Yabancılık Unsurunun Mahiyeti ve Yargılamadaki Rolü

Yıl 2014, Cilt 16 Özel Sayı, 1025 - 1066, 01.07.2014

Mesut Aygün

Öz

Yabancılık unsuru (yabancı unsur), hem kanunlar ihtilâfı hukuku, hem
de milletlerarası usul hukuku bakımından varlık nedenidir. Uyuşmazlığın
yabancılık unsuru taşıması halinde, yargılama faaliyeti bakımından Türk
milletlerarası usul hukuku sahasına; uygulanacak hukuk bakımından ise
Türk kanunlar ihtilâfı hukuku sahasına girilmektedir. Keza, 5718 sayılı
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK)un
1. maddesinin 1. fıkrasında
bu husus açıkça düzenleme altına alınmıştır. Öte
yandan MÖHUK dışında diğer kanunlarda da kanunlar ihtilâfı kuralları
bulunabilir. Bu düzenlemelerde açıkça yabancılık unsurundan söz edilmese
dahi, kanunlar ihtilâfı kurallarının ancak yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklar bakımından söz konusu olması, aslında her kanunlar ihtilâfı
kuralının içeriğinde onun uygulanmasını emreden gizli bir yabancılık unsurunun varlığına işaret etmektedir. Bir kanunlar ihtilâfı kuralının içeriğinde
dört unsur vardır: Bağlama konusu, bağlama noktası, uygula emri ve yaptırım unsurları.

Kaynakça

• Akıncı, Ziya (1996), Milletlerarası Özel Hukukta İnşaat Sözleşmeleri, Ankara, (Milletlerarası İnşaat Sözleşmeleri).
• Akıncı, Ziya (1994), Milletlerarası Ticari Hakem Kararları ve Tenfizi, Ankara.
• Akil, Cenk, “Hâkimin Hukuku Kendiliğinden Uygulama İlkesi”, AÜHFD, 2008, C. LVII, S. 3: 1-32.
• Alangoya, Yavuz (1979), Medeni Usul Hukukunda Vakıaların ve Delillerin Toplanmasına İlişkin İlkeler, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 2571.
• Aybay, Rona/Dardağan, Esra (2001), Yasaların Uluslararası Düzeyde Çatışması (Kanunlar İhtilâfı), İstanbul, Aybay Yayınları.
• Aygün, Mesut, “Güncel Gelişmelerin Işığında Çekten Doğan Yabancı Unsurlu Uyuşmazlıklara Uygulanacak Hukukun Tespiti”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2012, C. LXI, S. 3: 925-972.
• Çalışkan, Yusuf (2014), Uluslararası Satım Hukukunda Kanunlar İhtilâfı Meseleleri, İstanbul, Beta Yayınevi.
• Çelikel, Aysel/Erdem, B. Bahadır (2014), Milletlerarası Özel Hukuk, 13. Bası, İstanbul, Beta Yayınevi.
• Çelikel, Aysel/Nomer, Ergin/Giray, F. Kerem/Esen, Emre (2014), Devletler Hususi Hukuku (Milletlerarası Özel Hukuk) - Çözülmemiş Örnek Olaylar - Seçilmiş Mahkeme Kararları, 12. Bası, İstanbul, Beta Yayınevi.
• Çiçekli, Bülent (2014), Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun - Yargıtay Kararları, Ankara, Seçkin Yayınevi.
• Delaume, G. R. (1986), Transnational Contracts, New York.
• Diamond, A. L., “Harmonisation of Private International Law Relating to Contractual Obligations”, Recueil Des Cours, Vol. 199, 1986, N. IV: 233-312
• Doğan, Vahit (2013), Milletlerarası Özel Hukuk, 2. Bası, Ankara, Seçkin Yayınevi, (Milletlerarası Özel Hukuk).
• Doğan, Vahit (2011), Banka Teminat Mektupları, 4. Baskı, Ankara, Seçkin Yayınevi.
• Ekşi, Nuray (2014), Milletlerarası Özel Hukuk I Pratik Çalışma Kitabı, 2. Bası, İstanbul, Beta Yayınevi, (Pratik Çalışma).
• Ekşi, Nuray, “Kanunlar İhtilafı Alanında “Incorporation”“, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Y. 19-20, 1999-2000, S. 1-2 (Prof. Dr. Aysel Çelikel’e Armağan), 263-292.
• Ekşi, Nuray, “Yabancılık Unsuru Taşıyan Akitler ve Bu Akitlerin AT Roma Konvansiyonu’na Göre Anlamı”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Y. 12, 1992, S. 1-2: 1-10, (“Yabancılık Unsuru Taşıyan Akitler”).
• Ermenek, İbrahim, “Hukuk Muhakemeleri Kanununa Göre Ön İnceleme”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2011, C. II, S. 1: 139-175.
• Ertekin, Erol/Karataş, İzzet (1996), Uygulamada Ticari Senetler - Menfi Tespit ve İstirdat Davaları ile 3167 Sayılı Çek Yasası Hakkında Açıklama-Uygulama: Poliçe, Bono, Çek, İkinci Bası, Ankara, Yetkin Yayınevi.
• Göksu, Mustafa, “Hukuk Yargılamasında Vakıa ve Hukuk”, Haluk Konuralp Anısına Armağan, Ankara, Yetkin Yayınevi, 2009, C. I, 323- 350.
• Karaaslan, Varol (2013), Medeni Usul Hukukunda Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi, Ankara, Seçkin Yayınevi.
• Kazancı İçtihat ve Mevzuat Bilgi Sistemi, (2014) (Anadolu Üniversitesi Merkez Kütüphane E-Kaynaklar - Veri Tabanları - Lisanslı Ürün).
• Kuru, B./Arslan, R./Yılmaz, E. (2011), Medeni Usul Hukuku (Ders Kitabı), 22. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Lale, Muktedir (2014), Yargıtay Uygulamasında Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku (Özetli-İçtihatlı), Ankara, Seçkin Yayınevi.
• Lando, Ole, “The Conflict of Laws of Contracts. General Principles (General Course of Private International Law)”, Recueil Des Cours, Vol. 189, 1984, N. VI, 225-447.
• Mayer, Pierre (1991), Droit International Privé, 4e éd., Paris.
• Meriç, Nedim, “Hâkimin Davayı Aydınlatma Yükümlülüğü” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2009, C. XI, Özel Sayı (Bilge Umar’a Armağan Sayısı, C. I), 377-424.
• Nomer, Ergin (2013), Devletler Hususi Hukuku, 20. Bası, İstanbul, Beta Yayınevi, (Devletler Hususi Hukuku).
• Nomer, Ergin, “Yargıtay Kararlarında Devletler Özel Hukuku Kanunu”, Oğuz İmregün’e Armağan, İstanbul 1998, 685-730, (“Yargıtay Kararlarında Devletler Özel Hukuku Kanunu”).
• Nomer, Ergin (1972), Davada Yabancı Kanun, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 1739 (Davada Yabancı Kanun).
• Özdemir Kocasakal, Hatice, “Sözleşmelere Uygulanacak Hukukun MÖHUK m. 24 Çerçevesinde Tespiti ve Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl: 30, 2010, S. 1-2: 27-88 (“Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk”).
• Özdemir, Hatice, “MÖHUK Kapsamına Giren Sözleşmelerin Tespiti Bağlamında “Yabancılık Unsuru Taşıyan Sözleşme” ve “Uluslararası Sözleşme” Kavramları”, İstanbul Barosu Dergisi, 1999, C. LXXIII, S. 4: 926-941, (“MÖHUK Kapsamına Giren Sözleşmelerin Tespiti Bağlamında”).
• Özekes, Muhammet, “Dava Dilekçesinde Hukuki Sebep Bildirmek Zorunludur”, Halûk Konuralp Anısına Armağan, 2009, C. I, Ankara, Yetkin Yayınevi, s. 745-781.
• Özekes, Muhammet, “Hukuk Yargılamasında Yeni Bir Aşama, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısında Ön İnceleme”, Hukuki Perspektifler Dergisi, Eylül 2006: 101-110 (“Ön İnceleme”).
• Özekes, Muhammet (2003), Medeni Usul Hukukunda Hukuki Dinlenilme Hakkı, Ankara, Yetkin Yayınevi, (Hukuki Dinlenilme Hakkı).
• Öztürk, Pınar (2001), Ortak Girişim (Joint Venture) ve Uygulanacak Hukuk, İstanbul, Beta Yayınevi.
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet (2013), Medenî Usûl Hukuku, 14. Bası, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Sakmar, Ata/Ekşi, Nuray/Yılmaz, İlhan (2001), Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun - Mahkeme Kararları, 3. Bası, İstanbul, Beta Yayınevi.
• Şanlı, Cemal/Esen, Emre/Ataman Figanmeşe, İnci (2014), Milletlerarası Özel Hukuk, 2. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık.
• Şanlı, Cemal (2011), Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, 4. Bası, İstanbul, Beta Yayınevi, (Uluslararası Ticari Akitler).
• Şanlı, Cemal (1986), Milletlerarası Ticari Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü. Şeker, Hilmi (2012), İlkeler Işığında Ön İnceleme Kurumu, İstanbul, İstanbul Barosu Yayınları.
• Tarman, Zeynep Derya, “5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) Uyarınca Yabancılık Unsuru Taşıyan Akdi Borç İlişkilerinde Hukuk Seçimi”, BATİDER, 2010, C. XXVI, S. 1: 143-168.
• Tarman, Zeynep Derya, “Yabancılık Unsuru Taşıyan İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2010, C. LIX, S. 3: 521-550.
• Tekinalp, Gülören/Uyanık Çavuşoğlu, Ayfer (2011), Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, 11. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık.
• Tiryakioğlu, B./Aygün, M./Küçük, E. (2014), Türk Uluslararası Özel Hukuk Mevzuatı, 7. Bası, Ankara, Yetkin Yayınevi.
• Tiryakioğlu, Bilgin (1996), Taşınır Mallara İlişkin Milletlerarası Unsurlu Satım Akitlerine Uygulanacak Hukuk, Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Toker, Ali Gümrah, “Yabancı Unsurlu Teminat Mektubu Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, İzmir 2010, C. XII, Özel Sayı (Burhan Ceyhan’a Armağan-II): 991-1052.
• Turhan, Turgut, “Türk Vatandaşlığından Çıkanların Hakları (TVK m. 29 üzerine bir inceleme)”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1997, C. VLI, S. 1-4: 41-66.
• Turhan, Turgut (1997), Milletlerarası Sözleşmelerde Yabancı Para Kayıtları, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü. Umar, Bilge (2011), Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Ankara, Yetkin Yayınevi.