SİLAHLI ÇATIŞMA DURUMLARINDA AYRIM GÖZETMEYEN ŞİDDET HAREKETLERİNDEN KAÇAN KİŞİLERİN AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU VE TÜRK HUKUKUNDA İKİNCİL KORUNMASI

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 1, 199 - 237, 20.07.2018

Meltem İneli Ciğer

Öz

İkincil koruma, 1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme

kapsamında mülteci olmak için gerekli şartlara sahip olmamasına rağmen

menşe ülkeye geri gönderilmesi uluslararası insan hakları hukuku kurallarının

ihlaline yol açan kişilere tanınan bir korumadır. Avrupa Birliği (AB) hukukunda

ikincil koruma ilk olarak 2004/83/EC sayılı Avrupa Konseyi Vasıf Yönergesi

daha sonra ise 2011/95/EU sayılı AB Vasıf Yönergesi ile düzenlenmiştir. Her iki

Vasıf Yönergesi de ikincil koruma statüsünün mülteci olmak için gerekli şartlara

sahip olmayan ancak menşe ülkeye geri gönderilmeleri halinde ciddi bir zarar

görme riski olan ve bu risk nedeniyle menşe ülkenin korumasından yararlanamayan

veya yararlanmak istemeyen kişilere verilmesini öngörmektedir. Vasıf

Yönergesi m. 15(c) bu ciddi zararı ‘uluslararası veya ulusal silahlı çatışma

durumlarında ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle bir sivilin hayatına

veya kişiliğine yönelik şahsi ve ciddi bir tehdit’ olarak tanımlamaktadır. Bu

deyimin ne şekilde yorumlanması ve Yönerge m. 15(c) uyarınca kimlere ikincil

koruma statüsü verilmesi gerektiği sadece birçok akademik tartışmaya konu

olmakla kalmamış, aynı zamanda AB üyesi devletlerin ulusal mahkemeleri ve

Avrupa Birliği Adalet Divanı arasında da görüş ayrılıklarına neden olmuştur.

Vasıf Yönergesi m. 15(c)’de yer alan bu tartışmalı düzenlemenin Yabancılar ve

Uluslararası Koruma Kanununun 63. maddesinin 1. fıkrasının c bendi ile mevzuatımıza

aktarılması çözülmeyi bekleyen birçok hukuki sorunu da beraberinde

getirmiştir. Bu hukuki sorunların çözümüne katkıda bulunmak amacıyla bu

makalede, hem Vasıf Yönergesi m. 15(c) hem de YUKK m.63’te yer alan ‘silahlı

çatışma’, ‘ayrım gözetmeyen şiddet’ ve ‘şahsi ve ciddi bir tehdit’ kavramları ele alınmak suretiyle AB Hukukunda ve Türk Hukukunda silahlı çatışma durumlarında

ayrım gözetmeyen şiddet hareketlerinden kaçan kişilerin ikincil koruma

kapsamında korunması incelenecektir. Bu incelemeden hareketle, Yabancılar ve

Uluslararası Koruma Kanunu’nun 63. maddesinin 1. fıkrasının c bendinde yer

alan düzenlemenin yorumu ve uygulanması ile ilgili bazı tespit ve önerilerde

bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

İkincil koruma, silahlı çatışma, ayrım gözetmeyen şiddet, uluslararası insancıl hukuk, 2011/95/EU sayılı AB Vasıf Yönergesi, Avrupa Birliği Adalet Divanı, Diakité kararı, Elgafaji kararı, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, YUKK m. 63

Kaynakça

• Batur Yamaner, Melike/Öktem, A. Emre/Kurtdarcan, Bleda/Uzun, Mehmet C. Çeviri: “12 Ağustos 1949 tarihli Cenevre Sözleşmeleri ve Ek Protokolleri” Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Sayı 42, İstanbul 2009.
• Çiçekli, Bülent: 6458 Sayılı Kanunla Güncellenmiş Yabancılar ve Mülteciler Hukuku, 6. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2015.
• Ekşi, Nuray: Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku, 4. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2017.
• Goodwin-Gill, Guy S./McAdam, Jane: The Refugee in International Law, First Edition, Oxford University Press, Oxford, Newyork 2007.
• Hailbronner, Kay (edn) EU Immigration and Asylum Law Commentary on EU Regulations and Directives, 1. Baskı, Hart Publishing, 2010.
• Moreno-Lax, Violeta: “Of Autonomy, Autarky, Purposiveness and Fragmentation. The Relationship between EU Asylum Law and International Humanitarian Law” in Cantor, David/Durieux, Jean- François (eds), Refuge from Inhumanity? War Refugees and International Humanitarian Law, 1. Baskı, Martinus Nijhoff Yayınevi, 2014, s. 295-241.
• Özkan, Işıl: Göç, İltica ve Sığınma Hukuku, 2. Baskı, Seçkin, Ankara 2017.
• Parlak, Türkan Melis: Uluslararası Hukukta Silahlı Çatışmalarda Kadınların Korunması, 1. Baskı, 12 Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Pazarcı, Hüseyin: Uluslararası Hukuk, 14. Baskı, Turhan Kitapevi, Ankara 2015.
• Schindler, Dietrich: The Different Types of Armed Conflicts According to the Geneva Conventions and Protocols, Alphen aan den Rijn Sijthoff & Noordhoff , Volume 163, 1979.
• Sur, Melda: Uluslararası Hukukun Esasları, 11. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2017.
• Turns, David: “The Law of Armed Conflict” in Evans, Malcolm (edn) International Law, 4. Baskı, Oxford University Press, 2014, s. 814-815.
• Tütüncü, Ayşenur: İnsancıl Hukuka Giriş, 2. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2012.
• Yıldırım, Tülay: Güvenlik Ekseninde Avrupa Birliği Mülteci Hukuku, 1. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara 2016.
• Bauloz, Céline: “The Definition of Internal Armed Conflict in Asylum Law: The 2014 Diakité Judgment of the EU Court of Justice” Journal of International Criminal Justice, Volume 12, Issue 4, 2014, s. 834-846.
• Çelik, Neşe Baran: “Türk Hukukunda Uluslararası Koruma Başvurusunda Bulunan veya Uluslararası Korumadan Yararlanan Yabancıların Hak Ve Yükümlülükleri” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, Cilt: 1, 2015, s. 67-148.
• Errera, Roger: “The CJEU and Subsidiary Protection: Reflections on Elgafaji-and After” International Journal of Refugee Law”, International Journal of Refugee Law, Volume 23, Issue 1, 2010, s. 93- 112.
• Ertuğrul, Ümmühan Elçin: “Silahlı Çatışmadan Kaçanların (Yerinden Edilenlerin) Uluslararası Hukukta Korunması” Ankara Barosu Dergisi, Sayı 75, Cilt 1, 2017, s. 152-180.
• Lambert, Helene: “The EU Asylum Qualification Directive, its Impact on the Jurisprudence of the United Kingdom and International Law”, International & Comparative Law Quarterly, Volume 55, Issue 1, 2006, s. 161-192.
• McAdam, Jane: “The European Union Qualification Directive: the Creation of a Subsidiary Protection Regime”, International Journal of Refugee Law, Volume 17, Issue 3, 2005, s. 461-516.
• Nicolosi, Salvatore Fabio: “Disconnecting Humanitarian Law from EU Subsidiary Protection: A Hypothesis of Defragmentation of International Law”, Leiden Journal of International Law, Volume 29, Issue 2, 2016, s. 463-483.
• Özer, Y. Yeşim: “Türk Kamu Yönetiminde Yeni Bir Çalışma Alanı Olarak Uluslararası Göç: Yasalaşma ve İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı 45, 2011, s. 73-89.
• Storey, Hugo: “EU Refugee Qualification Directive: A Brave New World”, International Journal of Refugee Law, Volume 20, Issue 1, 2008, s. 1- 49.
• Soykan, Cavidan: “The New Draft Law on Foreigners and International Protection in Turkey”, Oxford Monitor of Forced Migration, Volume 2, Issue 2, 2012, s. 38-47.
• Tokuzlu, Lami Bertan: “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun Yasal Belirlilik İlkesi Konusunda Türk Uygulamasına Katkısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Sayı: 7, Cilt 1, 2016, s. 1061-1106.
• Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICTY), The Prosecutor v. Fatmir Limaj, IT-03- 66-T, 30 Kasım 2005
• Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICTY), Prosecutor v. Dusko Tadic (Appeal Judgement), IT-94-1-A, 15 Temmuz 1999.
• Avrupa Birliği Adalet Divanı, C-285/12 [2014], Aboubacar Diakité / Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides 30 Ocak 2014. Avrupa Birliği Adalet Divanı, C-465/07 [2009] ECR I-00921, Meki Elgafaji ve Noor Elgafaji / Staatssecretaris van Justitie, 17 Şubat 2009.
• Conseil d’État (France), 3 Juillet 2009, Office Français de Protection des Réfugiés et Apatrides c M. Baskarathas, No 320295. <http://www.conseiletat. fr/fr/arianeweb/CE/decision/2009-07-03/320295> erişim tarihi: 30.03.2018.
• La Cour Nationale du Droit d’asile (France), 2ème Section, 1ère Chamber, 9 Mars 2018, No, Office français de protection des réfugiés et apatrides (OFPRA) c M. H., No 17045561. <http://www.cnda.fr/content/download/ 130526/1323291/version/1/file/CNDA%209%20mars%202018%20M.%20 H.%20n%C2%B0%2017045561%20C.pdf> erişim tarihi: 30.03.2018.
• HH & others (Mogadishu: armed conflict: risk) Somalia CG [2008] UKAIT 00022. HM and others (Article 15(c)) Iraq CG [2012] UKUT 00409(IAC). KH (Article 15(c) Qualification Directive) Iraq CG [2008] UKAIT 00023. Upper Tribunal AMM and Others v Secretary of State for the Home Department [2011] UKUT 00448. (Immigration and Asylum Chamber) ZMM (Article 15(c)) Libya CG [2017] UKUT 263 (IAC).
• Ankara 1. İdare Mahkemesi, 21/04/2015, E. 2014/2158, K. 2015/823.
• Ankara 1. İdare Mahkemesi, 30/09/2015, E. 2015/308, K.1670.
• Ankara 1. İdare Mahkemesi, 30/11/2015, E. 2014/2070, K. 2015/2630. Diğer Mahkeme kararları
• Administrative Court of Slovenia, Judgments of 25 Sept 2013, I U 498/2012- 17 and 29 Jan 2014 I U 1327/2013-10.
• Bundesverwaltungsgericht (Germany), Judgment of 17 November 2011, 10 C 13.10, ECLI: DE: BVerwG: 2011: 171 111U1 0C13.10.0.
• EU Red Cross: “Position Paper: Proposed Recast of the EU Qualification Directive and the Asylum Procedures Directive”, 2010.
• European Asylum Support Office (EASO): “Article 15(c) Qualification Directive (2011/95/EU) A Judicial Analysis”, December 2014, <https://www.easo.europa.eu/sites/default/files/public/Article-15c- Qualification-Directive-201195EU-A-judicial-analysis.pdf> erişim tarihi: 30.03.2018.
• European Asylum Support Office (EASO): “The Implementation of Article 15(c) QD in EU Member States”, July 2015,<https://www.easo. europa.eu/sites/default/files/public/EASO_The-Implementation-of-Art- 15c-QD-in-EU-Member-States.pdf> erişim tarihi: 30.03.2018.
• UNHCR: “Asylum in the European Union, A Study on the Implementation of the Qualification Directive”, 2007, <http://www.unhcr.org/refworld/ docid/473050632.html> erişim tarihi: 30.03.2018.
• UNHCR: “UNHCR Statement on Subsidiary Protection Under the EC Qualification Directive for People Threatened by Indiscriminate Violence”, January 2008, <http://www.unhcr.org/refworld/docid/ 479df7472.html> erişim tarihi: 30.03.2018.