Ömer Rıza. Tanrı Buyruğu. İstanbul: Ahmet Halit Yaşaroğlu Kitapçılık ve Kâğıtçılık T.L.Ş., 1955.
• Güç, Ahmet. “Kıble”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/364-365. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Güngör, Erol. Türk Kültürü ve Milliyetçilik. İstanbul: İrfan Matbaası, 1975.
• Güngör, Muhammed. Süleyman Mabedi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• İbn ‘Âşûr, Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye li’n-neşr, 1984.
• İbn Fâris, Ebü’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ. Mu’cemu makâyîsi’l-lüğa. thk. Abdüsselâm Muhammed Harun, Dâru’l-fikr, ts.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-’Arab. thk. Abdullah Ali Kebîr - Muhammed Ahmed Hasbullah - Hâşim Muhammed Şâzelî - Seyyid Ramazan Ahmed. Kahire: Dâru’l-ma’ârif, ts.
• Jaber, Sumeyye Ali. “Kubbetussahre ve Yasin Suresinin Sırrı”. https://www.fikriyat.com/islam/2020/11/07/kubbetus-sahra-ve-yasin-suresinin-sirri
• Hamidullah, Muhammed. Aziz Kur’an. çev. Mahmut Kanık - Abdülaziz Hatip. ed. Ahmet Baydar. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Hamidullah, Muhammed. “Mescidü’l-Aksâ ve’l-Mescidü’l-Aksâ”. çev. M. Selim Ayday. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 4-5 (2016).
• Hamîdullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1411/1990.
• Harman, Ömer Faruk. “Dâvûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/21-24 Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Harman, Ömer Faruk. “İsrâil (Benî İsrâil)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/193-195. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Harman, Ömer Faruk. “Kudüs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/323-327. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Kandemir, Hüseyin. Şedd-i Rihâl (Üç Kutsal Mescide Yolculuk) Hadisi ve Değerlendirmesi. Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Kandemir, Hüseyin. İslâm’da Üç Kutsal Mescide Yolculuk; Şedd-i Rihâl Hadisi Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Sonçağ Akademi, 2020.
• Kaygusuz, İsmail. Görmediğim Tanrıya Tapmam -Alevîlik, Kızılbaşlık ve Materyalizm-. İstanbul: Su Yayınevi, 2009.
• el-Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekr. el-Câmi’u li-ahkâmi’l-Kur’ân ve’l-mubeyyinu li-mâ tezammenehû mine’s-sünneti ve’l-furkân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî v.dğr. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
• el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. thk. Ahmet Vanlıoğlu. ed. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Mizan Yayınları, 2007.
• Mukâtil b. Süleymân. Tefsîr. thk. ve inceleme Abdullah Mahmud Şehâte. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, 1423/2002.
• Mukâtil b. Süleyman. el-Vucûh ve’n-nezâir. nşr. Ali Özek. İstanbul: İlmî Neşriyat, 1993.
• Mustafevî, Hasan. et-Tahkîk fî kelimâti’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, ts.
• er-Râzî, Muhammed Fahreddîn b. Zıyâeddîn ‘Umer Hatîbi Rey. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1401/1981.
• Salikoğlu, Hüseyin. “Iustinianus ve Ayasofya: Yeni Bir Süleyman Yeni bir Mabet”. https://aktuelarkeoloji.com.tr/kategori/arkeoloji/iustinianus-ve-ayasofya-ye-ni-bir-suleyman-yeni-bir-mabet#google_vignette
• es-Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahru’l-‘ulûm. nşr. Ali Muhammed Mu’avvad - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1413/1993.
• Sülün, Murat. Allah’ın Yardımı Peygamber’in Zaferi. İstanbul: Siyer Yayınları, 2020.
• et-Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî. Kahire: Dâru Hicr, 1422/2001.
• Ülken, Hilmi Ziya. İslâm Sanatı. İstanbul: İTÜ Matbaası, 1948.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Matbaa-i Ebüzzıya, 1936.
• ez-Zemahşerî, Cârullah Ebü’l-Kasım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf ʿan hakâiki gavâmidi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Alî Muhammed Mu’avvad. Riyad: Mektebetü’l-’Ubeykan, 1998.
• Zeyveli, Hikmet. “Kur’an ve İndiği Dönem; Yahudilere Dair Atıfları Doğru Anlamak”. Kur’an ve İslamî İlimlerin Anlaşılmasında Tarihin Önemi. ed. Mahfuz Söylemez. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.