İlkokul Öğretmenlerinin Yaşam Doyumu Üzerine Karma Desen Bir Araştırma

Year 2024, Issue: 62, 3272 - 3295, 30.12.2024

Ahmet Keskin , Mediha Sarı

https://doi.org/10.53444/deubefd.1503621

Abstract

Araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin yaşam doyumu düzeylerinin incelenmesidir. Karma araştıra deseni kullanılarak gerçekleştirilen bu çalışmaya 210 öğretmen (106 kadın, 104 erkek) katılmıştır. Yaşam Doyumu Ölçeği (YDÖ) ile veri toplanan bu öğretmenlerin sekizi ile görüşme yapılarak konuya yönelik daha detaylı ve derinlemesine veri toplanmaya çalışılmıştır. Toplanan nicel veriler, araştırma soruları doğrultusunda ikili karşılaştırmalarda bağımsız gruplar t-testi, çoklu karşılaştırmalarda ise tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılarak analiz edilmiştir. Nitel veriler ise içerik analizi ile çözümlenmiştir. Her iki analiz yaklaşımında geçerlik ve güvenirlik sağlama kuralları dikkate alınmaya çalışılmıştır. YDÖ puanlarına ait aritmetik ortalamasının 13.20 olarak orta düzeyde bir yaşam doyumuna işaret ettiği belirlenmiştir. Görüşmelerde elde edilen verilerin analizi sonucunda ise öğretmenlerin yaşam doyumu kavramına ilişkin alanyazınla uyumlu tanımlar yaptığı, kendi yaşam doyumlarına ilişkin genellikle bu doyumu düşüren faktörlerden söz ettikleri, dolayısıyla yaşamdan yeterli doyum algılamadıkları anlaşılmıştır. Yaşam doyumunu olumlu yönde etkileyen en önemli unsurları, olumlu okul iklimi ve yeterli ekonomik koşullar olarak göstermişken, yaşam doyumunu olumsuz etkileyen unsurların başında ise olumsuz okul iklimi ve ekonomik yetersizlikler gelmektedir. Öğretmenler yaşam doyumlarının yükseltilmesine yönelik önerileri de bu doğrultuda getirmiş ayrıca okul iklimi ve öğretmenlik sürecinde yaşanan gerek özlük hakları gerek ekonomik koşullarla ilgili iyileştirmelerin yapılması konusunda da öneriler sunmuşlardır.

Keywords

yaşam doyumu, sınıf öğretmeni, karma desen

A Mixed Study on Primary School Teachers' Life Satisfaction

Abstract

The aim of the study is to examine the life satisfaction levels of classroom teachers. 210 teachers (106 female, 104 male) participated in this study, which was carried out using a mixed research design. Eight of these teachers, whose data were collected with the Life Satisfaction Scale (SFL), were interviewed and more detailed and in-depth data were tried to be collected. The collected quantitative data were analyzed using independent groups t-test in pairwise comparisons and one-way analysis of variance (ANOVA) in multiple comparisons in line with the research questions. Qualitative data were analyzed by content analysis. In both analysis approaches, the rules of validity and reliability were tried to be taken into account. It was determined that the arithmetic mean of the SFL scores was 13.20, indicating a moderate level of life satisfaction. As a result of the analysis of the data obtained in the interviews, it was understood that the teachers made definitions of the concept of life satisfaction in accordance with the literature, and that they generally talked about the factors that reduce this satisfaction regarding their own life satisfaction, and therefore they did not perceive sufficient satisfaction from life. While the most important factors that positively affect life satisfaction are positive school climate and adequate economic conditions, negative school climate and economic inadequacies are the main factors that negatively affect life satisfaction. Teachers have also made suggestions to increase their life satisfaction and have also made suggestions for improvements in the school climate and the professional rights and economic conditions experienced during the teaching process.

Keywords

life satisfaction, classroom teacher, mixed design

References

• Akgün, E. (2015). Lise öğretmenlerinin psikolojik sermaye düzeyleri ile yaşam doyum düzeyleri Arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Avşaroğlu, S., Engin Deniz, M., & Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 115-129.
• Aydıner, B. B. (2011). Üniversite öğrencilerinin yaşam amaçlarının alt boyutlarının genel öz-yeterlik, yaşam doyumu ve çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adapazarı: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Aysan, F. ve Bozkurt, N. (2004). Okul psikolojik danışmanlarının yaşam doyumu, stresle başa çıkma stratejileri ile olumsuz otomatik düşünceleri: İzmir ili örneklemi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, (6–9 Temmuz 2004) İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Baki, A. ve Gökçek, T. (2012). Karma yöntem araştırmalarına genel bir bakış. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(42), 1-21.
• Balcı, A. (1985). Eğitim yöneticisinin iş doyumu. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Beutel, M. E., Glaesmer, H., Decker, O., Fischbeck, S. & Brahler, E. (2009). Life satisfaction, distress, and resiliency across the life span of women. Menopause, 16(6), 1132-1138.
• Can, A. (2019). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi, 8. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Celep, A. G. (2023). Okul öncesi öğretmenlerin öğrenilmiş çaresizlik düzeylerinin yaşam doyumu ve iş doyumu üzerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Chasanah, U., Mulawarman, M. & Murtadho, A. (2021). Life satisfaction, problematic social media use and self-esteem as the mediator. Jurnal Bimbingan Konseling, 10(1), 18-23. https://journal.unnes.ac.id/sju/index.php/jubk/article/view/34962
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştirma yöntemleri. M. Bütün & SB Demir, Trans.(Eds.). İstanbul: Siyasal Kitapevi.
• Creswell, J. W. (2006). Understanding Mixed Methods Research, (Chapter 1). Available at: http://www.sagepub.com/upm-data/10981_Chapter_1.pdf
• Çapri, B., Özkendir, O.M., Özkurt, B., Karakuş, F. (2012). General Self-Efficacy Beliefs, Life Satisfaction and Burnout of University Students. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 47, 968-973.
• Çelik, OT ve Üstüner, M. (2018). Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlikleri ile Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki. Teorik Eğitim Bilimleri Dergisi, UBEK-2018, 41-60. https://doi.org/10.30831/akukeg.421820
• Çivitci, A. (2012). Üniversite Öğrencilerinde Genel Yaşam Doyumu ve Psikolojik İhtiyaçlar Arasındaki İlişkiler. Journal of the Cukurova University Institute of Social Sciences, 21(2), 321-336.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları, 6. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Dağlı, A., & Baysal, N. (2016). Yaşam Doyumu Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59). https://doi.org/10.17755/esosder.263229
• Dawadi, S., Shrestha, S., & Giri, R. A. (2021). Mixed-Methods Research: A Discussion on its Types, Challenges, and Criticisms. Journal of Practical Studies in Education, 2(2), 25-36 DOI: https://doi.org/10.46809/jpse.v2i2.20
• Demir, R., Tanhan, A., Çiçek, İ., Yerlikaya, İ., Kurt, S. Ç., & Ünverdi, B. (2021). Yaşam Kalitesinin Yordayıcıları Olarak Psikolojik İyi Oluş ve Yaşam Doyumu. Yaşadıkça Eğitim, 35(1), 192-206.
• Diener, E. D., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of personality assessment, 49(1), 71-75.
• Diener, E., & Lucas, R. E. (1999). Personality and subjective well-being. In D. Kahneman, E. Diener, & N. Schwarz (Eds.), Well-being: The foundations of hedonic psychology (pp. 213–229). New York: Russell Sage Foundation.
• Diener, E. & Ryan, K. (2009). Subjective well-being: A general overview. South African Journal of Psychology, 39(4), 391-406.
• Doyle, L., Brady, AM, & Byrne, G. (2016). An overview of mixed methods research – revisited. Journal of Research in Nursing, 21(8), 623-635. DOI: 10.1177/1744987116674257
• Erdemir, N., Kış, A., & Erdemir, Z. A. (2022). Öğretmenlerde Cinsiyete Göre Yaşam Doyumunun İncelenmesi Bir Meta-Analiz Çalışması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 1-12.
• Feyerabend, Paul (1996) Yönteme Karşı, Çev. Ertuğrul Başer. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fırat, Z. M., & Cula, S. (2016). İş-aile çatışması, aile-iş çatışması ve iş doyumunun öğretmenlerin yaşam doyumu üzerindeki etkisi. Başkent University Journal of Education, 3(2), 146-155.
• Frankl, V.E. (2010). İnsanın anlam arayışı. S. Budak. (Çev.). İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
• Garfinkel, H. (1967). Studies in ethnomethodology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Guobai A., Žygaitienė, B. & Kepalienė I. (2022). Factors influencing teachers’ job satisfaction. Journal of Humanities and Social Sciences Studies, 4(4), 234-241. DOI: 10.32996/jhsss
• Gürbüz, S., Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri- Felsefe-Yöntem-Analiz, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Gladding, S.T. (2015). Aile Terapisi Tarihi Kuram ve Uygulamaları. (İ. Keklik ve İ. Yıldırım Çev. Editörleri), Ankara: PDR Derneği Yayınları.
• Hoyraz-Kuş, H. (2015). İlköğretim okullarında çalışmakta olan öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları ile yaşam doyum düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Hanson, W. E., Creswell, J. W., Plano-Clark. V. L., Petska, K. S. ve, Creswell, J. D. (2005). Mixed methods research designs in counseling psychology. University of Nebraska Faculty Publications, Department of Psychology. 373.
• Heidegger, M. (2008) Varlık ve zaman, Çev: Kaan H. ÖKTEN, Agora kitaplığı, İstanbul.
• Husserl, E. (2003). Fenomenoloji üzerine beş ders. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Lacan, J. (2022). Freud'un Teorisinde ve Psikanalizin Tekniğinde Ben, Seminer 2. Kitap (S. Kılıç, Çev.) Metis. (1954-1955)
• Joshanloo, M., & Jovanović, V. (2020). The relationship between gender and life satisfaction: Analysis across demographic groups and global regions. Archives of women's mental health, 23(3), 331-338.
• Karaaslan, İ., Uslu T. & Esen, S. (2020). Beden eğitimi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik, iş doyumu ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Journal of Health and Sport Sciences, 3(1), 7-18.
• Kemper, E., Stringfield. S., & Teddlie, C. (2003). Mixed methods sampling strategies in social science research. In A. Tashakkori & C. Teddlie (Eds.), Handbook of mixed methods in social & behavioral research (pp. 273-296). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Keser, A. (2005). İş doyumu ve yaşam doyumu ilişkisi: Otomotiv sektöründe bir uygulama. Çalışma ve Toplum, 4(7), 77-95.
• Kırcı-Çevik, N. ve Korkmaz, O. (2014), Türkiye’de yaşam doyumu ve iş doyumu arasındaki ilişkinin iki değişkenli sıralı probit model analizi. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 7 (1), 126-145.
• Köker, S. (1991). Normal ve sorunlu ergenlerin yaşam doyumu düzeylerinin karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Marques, S. C., Pais-Ribeiro, J. L. & Lopez, S. J. (2007). Validation of a Portuguese version of the students life satisfaction scale. Applied Research in Quality of Life, 2, 83-94.
• Mehan, H. & Wood, H. (1975). The reality of ethnomethodology. New York: Wiley, 259
• Miles, M., B., & Huberman, A., M. (1994). Qualitative data analysis: An expended source book (2nd ed.). California: Sage Publications.
• Moran, C. & Çoruk, A. (2020). İlköğretim kurumlarındaki öğretmenlerin duygusal emek davranışları ile yaşam doyum düzeyleri arasındaki ilişki. Trakya Eğitim Dergisi, 11(1), 267-284. Doi: 10.24315/tred.705878.
• Neuman, L. (2017). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nitel ve nicel yaklaşımlar-II. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Nichols, M. P. (2017). Aile Terapisi. (Gündüz, O. Çev.) Ankara: Kaknüs yayınları
• Öter, Ö. M. & Dağlı, A. (2022). Öğretmenlerin Yaşam Doyumunun Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 13(26), 219-244
• Özyürek, A., Gümüş, H. & Doğan, S. (2012). Öğretmen ve okul yöneticilerinin tükenmişlik ve yaşam doyumunun incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 9(2), 892-904.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research and methods: Integrating theory and practice. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
• Pavot, W., & Diener, E. (1993). Review of the Satisfaction With Life Scale. Psychological Assessment, 5(2), 164–172. https://doi.org/10.1037/1040-3590.5.2.164
• Subrahmanyam, K. ve Greenfield, P. (2008). Online communication and adolescent relationships. The Future of Childiren, 18(1), 119-146. https://muse.jhu.edu/article/238863
• Şahin, S. (2018). Okul binaları ve okul yaşam doyumu arasındaki ilişki. Journal of Human Sciences, 15(4), 2113- 2126.
• Şenel, T., & Buluç, B. (2016). İlkokullarda Okul İklimi İle Okul Etkililiği Arasındaki ilişki. TÜBAV Bilim Dergisi, 9(4), 1-12.
• Şirin, S. (2010). Okul İklimi nedir? Nelerden etkilenir? https://www.toder.org/ adresinden 14.06.2023 tarihinde çevrimiçi olarak alınmıştır.
• Tanhan, A. (2019). Acceptance and commitment therapy with ecological systems theory: Addressing Muslim mental health issues and wellbeing. Journal of Positive Psychology and Wellbeing, 3(2), 197-219
• Telef, B. B. (2011). Öğretmenlerin öz-yeterlikleri, iş doyumları, yaşam doyumları ve tükenmişliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 10(1), 91-108.
• Toksuk, S. (2020). Bireylerin yaşam memnuniyetini etkileyen faktörlerin ve gelir gruplarına göre gösterdiği farklılıklarının sıralı tercih modelleri ile analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Topdemir, S., Yurddaş, M., Çiftçi, A., Uzut, B., Çelik, A., & Güleken, B. (2023). Examining the Relationship Between Teachers’ School Climate and Organizational Dedication and Performance: Öğretmenlerin Okul İklimi ile Örgütsel Adanmışlıkları ve Performansları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Journal of Management and Educational
• Tuğan, H. N. (2022). İletişim Araştırmalarında Üçüncü Bir Yöntembilimsel Yaklaşımın Olanakları: Karma Yöntem Araştırması ve İletişim Çalışmaları. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 57, 112-137.
• Tunacan, S. & Çetin, C. (2009). Lise Öğretmenlerinin İş Doyumunu Etkileyen Faktörlerin Tespitine İlişkin Bir Araştırma. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 29, 155-172.
• Uludağ, G. (2019). Yaşam doyumu ile iş gören performansı ilişkisini incelemeye yönelik bir alan araştırması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(6) 291-300.
• Ülker-Tümlü, G., & Recepoğlu, E. (2013). Üniversite Akademik Personelinin Psikolojik Dayanıklılık ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişki. Journal of Higher Education & Science/Yüksekögretim ve Bilim Dergisi, 3(3).
• Veenhoven, R. (1996). The study of life satisfaction. In: W. E. Saris, R. Veenhoven, A. C. Scherpenzeel, ve B. Bunting (Eds). A comparative study of satisfaction with life in Europe. pp. 11-48. Eötvös University Press.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldız, E. (2016). Öğretmenlerin meslek etik ilkelerine uygun davranma algılarının işe yabancılaşma-yaşam doyumu ve bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir
• Yılmaz, E., & Aslan, H. (2013). Öğretmenlerin iş yerinde yalnızlıkları ve yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(3), 59-69.
• Zhang, L., & Leung, J. (2002). Moderating effects of gender and age on the relationship between self-esteem and life satisfaction in Mainland Chinese. International Journal of Psychology, 37, 83-91.http://dx.doi.org/10.1080/00207560143000252