TÜRKİYE’NİN RUSYA - UKRAYNA SAVAŞI’NDAKİ ARABULUCULUK ROLÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 165 - 194, 29.05.2023

Tayfur Yumuşak

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1276271

Cited By: 4

Öz

24 Şubat 2022 tarihinde Rusya’nın Ukrayna topraklarına saldırması üzerine savaş çıkmıştır. Savaşa, taraflar arasındaki ciddi görüş ayrılıklarının sebep olduğu açıktır. Uluslararası hukuk bakımından ifade etmek gerekirse görüş ayrılıkları; “kuvvet kullanma yasağı”, “önleyici meşru müdafaa”, “self determinasyon hakkı” üzerinde düğümlenmektedir. Türkiye, savaşın başlamasından itibaren aktif ve tarafsız bir dış politika yürütmüş, uyuşmazlığın barışçıl bir şekilde sona erdirilmesi için arabuluculuk faaliyetine girişmiştir. Bu kapsamda Türkiye’nin arabuluculuk faaliyeti bakımından tarafların kabul edeceği bir çözüm planı hazırlaması zorunludur. Bu husus, Birleşmiş Milletler’in uluslararası barış ve güvenliği tesis etme rolünü yerine getiremediği bir dönemde dünya için önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Rusya-Ukrayna Savaşı, Türkiye arabuluculuk girişimi, Kuvvet kullanma yasağı, Önleyici meşru müdafaa, Self determinasyon hakkı

Kaynakça

• Acer, Yücel/Kaya, İbrahim: Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2015.
• Bağış, Bilal: Rusya-Ukrayna Savaşının Küresel Ekonomiye ve Türkiye’ye Etkileri, SETA, Ankara 2022.
• Doğan, İlyas, Devletler Hukuku, Astana Yayınları, Ankara 2013.
• Eren, M. Yusuf: Teoride ve Uygulamada Uluslararası Arabuluculuk, Adalet Yayınevi, Ankara 2016.
• Pazarcı, Hüseyin: Uluslararası Hukuk, Seçkin Yayınevi, Ankara 2018.
• Reçber, Kamuran: Uluslararası Hukuk, Dora Yayınları, Bursa 2014.
• Shaw, M. N (Çeviri Ed. İ. Kaya): Uluslararası Hukuk, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara 2018.
• Makaleler
• Acer, Yücel: “Ukrayna Savaşı, BM ve Barışın Korunması”, SETA, Sayı: 373, Yıl: 2022, s. 1-16, (BM) erişim için bkz. A372-2.pdf (setav.org) (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
• Acer, Yücel: “Rusya’nın Ukrayna’ya Saldırısı ve Uluslararası Hukuk”, SETA, Sayı: 330, Yıl: 2022, s. 1-4, erişim için bkz. P330.pdf (setav.org), (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
• Akince, Bora: “Uluslararası Hukukta Çözüm Mekanizmaları ve Uluslararası Hukukta Uygunluğun Sağlanması Mekanizmaları: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 10(1), Yıl: 2021, s. 99-114.
• Batır, Kerem/Aras, İlhan: “Self-Determinasyon Hakkı ve Filistin Devleti Bağlamında Filistin Sorunu”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1(1), Yıl: 2011, s. 146-164.
• Bercovitch, Jacob/Anagnoson, J. Theodore/Wille, Donnette L.: “Some Conceptual Issues and Empirical Trends in The Study Of Successful Mediation In International Relations”, Journal of Peace Research, Cilt: 28(1), Yıl: 1991, s. 7-17.
• Candan, Tolga/Halhallı, Ozan Emin: “Uluslararası Hukuk Açısından Tahıl Koridoru Andlaşması’nın Kısa Bir Analizi”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 4, Yıl: 2022, s. 363-403.
• Değdaş, Ulaş Can: “Uluslararası Hukukta Önleyici Meşru Müdafaa Hakkı” Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 1(6,) Yıl: 2018, s. 21-40.
• Duran, Burhanettin: “Türkiye’nin Arabuluculuğu Yeni Başladı”, SETA, Yıl: 2022, erişim için bkz. Türkiye’nin Arabuluculuğu Yeni Başladı… | Güvenlik | SETA (setav.org) (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
• Güler, Mehmet Çağatay: “Rusya-Ukrayna Krizinin Savaşa Evrilen Süreci Sahadaki Durum ve Olası Senaryolar”, SETA, Sayı: 331, Yıl: 2022, s. 1-3.
• Halhallı, Ozan Emin: “Rusya Federasyonu ve Ukrayna Çatışmasının Uluslararası Hukuk Açısından Kısa Bir Analizi”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (NEÜHFD) Cilt: 5(2) Yıl: 2022, s. 442-464.
• Kaya, İslam Safa: “Uluslararası Örnekler Çerçevesinde Uluslararası Uyuşmazlıkların Barışçı Çözüm Yolları”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, Cilt: 7(2/1), Yıl: 2017, s. 153-163.
• Kılınç, Doğan: “Self Determinasyon İlkesinin Azınlıklar Açısından Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: XII(1-2), Yıl: 2008, s. 949-982.
• Kiraz, Sami: “Uluslararası Arabuluculuğa Dair Değişen Yaklaşımlar ve Türkiye’nin Arabuluculuğun Dönüşümündeki Rolünün İncelenmesi” Akdeniz İİBF Dergisi, Cilt: 20(2), Yıl: 2020, s. 227-238.
• Kleiboer, Marieke: “Understanding Success and Failure of International Mediation”, Journal of Conflict Resolution, Cilt: 40(2), Yıl: 1996, s. 360-389.
• Kütükçü, M. Akif: “Uluslararası Hukukta Self-Determinasyon Hakkı ve Türk Cumhuriyetleri”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 12, Yıl: 2004, s. 259-276.
• Özdemir Shkurti, Gloria: “Rusya-Ukrayna Savaşına Dönük Batı’nın Yorgunluğu: Savaşın Sonucunu Etkileyecek mi?”, SETA, 2022, erişim için bkz. Rusya-Ukrayna Savaşına Dönük Batı’nın Yorgunluğu: Savaşın Sonucunu Etkileyecek mi? | Yorum | SETA (setav.org) (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
• Sönmez, A. Sait/Bıçakcı, Harun/Yıldırım, Cuma: “Kırım Sorunu Bağlamında Rusya-Ukrayna İlişkilerinin Analizi”, International Journal of Social Sciences and Education Research Online, Cilt: 1(3), Yıl: 2015, s. 656-670.
• Wallensteen, Peter/Svensson, Isak: “Talking Peace: International Mediation in Armed Conflicts”, Journal of Peace Research, Cilt: 51(2), Yıl: 2014, s. 315-327.
• Zartman, I.William/Touval, Saadia: “International Mediation: Conflict Resolution and Power Politics”, Journal of Social Issues, Cilt: 41(2), Yıl: 1985, s. 27-45.
• Tezler
• Cömert, İbrahim: Önleyici Meşru Müdafaa ve Uluslararası Hukuktaki Yeri, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Çankaya 2006.
• Çullu, Fatih: Uluslararası Güvenlik ve Terörizm Programı Uluslararası Çatışma Hukukuna Göre Önleyici Meşru Müdafaa Doktrinin Gelişimi ve Örnek Olay İncelemesi, Milli Savunma Üniversitesi Alparslan Savunma Bilimleri ve Milli Güvenlik Enstitüsü Müdürlüğü Güvenlik Araştırmaları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2022.
• Dağ, Akın: Birleşmiş Milletler Antlaşması Kapsamında Bireysel Meşru Müdafaa Hakkı Örnek Olay İsrail - Filistin Çatışması, Ege Üniversitesi Sosyal Bölümler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2014.
• Eren, M. Yusuf: Uluslararası Uyuşmazlıkların Çözümünde Arabuluculuk Yöntemi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya 2014.
• Nuhiç, Hazir: Uluslararası Hukuk ve Birleşmiş Milletler Kararları Çerçevesinde Saldırı Kavramı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010.
• Öğütçü, Büşra: Barışı İnşa Sürecinde Bir Çatışma Çözüm Stratejisi Olarak Uluslararası Arabuluculuk: Bosna Hersek ve Dağlık Karabağ Örnekleri, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Uluslararası İlişkiler Bilim Dalı Doktora Tezi, Bursa 2022.
• Ünyılmaz, Habip: Uluslararası Toplumda Uyuşmazlıkların Diplomatik Yollarla Çözümü, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Milletlerarası Hukuk Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2016.
• Topaloğlu, Fatih: Avrupa Birliği’nin Uluslararası Arabuluculuk Rolü: Kosova ve Gürcistan Örnekleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Avrupa Birliği ve Uluslararası Ekonomik İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2021.
• Turhan, Rabia: Cezayir’in Mali’deki 2012 Krizine Yönelik Arabuluculuk Faaliyetleri, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2022.
• Birleşmiş Milletler Kararları
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu: “Saldırının Tanımlanması”, 3314 (XXXIX) Karar, 14 Aralık 1974 Tarih, United Nations General Assembly Resolution 3314 (XXIX) (umn.edu) (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu: “Ukrayna’ya Karşı Saldırı”, ES-11/1 Karar, 2 Mart 2022 Tarih, erişim için bkz. N2229336.pdf (un.org) (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu: “Ukrayna’nın Toprak Bütünlüğü”, 68/262 Karar, 27 Mart 2014 Tarih, erişim için bkz. Microsoft Word - N1345517.doc (un.org), (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
• Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi: S/RES/2623 (2022) Karar, 26 Şubat 2022 Tarih, erişim için bkz. N2227132.pdf (un.org) (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
• Mahkeme Kararları
• Uluslararası Adalet Divanı: “Nikaragua’ya Karşı Askeri ve Paramiliter Faaliyetler Hakkında Dava”, 27.6.1986 Tarih, 190. paragraf, s. 90, https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/70/070-19860627-JUD-01-00-EN.pdf, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
• Uluslararası Adalet Divanı: “Kosova’nın Bağımsızlık İlanına İlişkin Danışma Görüşü”, 22.7.2011 Tarih, 79. Paragraf, s. 436, 141-20100722-ADV-01-00-EN.pdf (icj-cij.org) (Erişim Tarihi: 03.03.2023).
• İnternet Kaynakları
• T.C. Dışişleri Bakanlığı: Uyuşmazlıkların Çözümü ve Arabuluculuk, erişim için bkz. https://www.mfa.gov.tr/uyusmazliklarin-cozumu-ve-arabuluculuk.tr.mfa (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
• Yearbook of International Law Commission: Yıl: 1966, https://legal.un.org/ilc/publications/yearbooks/english/ilc_1966_v2.pdf, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).