HUKUK TEORİLERİNİ BİRER “NAYA” OLARAK GÖRMEK Jainizmin Üç Önemli Öğretisi İle Hukuk Teorisini Bir Araya Getirmek

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 647 - 684, 29.11.2023

Nazli Hilal Demir

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1375533

Öz

Kör adamlar ve fil hikâyesi bir grup kör bilgenin daha önce hiç karşılaşmadıkları file dokunarak onu betimlemeye çalışmalarını konu edinmektedir. Bu kapsamda hikâyede, fili tanımaya can atan altı bilgenin sırasıyla hayvanın farklı bölgelerine temas ederek, kendi yaşadıkları deneyimler üzerinden birbirlerinden oldukça uzak yargılarda bulundukları görülmektedir. Hikâyenin sonunda, bir taraftan söz konusu çelişkili görüşlerin her biri bir anlamda doğru kabul edilmekte, diğer tarafta ise hakikatin yalnızca bir kısmına ulaşmayı başaran bilgelerin ileri sürdükleri düşüncelerin diğer doğruları veya gerçekliğin bütününü açıklamada yetersiz kaldıkları vurgulanmaktadır. Buradan hareketle, fil hakkında daha doğru bilgiye ulaşmanın yolu, bilgelerin sahip oldukları farklı görüşleri birbirleriyle yarıştırmalarından değil, aksine bunları bir araya getirmelerinden geçmektedir. Hikâyenin vermek istediği mesaj özümsendiğinde, ilk bakışta birbirleriyle uyumsuz görünen alternatiflerin, kapsayıcı bir perspektif ile gerçekliğin farklı parçaları olarak bütünleştirilebilmeleri mümkün hale gelmektedir. Peki, bu anlayış ile rotamızı hukuk alanına; birbirinden farklı, geçmişten bu yana hukukun kaynağına, tanımına, işlevine yönelik aralarında köklü tartışmaların mevcut bulunduğu hukuk akımlarına çevirsek? Acaba hukuk kavramına dair farklı sorular soran ya da aynı sorulara farklı cevaplar veren hukuk akımları altında yerlerini alan ‘hukuk teorisyenlerini’ hikâyedeki ‘bilgeler’, ‘hukuku’ ise -bir yönüyle- hikâyede tanımlanmaya çalışılan ‘fil’ olarak düşünürsek; hukuk akımlarının her birinin eşit derecede geçerli/doğru kabul edilmeleri ve bir arada varlıklarını sürdürmelerinin mümkün ve hatta zorunlu olduğu sonucuna varmak olanaklı olabilir mi? İşte bu çalışma kapsamında, sorunun cevabının Jainizm felsefesinin belkemiğini oluşturan üç önemli öğreti ışığında ‘evet!’ şeklinde verilebilmesinin mümkün olduğu ortaya koyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Jainizm, Kör Adamlar ve Fil, Anekanta-vada, Naya-vada, Syad-vada, Hukuk kavramı, Hukuk teorileri, Hukuk felsefesi

Kaynakça

• Atreya, B. L.: The Elements of Indian Logic, Darshana Printers Moradabad, 1962.
• Benesch, Walter: An Introduction to Comparative Philosophy: A Travel Guide to Philosophical Space, London, Palgrave Macmillan, 1997.
• Berman, Harold: The Nature and Functions of Law, Brooklyn, Foundation Press, 1958.
• Bhajanananda, Swami: Harmony of Religions from the Standpoint of Sri Ramakrishna and Swami Vivekananda, Kolkata, Ramakrishna Mission Institute of Culture, 2008.
• Bhattacharyya, Narendra Nath: Jain Philosophy: Historical Outline, New Delhi, Munshiram Manoharlal Ltd., 1976.
• Bothra, Pushpa: The Jaina Theory of Perception, Delhi, Motilal Banarsidass, 1976.
• Cevizci, Ahmet: Felsefe Sözlüğü, İstanbul, Paradigma Yayıncılık, 2005.
• Cort, John E.: “Intellectual Ahimsa Revisited: Jain Toleranca and Intoleranca of Others,” Philosophy East and West, Vol.50, No.3, 2000, s. 324-347.
• Dasgupta, Surendranath: A History of Indian Philosophy, Vol.: I-V, London, Cambridge University Press, 1922.
• Demir, Nazlı Hilal: “Brian Tamanaha: Hukuk Teorilerinin “Kayıp Kolu” Işığında Hukuk Kavramını Yeniden Düşünmek” SDÜHFD, Cilt: 11, Sayı: 1, 2021, s. 1-34.
• Desai, Mohan Lal D.: The Naya-Kamika, a Work on Jaina Logic by Sri Vinaya Vijaya Maharaj, Arrah, Central Jaina Publishing House, 1915.
• Divakara, Siddhasena: Nyayavatara; the Earliest Jaina Work on Pure Logic, Calcutta, Indian Research Society, 1909.
• Dundas, Paul: The Jains, London, Routledge, 2002.
• Folkert, Kendall W.: Scripture and Community: Collected Essays on the Jains, Atlanta, Georgia, Scholars Press, 1993.
• Gavison, Ruth: “Natural Law, Positivism, and the Limits of Jurisprudence: A Modern Round,” The Yale Law Journal, Vol: 91, 1982, s. 1250-1285.
• Griffiths, Paul J.: An Apology for Apologetics: A Study in the Logic of Interreligious Dialogue, Wipf and Stock, 2007.
• Grimes, John A.: A Concise Dictionary of Indian Philosophy, State University of New York Press, 1996.
• Gupta, Mahendranth: Gospel Of Sri Ramakrishna, 2011. <https://archive.org/details/GospelOfSriRamakrishnaTheMahendranathGupta.> E.t.: 20.09.2022.
• Jain, Pragati: “Saptabhangi: The Jaina Theory of Sevenfold Predication: A Logical Analysis”, Philosophy East and West, Vol. 50, No. 3, 2000, s. 385-399.
• Koller, John M.: “Syadvada as the Epistemological Key to the Jaina Middle Way Metaphysics of Anekantavada,” Philosophy East and West, Vol. 50, No. 3, 2000, s. 400-407.
• Long, Jeffery D.: Jainism: An Introduction, London, I.B.Tauris and Co. Ltd., 2009.
• Matilal, Bimal Krishna: The Central Philosophy of Jainism (Anekanta-Vada), L.D. Institute of Indology, 1981.
• Minz, Florence/Mishra, Shruti, “Ekam Sad Vipra Bahudha Vadanti: A Vedic Consciousness of God”, 2020, s. 129-138.
• Mookerjee, Satkari: The Jaina Philosophy of Non-Absolutism: A Critical Study of Anekantavada, Delhi, Motilal Banarsidass, 1978.
• Padmarajiah, Y. J.: A Comparative Study of the Jaina Theories of Reality and Knowledge, Bombay, Jain Sahitya Vikas Mandal, 1963.
• Rescher, Nicholas: A Journey Through Philosophy in 101 Anecdotes, Pittsburgh University of Pittsburgh Press, 2015.
• Sanghavi, Sukhlalji: Advanced Studies in Indian Logic and Metaphysics, Calcutta, Firma K. L. Mukhopadhyaya, 1961.
• Samantabhadra, Acarya: Aptamimamsa, Trans: Vijay K. Jain, Dehradun, Vikalp Printers, 2016.
• Saxe, John Godfrey: The Poems, Boston, Houghton, Osgood, and Company, 1879.
• Schwartz, Andrew: “Anekantavada (Jainism),” Buddhism and Jainism, eds. K.T.S. Sarao/Jeffery D. Long, Springer, 2017, s. 118-122. (Anekantavada)
• Schwartz, Andrew: “Relativity (Jainism),” Buddhism and Jainism, eds. K.T.S. Sarao/Jeffery D. Long, Springer, 2017, s. 1005-1011. (Relativity)
• Schweig, Graham M.: “Interiority and Connectivity: A Brief Comparative Study on the Relation of Scripture and Contemplation in Bridal Mysticism and Krishna Bhakti,” Journal of Hindu-Christian Studies, Vol. 27, No. 4, 2014, s. 11-39.
• Shah, Nagin: Jaina Theory of Multiple Facets of Reality and Truth (Anekantavada), Delhi, Motilal Banarsidass, 2000.
• Shapiro, Fred R.: “Quote . . . Misquote”, The New York Times Magazine, 21.07.2008. <https://www.nytimes.com/2008/07/21/magazine/27wwwl-guestsafire-t.html. E.t:13.09.2022.
• Strawson, P. F.: Introduction to Logical Theory, Routledge, 2011.
• Taft, Russell W.: John Godfrey Saxe: A Biographical Sketch of Vermont's Lawyer, Journalist, Lecturer and Rhymster, Vermont, 1900.
• Tamanaha, Brian: “The Third Pillar of Jurisprudence: Social Legal Theory,” William and Mary Law Review, Vol:56, 2015, s. 2235-2277. (The Third Pillar)
• Tamanaha, Brian: A Realistic Theory of Law, Cambridge, Cambridge University Press, 2017. (Realistic)
• The Rigveda: The Earliest Religious Poetry of India, Trans: Jamison, Stephanie W.; Brereton, Joel P., Oxford University Press, 2014.
• Wilber, Ken: A Theory of Everything: An Integral Vision for Business, Politics, Science, and Spirituality, Boston, Shambhala, 2001.
• Zlotnick, David M.: “The Buddha’s Parable and Legal Rhetoric,” Washington and Lee Law Review, Vol: 58, No: 957, 2001, s. 957-1016.