Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru İncelemelerinde Çalışma Hakkı

Yıl 2016, Cilt: 18 Sayı: 2, 127 - 166, 01.12.2016

Zeynep Kılıçkaya

Öz

Medeni ve siyasi hakları konu alan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin denetleme organı olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, insan haklarının birbirinden ayrılmasının mümkün olmadığını kabul ederek, ekonomik ve sosyal hakları artan bir sıklıkla AİHS’nde yer alan kimi hakların bünyesinde incelemektedir. Söz konusu haklar arasında yer alan çalışma hakkı da AİHS’nin 8’inci maddesinde düzenlenen kişinin özel yaşamına saygı hakkına ilişkin AİHM kararlarının önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı, AİHM’nin çalışma hakkına dair yaptığı değerlendirmelerin Türk Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvuru kararlarına yansımalarının incelenmesidir. Bu kapsamda, öncelikle AİHM’nin esas aldığı “çalışma hakkı” tanımı yapılmakta ve sonrasında çalışma hakkının hangi açıdan AİHS’ne dâhil edildiği incelenmektedir. Çalışmanın son kısmında ise Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvuru kararlarındaki çalışma hakkını konu edinen yorumları değerlendirilerek, bu hususta yerleşik bir içtihadının henüz oluşmadığı tespit edilmektedir

Anahtar Kelimeler

Çalışma hakkı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi, bireysel başvuru, ekonomik ve sosyal haklar, özel yaşama saygı hakkı, maddi ve manevi varlığı koruma hakkı

THE RIGHT TO WORK IN THE INDIVIDUAL APPLICATION ASSESSMENTS OF THE CONSTITUTIONAL COURT IN THE LIGHT OF THE JUDGMENTS OF THE EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS

Öz

As the supervisory body of the European Convention on Human Rights, which governs civil and political rights, the European Court of Human Rights has adopted the established idea that human rights are inseparable and accordingly, conducts the supervision of economic and social rights, at an increasing frequency, within the framework of the rights governed in the ECHR. Being among such rights, the right to work constitutes a significant part of the ECtHR judgments concerning article 8 of the ECHR on the right to respect for private life. The objective of this paper is to overview the assessments of the ECtHR on the right to work and analyze how these assessments are reflected to the individual application decisions of the Turkish Constitutional Court. In this respect, firstly the “right to work” definition considered by the ECtHR is established, which is followed by the assessment of the manner the right to work is connected to the ECHR. In the final part of the paper, the right to work assessments of the Turkish Constitutional Court are analyzed and it is concluded that the case-law of the Turkish Constitutional Court on the right to work is yet to be established

Anahtar Kelimeler

The right to work, European Court of Human Rights, Turkish Constitutional Court, individual application, economic and social rights, the right to respect for private life, the right to protection of physical and moral existence

Kaynakça

• Akıllıoğlu, Tekin: Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı ve Türkiye, (İmaj Yayıncılık), Ankara 2015 (Avrupa Sosyal Şartı).
• Akıllıoğlu, Tekin: İnsan Hakları: Kavram, Kaynaklar ve Koruma Sistemleri, 2. Bası, (İmaj Yayıncılık), Ankara 2010 (İnsan Hakları).
• Arslan Öncü, Gülay: “Özel Yaşama ve Aile Yaşamına Saygı Hakkı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme (Editör: Sibel İnceoğlu), 3. Baskı, (Beta Basım), İstanbul 2013, s. 301-332.
• Atasoy, Hakan: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirlik Koşulları, (Adalet Yayınevi), Ankara 2015.
• Balkır, Z. Gönül: Türk Anayasa Yargısında Sosyal Hakların Korunması, (Kocaeli Üniversitesi Yayınları), Kocaeli 2009.
• Birben, Erhan: “İşçinin Özel Yaşamı Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshi”, İş Hukukunda Genç Yaklaşımlar II (Editör: Tankut Centel), On İki Levha, İstanbul 2016, s. 135-169.
• Çelik, Mustafa Selman: “Anayasa Şikâyeti (Bireysel Başvuru) Kabul Edilebilirlik İncelemesi ve Bu Kapsamda Önemli Zarar Kriteri”, Türkiye’de Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti) (Editör: Sevtap Yokuş), Seçkin Yayıncılık, Ankara 2014, s. 155-184.
• Çetin, Evra: “Çalışanların Özel ve Aile Yaşamına Saygı Hakkı, Düşünce ve İfade Özgürlükleri”, İş Hukukunda Güncel Sorunlar 5 (Editör: Ali Güzel/Deniz Ungan Çatalkaya/Hande Heper), Seçkin Yayıncılık, Ankara 2015, (Özel ve Aile Yaşamına Saygı Hakkı), s. 75-136.
• Çetin, Evra: “İHAS’ın 8-11. Maddeleri Kapsamında Özel Hukuk İş İlişkisinde Çalışanların Haklarının Korunması”, Sosyal İnsan Hakları Uluslararası Sempozyumu VII Bildiriler, Sosyal Güvenlik Denetmenleri Derneği, Ankara 2015, s. 321-345.
• Çetin, Evra: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin 8-11. Maddeleri Bağlamında Çalışanların Hakları, (On İki Levha), İstanbul 2015 (Çalışanların Hakları).
• Demir, Fevzi: “Çalışma Hakkı Kavramı ve Hukuki Niteliği”, Sosyal İnsan Hakları Ulusal Sempozyumu VI Bildiriler, Petrol-İş, İstanbul 2014, s. 131-156.
• Demir, Fevzi: Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukukunda Çalışma Hakkının Korunması (İş Güvencesi), (Belediye-İş Sendikası Eğitim Yayınları), İstanbul 1986.
• Doğru, Osman/Nalbant, Atilla: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi: Açıklama ve Önemli Kararlar, (Legal Yayıncılık), İstanbul 2013.
• Ertürk, Şükran: İş İlişkisinde Temel Haklar, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2002.
• European Committee of Social Rights (ECSR): Digest of the Case Law of The European Committee of Social Rights, 2008 https://rm.coe.int/ CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?docume ntId=090000168049159f.
• Gözlügöl, Said Vakkas: Avrupa İnsan Hakları Hukuku, (Turhan Kitabevi), Ankara 2014.
• Göztepe, Ece: “Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkının (Anayasa Şikayeti) 6216 Sayılı Kanun Kapsamında Değerlendirilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 95, Y. 2011, s. 13-40.
• Güveyi, Nazmiye: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirlik Aşaması, (On İki Levha), İstanbul 2015.
• Harris, David/Darcy, John: The European Social Charter, 2. Bası, (Transnational Publishers), New York 2001.
• Heringa, Aalt Willem/van Hoof, Fried: “Prohibition of Discrimination (Article 14)”, Theory and Practice of the European Convention on Human Rights (Editör: Pieter van Dijk/Fried van Hoof/Arjen van Rijn/Leo Zwaak), 4. Bası, Intersentia, Antwerpen-Oxford 2006, s. 1027-1051.
• Heringa, Aalt Willem/Zwaak, Leo: “Right to Respect for Privacy (Article 8)”, Theory and Practice of the European Convention on Human Rights (Editör: Pieter van Dijk/Fried van Hoof/Arjen van Rijn/Leo Zwaak), 4. Bası, Intersentia, Antwerpen-Oxford 2006, s. 663-750.
• Kaboğlu, İbrahim Ö.: Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), 11. Bası, (Legal Yayıncılık), İstanbul 2016.
• Kapani, Münci: Kamu Hürriyetleri, 7. Bası, (Yetkin Yayınları), Ankara 1993.
• Karaman, Ebru: Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru Yolu, (On İki Levha), İstanbul 2013.
• Karan, Ulaş: “Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme (Editör: Sibel İnceoğlu), 3. Baskı, (Beta Basım), İstanbul 2013, s. 459-494.
• Mikkola, Matti: Social Human Rights of Europe, (Karelactio), Porvoo 2010.
• Mutlu, Erdem İlker/Şermet, Begüm/Çelikbaş, Nil Merve: “ÖzpınarTürkiye Davası (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) (2. Daire, Strazburg, 19 Ekim 2010)”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 2(1), Y. 2012, s. 89-102.
• Nazlı, Seçkin: Anayasanın Çalışma Hak ve Özgürlüğüne İlişkin Düzenlemelerinin İş Hukukuna Etkileri, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2015.
• O’Cinneide, Colm: “The Right to Work in International Human Rights Law”, The Right to Work: Legal and Philosophical Perspectives (Editör: Virginia Mantouvalou), Hart Publishing, Oxford 2015, s. 99- 122.
• O’Connell, Rory: “The Right to Work in the European Convention on Human Rights”, European Human Rights Law Review, S. 2, Y. 2012, s. 176-190.
• Öktem Songu, Sezgi: “İşçilerin İşyerinde Özel Amaçlı İnternet ve E-Posta Kullanımına İşverenin Müdahalesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, C. I, Beta Yayınları, İstanbul 2011, s. 1057-1098.
• Özbek, Mustafa S.: “İşe İade Davasında Davacı İşçinin Tedbiren İşe İadesi”, Çalışma ve Toplum, S. 35, Y. 2012/4, s. 11-39.
• Roagna, Ivana: Protecting the Right to Respect for Private and Family Life under the European Convention on Human Rights, (Council of Europe), Strazburg 2012.
• Świątkowski, Andrzej M.: Charter of Social Rights of the Council of Europe, (Kluwer Law International), Alphen aan den Rijn 2007.
• Şen, Murat: “İnsan Hakları Bağlamında Çalışma Hakkı”, MÜHFD, C. II, S. 2, Y. 2013, s. 13-37.
• Tiryaki, Refik: Ekonomik Özgürlükler ve Anayasa, (Yetkin Yayınları), Ankara 2008.
• Ural, Sami Sezai: Hak ve Özgürlüklerin Korunması Bağlamında Bireysel Başvuru, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2013.
• AİHM, Naidin/Romanya (Türkiye Adalet Bakanlığı Özet Çevirisi), B. No: 38162/07, 21.10.2014.
• AYM, Ahmet Teyit Keşli Başvurusu, B. No. 2013/2237, 18/0972014.
• AYM, Aslı Kırmızı Demirseren Başvurusu, B. No: 2013/56800, 15/04/2014.
• AYM, Ata Türkeri Başvurusu, B. No: 2013/6057, 16/12/2015.
• AYM, Atilla İnan Başvurusu, B. No: 2012/615, 21/11/2013.
• AYM, Ayla (Şenses) Kara Başvurusu, B. No: 2013/7063, 05/11/2015.
• AYM, Aysun Toka Başvurusu, B. No. 2013/2364, 07/03/2014.
• AYM, Bekir Birol Özdemir Başvurusu, B. No. 2013/2694, 18/09/2014.
• AYM, Bülent Polat Başvurusu, B. No: 2013/7666, 10/12/2015.
• AYM, Cem Furuncu Başvurusu, B. No. 2012/774, 1/12/2014.
• AYM, Elif Saka Başvurusu, B. No. 2013/9540, 10/03/2015.
• AYM, Faris Korkmaz Başvurusu, B. No: 2013/6995, 08/09/2015.
• AYM, Gökhan Günaydın Başvurusu, B. No. 2012/1099, 06/05/2015.
• AYM, Gülşin Oral Başvurusu, B. No: 2013/6129, 16/09/2015.
• AYM, Hacer Kahraman Başvurusu, B. No: 2013/7935, 20/04/2016.
• AYM, Hakan Erdoğan Başvurusu, B. No: 2013/9481, 24/03/2016.
• AYM, Halil Üstündağ Başvurusu, B. No. 2013/5062, 14/01/2014.
• AYM, Hasan Kara Başvurusu, B. No. 2013/3170, 18/09/2014.
• AYM, Hüdayi Ercoşkun Başvurusu, B. No: 2013/6235, 10/03/2016.
• AYM, Hüseyin Yelkenci Başvurusu, B. No: 2013/9706, 10/03/2016.
• AYM, Işıl Yaykır Başvurusu, B. No: 2013/2284, 15/04/2014.
• AYM, İsa Reçber Başvurusu, B. No. 2013/4518, 21/1/2015.
• AYM, Meltem Sukan Başvurusu, B. No: 2013/9459, 21/04/2016.
• AYM, Nesrin Kılıç Başvurusu, B. No. 2013/772, 07/11/2013.
• AYM, Onurhan Solmaz Başvurusu, B. No. 2012/1049, 26/03/2013.
• AYM, Orhan Tekkaya Başvurusu, B. No. 2012/775, 06/05/2015.AYM, Serkan Acar Başvurusu, B. No. 2013/1613, 02/10/2013.
• AYM, Serap Tortuk Başvurusu, B. No: 2013/9660, 21/01/2015.
• AYM, Sevim Akat Ekşi Başvurusu, B. No: 2013/2187, 19/12/2013.
• AYM, Şehnaz Ayhan Başvurusu, B. No: 2013/6229, 15/04/2014.
• AYM, Şengül Kayan Başvurusu, B. No: 2013/1614, 03/04/2014.
• AYM, Tevfik Türkmen Başvurusu, B. No: 2013/9704, 03/03/2016.
• AYM, Tuğba Arslan Başvurusu, B. No: 2014/256, 25/06/2014.
• AYM, Turan Dal Başvurusu, B. No: 2013/5964, 06/01/2016.
• ECHR, Airey v. Ireland, Appl. No: 6289/73, 09/101979.
• ECHR, C. v. Belgium, Appl. No: 21794/93, 07.08.1996.
• ECHR, Campagnano v. Italy, Appl. No: 77955/01, 23.03.2006.
• ECHR, Costello-Roberts v. the United Kingdom, Appl. No: 13134/87, 25.03.1993.
• ECHR, Cudak v. Lithuania, Appl. No: 15869/02, 23.03.2010.
• ECHR, Demir and Baykara v. Turkey, Appl. No: 34503/97, 12.11.2008.
• ECHR, Emel Boyraz v. Turkey, Appl. No: 61960/08, 02.03.2015.
• ECHR, Eweida and Others v. the United Kingdom, Appl. No: 48420/10- 59842/10/51671/10-36516/10, 27.05.2013.
• ECHR, Fernandez Martinez, Appl. No: 56030/07, 12.06.2014.
• ECHR, Glasenapp v. Germany, Appl. No: 9228/80, 28.08.1986.
• ECHR, I.B. v. Greece, Appl. No: 552/10, 03.01.2014.
• ECHR, İhsan Ay v. Turkey, Appl. No: 34288/04, 21.04.2014.
• ECHR, J. and Others v. Austria, Appl. No: 58216/12, 17.1.2017.
• ECHR, Koch v. Germany, Appl. No: 497/09, 17.12.2012.
• ECHR, Kosiek v. Germany, Appl. No: 9704/82, 28.08.1986.
• ECHR, Kyriakides v. Cyprus, Appl. No: 39058/05, 16.01.2009.
• ECHR, Lustig-Prean and Beckett v. the United Kingdom, Appl. No: 31417/96 - 32377/96, 27.12.1999.
• ECHR, Marckx v. Belgium, Appl. No: 6833/84, 13.06.1979.
• ECHR, Niemietz v. Germany, Appl. No: 13710/88, 16.12.1992.
• ECHR, Oleksandr Volkov v. Ukraine, Appl. No: 21722/11, 27.05.2013.
• ECHR, Pretty v. the United Kingdom, Appl. No: 2346/02, 29.07.2002.
• ECHR, Rainys and Ga Sparavicius v. Lithuania, Appl. No: 70665/01 - 74345/01, 07.04.2005.
• ECHR, Redfearn v. the United Kingdom, Appl. No: 47335/06, 06.02.2013.
• ECHR, Schüth v. Germany, Appl. No: 1620/03, 23.09.2010.
• ECHR, Sidabras and Džiautas v. Lithuania, Appl. No: 55480/00 - 59330/00, 27.10.2004.
• ECHR, Smith and Grady v. the United Kingdom, Appl. No: 33985/96 - 33986/96, 27.12.1999.
• ECHR, Stummer v. Austria, Appl. No: 37452/02, 07.07.2011.
• ECHR, Vilho Eskelinen and Others v. Finland, Appl. No: 63235/00, 19.4.2007.
• ECHR, Vogt v. Germany, Appl. No: 17851/91, 29.09.1995.
• EGM, Obst gegen Deutschland (Übersetzung von Deutsches Bundesministerium der Justiz), BSchw. Nr: 425/03, 23.09.2010.