YABANCI HAKEM KARARLARINDA KAMU DÜZENİ KAVRAMI

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 421 - 451, 29.05.2023

Seden Dürüstkan

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1282513

Cited By: 1

Öz

Yabancı hakem kararları, kural olarak, devlet otoritesinden bağımsız
şekilde irade serbestisi öncelenerek verilmektedir. Yabancı hakem kararlarının
içeriğinde herhangi bir devlet tarafından tanınması istenen bir sonuç ya da
tarafların ifa ile yükümlü oldukları hükümlerin bulunması ve taraflardan birinin
icraya gönüllü olmaması halinde devlet eliyle kararın uygulanması ihtiyacı
doğmaktadır. Yabancı hakem kararının tanınması ve tenfizi olarak adlandırılan
bu süreçte, tahkim yargılamasının ruhunda bulunan irade serbestisi ile devletin
egemenlik yetkisi karşı karşıya gelmektedir. Devlet, egemenlik yetkisini kullanarak,
söz konusu kararın kendi otoritesine uyumlu olup olmadığını tanıma ve
tenfiz prosedürü içerisinde denetlemektedir. Denetleme, zamandan ve mekândan
bağımsız sınırları nedeniyle tanımının yapılması en zor olan kamu düzeni kavramı
çerçevesinde yapılmaktadır. Diğer bir anlatımla devletler, yerel mahkemeler
eliyle, tanıma ve tenfiz prosedürü içerisindeki yabancı hakem kararının
kendi egemenlik yetkisi ile çatışıp çatışmadığını incelemektedir. Kamu düzeni
kavramının kesin bir tanımının olmaması ve kendi içerisinde türlere ayrılması
nedeniyle tartışmaya açık bir kavram olarak hem hakemler hem de yerel mahkemeler
tarafından yorumlanmak ve açıklanmaktadır. Bu çalışmada kamu düzeni
kavramının; önemi, yabancı hakem kararlarının tanınması ve tenfizi sürecindeki
yeri, benzerlik arz ettiği doğrudan uygulanan kurallardan farkları ile
tahkime elverişlilik bakımından oynadığı rol incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tanıma, Tenfiz, Tahkim, Yabancı hakem kararı, Milletlerarası kamu düzeni

Kaynakça

• Akduman, Ebru: “Türk Mahkemelerinin Münhasır Yetkisi”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt 15, Sayı 163, 2020, s. 466-480.
• Akıncı, Ziya: “Milletlerarası Ticari Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Yolları”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Cilt XVIII, Sayı 4, 1996, s. 93-109.
• Akıncı, Ziya: Milletlerarası Tahkim, 6. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2021.
• Akıncı, Ziya: Milletlerarası Ticari Hakem Kararları ve Tenfizi, 1. Bası, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, İzmir 1994, (Ticari Hakem Kararları).
• Amro, Ihab: Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards in Theory and in Practice: A Comparative Study in Common Law and Civil Law Countries, 1. Bası, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle upon Tyne, 2013.
• Arat, Tuğrul: “Yabancı İlamların Tanınması ve Tenfizi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 21, Sayı 1, 1964, s. 421-527.
• Atakan, Arda: “Kamu Düzeni Kavramı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 13, Sayı 1-2, 2007, s. 59-136.
• Aygül, Musa: “Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Davalarında Bazı Usul Hukuku Problemleri”, Public and Private International Law Bulletin, Cilt 31, Sayı 2, 2012, s. 83-121.
• Balcı, Muharrem: İhtilafların Çözüm Yolları ve Tahkim, 1. Bası, Danışman Yayınları, İstanbul 1999.
• Birsel, Mahmut Tevfik: “Türkiye’de Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizinin Anayasal ve Küresel Boyutları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Özel Sayı, 2005, s. 1-38.
• Born, Gary B.: International Arbitration: Law and Practice, 1. Bası, Wolters Kluwer, Alphen aan den Rijn, 2021.
• Can, Hacı/Tuna, Ekin: Milletlerarası Tahkim Hukuku, 1. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021.
• Can, Mustafa Cemre: “Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkime Elverişliliğe Uygulanacak Hukuk”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 26, Sayı 2, 2020, s. 1349-1370.
• Çelikel, Aysel/Erdem, Bahadır: Milletlerarası Özel Hukuk, 17. Bası, Beta Yayımcılık, İstanbul 2022.
• Dayınlarlı, Kemal, Milli - Milletlerarası Kamu Düzeni, Tahkime Etkileri ve Sonuçları, 1. Bası, Dayınlarlı Yayıncılık, Ankara 2011, s. 20, (Tahkime Etkileri ve Sonuçları).
• Dayınlarlı, Kemal: Milletlerarası Özel Hukukta Kamu Düzeni, Prof. Dr. Yaşar Karayalçın’a Armağan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1988, (Milletlerarası Özel Hukukta Kamu Düzeni).
• Demir Gökyayla, Cemile: Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Kamu Düzeni, 1. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2001.
• Deynekli, Adnan: “Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizinde Karşılaşılan Sorunlar”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 16, Özel Sayı, 2014, s. 105-122.
• Doğan, Vahit: Milletlerarası Özel Hukuk, 8. Bası, Savaş Kitabevi, Ankara 2022.
• Ekşi, Nuray: “Sözleşmeden Doğan Borçlara Uygulanacak Hukuk Hakkında Roma Konvansiyonu”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 17, S. 1-2, 1997, s. 163-182.
• Ekşi, Nuray: “Yargıtay Kararları Işığında ICC Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi”, Ankara Barosu Dergisi, Cilt 67, Sayı 1, 2009, s. 54-74, (ICC Hakem Kararları).
• Ekşi, Nuray: “Yargıtay Kararları Işığında Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizinde Kamu Düzeni”, Public and Private International Law Bulletin, Cilt 40, Sayı 1, 2020, s. 143-201, (Kamu Düzeni).
• Erdem, Bahadır: 5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’da Düzenlenen Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerine Uygulanacak Olan Hukuk, Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Nüsret-Semahat Arsel Uluslararası Ticaret Hukuku Araştırmaları Merkezi Konferans Yayınları Serisi-2 Avrupa’da Devletler Özel Hukuku ve Yeni Türk Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un Borçlar ve Ticaret Hukukuna İlişkin Hükümleri, 1. Bası, Legal Yayınları, İstanbul, 2010, s. 95-104.
• Erkan, Mustafa: “MÖHUK Madde 31 Bağlamında Türk Hukukunda Doğrudan Uygulanan Kurallara Bakış”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt XV, Sayı 2. 2011, s. 81-121.
• Gaillard, Emmanuel: Legal Theory of International Arbitration, 1. Bası, Martinus Hijhoff Publishers, Hollanda 2010.
• Huleatt-James, Mark/Gould, Nicholas: “International Commercial Arbitration - A Handbook”, Arbitration International, Cilt 13, Sayı 4, 1997 s. 440-442.
• Hunter, Martin/Conde E Silva, Gui: “Transnational Public Policy and Its Application in Insvestment Arbitrations”, The Jurnal of World Invesment, Cilt 4, Sayı 3, 2003, s. 367-378.
• Huysal, Burak: Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkime Elverişlilik, 1. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010.
• Kalpsüz, Turgut: Türkiye’de Milletlerarası Tahkim, 2. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2010.
• Kaplan, Yavuz: “Uluslararası Tahkim, Türkiye Açısından Yeni Gelişmeler ve Önemi”, İstanbul Barosu Dergisi, Cilt 77, Sayı 3, 2003, s. 576-618.
• Kessedjian, Catherine: “Mandatory Rules of Law in International Arbitration: What Are Mandatory Rules?”, The American Review of International Arbitration, Cilt 18, Sayı 1-2, 2007, s. 147-153.
• Kösoğlu, Mehmet: “Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun 31. Maddesi: Sözleşme ile Sıkı İlişkili Üçüncü Bir Devletin Doğrudan Uygulanan Kurallarına Etki Tanınması”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 28, Sayı 1-2, 2008, s. 147-172.
• Lalive, Pierre: Enforcing Awards, International Arbitration: 60 Years of ICC Arbitration: A Look at the Future/International Chamber of Commerce, Paris, 1984, (Enforcing Awards).
• Lalive, Pierre: Transnational (or Truly International) Public Policy and International Arbitration, Comprative Arbitration Practice and Public Policy in Arbitration, VIII. International Arbitration Congress 1986, New York 1987, (Public Policy and International Arbitration).
• Lew, Julian D. M.: Determination of Arbitrators’ Jurisdiction and The Public Policy Limitations on that Jurisdiction, Contemporary Problems in International Arbitration, 1. Bası, Springer, London 1987.
• Nomer, Ergin/Ekşi, Nuray/Öztekin Gelgel, Günseli: Milletlerarası Tahkim Hukuku - Cilt: I, 5. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2016.
• Nomer, Ergin: “Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizinde Kamu Düzeni Müdahalesi (09.06.1999 Tarihli Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı)”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 19. Sayı 1-2, 1999, s. 555-576, (Kamu Düzeni Müdahalesi).
• Nomer, Ergin: Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası, Avrupa (Cenevre) - New York Sözleşmeleri ve Türk Tahkim Hukuku Sempozyumu, 1. Bası, Bankacılık Enstitüsü, Ankara 1991, s. 87-96.
• Ökçün, A. Gündüz: Devletler Hususi Hukukunun Kaynakları ve Kamu Düzeni, 1. Bası, Ankara Üniversitesi SBF Yayını, Ankara, 1967.
• Özdemir Kocasakal, Hatice: “Sözleşmelere Uygulanacak Hukukun MÖHUK m. 24 Çerçevesinde Tespiti ve Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 30, Sayı 1-2, 2010, s. 27-88.
• Özdemir Kocasakal, Hatice: Doğrudan Uygulanan Kuralların Yabancılık Unsuru Taşıyan Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri, 1. Bası, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2001, (Doğrudan Uygulanan Kurallar).
• Özdemir, Ali: “Kamu Düzeni ve Kamu Güvenliği Kavramlarına Analitik Bir Yaklaşım (Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkının Sınırlandırılması Örneği)”, International Journal of Legal Progress, Cilt 2, Sayı 2, 2016, s. 78-115.
• Özel, Sibel: Milletlerarası Tahkimde Uyuşmazlığın Esasına Uygulanacak Hukuk, II. Uluslararası Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul 2009, s. 371-378. Pürselim, Hatice Selin: “Milletlerarası Tahkim Kanunu Çerçevesinde Kira Sözleşmelerinin Tahkime Elverişliliği”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 27, Sayı 1, 2021, s. 496-512.
• Redfern, Alan/Hunter, Martin/Blackaby, Nigel/Partasides, Constantine: Law and Practice of Internatioal Commercial Arbitration, 7. Bası, Oxford University Press, Londra 2023.
• Rensmann, Thilo: “Anational Arbitral Awards Legal Phenomenon or Academic Phantom?”, Journal of International Arbitration, Cilt 15, Sayı 2, 1998, s. 37-65.
• Rubino-Sammartano, Mauro: International Arbitration Law and Practice, 3. Bası, JurisNet LLC, ABD 2014.
• Ruhi, Ahmet Cemal: Milletlerarası Özel Hukukta Kamu Düzeni Müdahalesi, 1. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Ruhi, Ahmet/Kaplan, Yavuz: “Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Tenfizi Açısından Kamu Düzeni (Ordre Public)”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 22, Sayı 2, 2002, s. 643-664.
• Sheppard, Audley: “Mandatory Rules in International Commercial Arbitration - An English Law Perspective”, The American Review of International Arbitration, Cilt 18, Sayı 1-2, 2007, s. 121-145.
• Sönmez, İrfan/Karakaya, Gencay: “Milletlerarası Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 1, 2015, s. 203-229.
• Şanlı, Cemal/Esen, Emre/Ataman Figanmeşe, İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, 9. Bası, Beta Basım Yayım, İstanbul 2021.
• Şanlı, Cemal: “Milletlerarası Ticarî Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1986, (Esasa Uygulanacak Hukuk).
• Şanlı, Cemal: “New York Konvansiyonuna Göre Hakem Kararlarının Kesinleşmesi Sorunu”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 14, Sayı 1-2, 1994, s. 91-97, (New York Konvansiyonu).
• Şanlı, Cemal: Milletlerarası Ticari Tahkimde Hakem Kararlarının Tahkim Yeri Hukukundan Ayrılması ve Bu Kararlarının 2675 Sayılı Kanun Açısından Tenfiz Sorunu, Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi (Bildiriler - Tartışmalar) - II. Tahkim Haftası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 1984, s. 165-185.
• Şanlı, Cemal: Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, 7. Bası, Beta Basım Yayın, İstanbul 2019, (Ticari Akitler).
• Şit, Banu: Kurumsal Tahkim ve Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, 1. Bası, İmaj Yayıncılık, Ankara 2005.
• Takavut, İbrahim Doğan: Milletlerarası Ticari Tahkimde Doğrudan Uygulanan Kurallar, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Takavut, İbrahim Doğan: Milletlerarası Ticari Tahkimde Usule İlişkin Konularda İrade Serbestisi, 1. Bası, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Özel Hukuk Doktora Tezleri Dizisi No: 29, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Tan Dehmen, Mine: “Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi İstemi Hakkında Türk Mahkemelerince Verilen Kararlara Karşı Kanun Yolları”, Public and Private International Law Bulletin, Cilt 40, Sayı 2, s. 1433-1476.
• Tang, Zheng Sophia: Jurisdiction and Arbitration Agreements in International Commercial Law, 1. Bası, Routledge, London 2014.
• Tanrıbilir, Feriha Bilge/Şit, Banu: “Milletlerarası Tahkim Müessesesi ve Yeni Tahkim Kanunu”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 22, Sayı 2, 2002, s. 819-837.
• Tanrıver, Süha: “Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tenfizi Bağlamında Kamu Düzeninin Etkisi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 17-18, Sayı 1-2, 1998, s. 467- 491.
• Taşkın, Alim: Hakem Sözleşmesi, 1. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2005.
• Tekinalp, Gülören: Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama ve Usul Hukuku Kuralları, 13. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2020.
• Toope, Stephen J.: Mixed International Arbitration: Studies In Arbitration Between States And Private Persons, 1. Bası, Cambridge University Press, Cambridge, 1993.
• Tüysüz, Cemre: “Milletlerarası Ticari Tahkimde Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kurallarının Tatbiki”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 14, 2019, s. 463-500.
• Tweeddale, Andrew/Tweeddale, Keren: A Practical Approach to Arbitration Law, 1. Bası, Blackstone Press, Londra-2002.
• Üstündağ, Saim: Yabancı Hakem Kararı Kavramı, Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi (Bildiriler - Tartışmalar) - II. Tahkim Haftası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1984, s. 1-16.
• Van Den Berg, Albert Jan: The New York Arbitration Convention of 1958, Towards a Uniform Judicial Interpretation, 1. Bası, Kluwer Law International, Hollanda 1994.