THE FAULT IN THE OCCURRENCE OF RISK DUE TO VIOLATION OF TRAFFIC LIGHT RULES AND THE IMPACT OF THE POLICYHOLDER’S VIOLATION ON THE PAYMENT OF INSURANCE INDEMNITY

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 2, 1845 - 1906, 26.11.2024

Aktan Özkan

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1484697

Öz

When a risk covered by the insurance policy occurs, it triggers the insurer's obligation to pay the insurance indemnity. However, in some cases, the policyholder's fault plays a significant role in the occurrence of the risk. From this perspective, the policyholder causing a risk by violating traffic light rules has been a longstanding subject of debate in insurance law. In both judicial decisions and legal doctrine, this type of violation has been extensively discussed, particularly concerning the grading of fault.
In this study, firstly, the opinions in doctrine and court decisions regarding the degree of fault of the policyholder in case of violation of traffic light rules are compiled. Then, various appearance types of violation of traffic light rules were classified and these various appearance types were evaluated, especially in terms of grading the fault. In addition, differences in terminology regarding the characterization of the concept of fault that have been derived in practice are mentioned.
After evaluating the violation of traffic light rules in terms of fault in the context of insurance law, it is discussed whether a violation of the policyholder in this context has an effect on the payment of insurance indemnity. Indeed, considering TCC Article 1429, violating traffic light rules and causing a traffic accident causes different legal consequences in the payment of motor insurance indemnity or compulsory financial liability (traffic) insurance indemnity, depending on the degree of fault of the policyholder.

Anahtar Kelimeler

Insurance Contract, Risk, Fault in the Occurrence of the Risk, Red Light, Insurance Indemnity

RİZİKONUN TRAFİK IŞIĞI KURALLARININ İHLALİ SEBEBİYLE GERÇEKLEŞMESİNDE KUSUR VE SİGORTA ETTİRENİN BU İHLALİNİN SİGORTA TAZMİNATININ ÖDENMESİNE ETKİSİ

Öz

Sigorta sözleşmesinde teminat altına alınmış bir riziko gerçekleştiğinde, sigortacının sigorta tazminatını ödeme yükümlülüğü doğmaktadır. Ancak bazı durumlarda, rizikonun gerçekleşmesinde sigorta ettirenin kusuru büyük rol oynamaktadır. Bu açıdan sigorta ettirenin trafik ışığı kurallarını ihlal ederek rizikoya sebebiyet vermesi, sigorta hukukunda ezelden beridir tartışma konusu olan bir durumdur. Gerek yargı kararlarında gerekse de doktrinde, bu ihlal türü özellikle kusurun derecelendirilmesi yönünden tartışılmıştır.
Bu çalışmada öncelikle trafik ışığı kurallarını ihlal halinde failin kusurunun derecesine ilişkin doktrindeki görüşler ve mahkeme kararları derlenmiştir. Ardından trafik ışığı kurallarını ihlalin çeşitli görünüş biçimleri tasnife tabi tutulmuş ve bu çeşitli görünüş türleri, özellikle kusurun derecelendirilmesi yönünden değerlendirilmiştir. Yine kusurun nitelendirilmesine yönelik uygulamadaki terminoloji farklılıklarına değinilmiştir.
Sigorta hukuku bağlamında trafik ışığı kurallarını ihlalin kusur yönünden değerlendirilmesi yapıldıktan sonra, sigorta ettirenin bu çerçevedeki bir ihlalinin sigorta tazminatının ödenmesi üzerine bir etkisi olup olmadığı irdelenmiştir. Gerçekten de TTK m.1429 göz önüne alındığında, trafik ışığı kurallarının ihlal edilip trafik kazasına sebebiyet verilmesi, sigorta ettirenin kusurunun derecesine göre, kasko sigortası tazminatının veya zorunlu mali mesuliyet (trafik) sigortası tazminatının ödenmesinde farklı hukuki sonuçlar doğurmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sigorta Sözleşmesi, Riziko, Rizikonun Gerçekleşmesinde Kusur, Kırmızı Işık, Sigorta Tazminatı

Kaynakça

• Akgün, Evrim: Ferdi Kaza Sigortası Sözleşmesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Armbrüster, Christian: Das Alles-oder-nichts-Prinzip im Privatversicherungsrecht - zugleich ein Beitrag zur Reform des VVG, Verlag Versicherungswirtschaft, Hamburg 2003.
• Arseven, Haydar: Sigorta Hukuku, Beta Yayıncılık, İstanbul 1987.
• Atamer, Kerim: “Yeni Türk Ticaret Kanunu Uyarınca Zarar Sigortalarına Giriş”, BATİDER, Cilt 27, Sayı 1, 2011, s. 21-106.
• Atamer, Yeşim: “Revize Edilmiş Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’na İlişkin Değerlendirme ve Teklifler”, Hukuki Perspektifler Dergisi, 2006, N.6, s. 8-37.
• Avcı, Zehra: Rizikonun Gerçekleşmesinde Kusurun Sigorta Tazminatı ve Sigorta Bedelinin Ödenmesine Etkisi, Adalet Yayınevi, Ankara 2021.
• Ayhan, Rıza/Çağlar, Hayrettin/Özdamar, Mehmet: Sigorta Hukuku, 6. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2023.
• Bağrıaçık, Safiye Nur: “Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasında Sigortacının Sorumluluğu”, İstanbul Kültür Üniversitesi HFD, Cilt 15, Sayı 2, 2016, s. 255-275.
• Baumann, Horst/Beckmann, Roland Michael/Johannsen, Katharina/Johannsen, Ralf (Hrsg.): Bruck/Möller Versicherungsvertragsgesetz Großkommentar, Band 3, 9. Auf., Berlin 2009. (Anılış: Bruck/Möller (İlgili Bölümün Yazarı))
• Baysal, Başak: Haksız Fiil Hukuku BK m. 49-76, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Baysal, Başak: Zarar Görenin Kusuru (Müterafik Kusur), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2012. (Anılış: Müterafik Kusur)
• Beckmann, Roland Michael/Matusche-Beckmann, Annemarie (Hrsg.): Versicherungsrechts-Handbuch, 3. Auf., München 2015. (Anılış: Beckmann/Matusche-Beckmann (İlgili Bölümün Yazarı))
• Bozer, Ali: Sigorta Hukuku, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1965.
• Bruck, Ernst/Möller, Hans (Hrsg.): Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz, Zweiter Band - §§ 49-80, 8. Auf., Berlin 1961. (Anılış: Bruck/Möller (İlgili Bölümün Yazarı), 8.Auf.)
• Burmann, Michael/Heß, Rainer/Hühnermann, Katrin/Jahnke, Jürgen (Hrsg.): Straßenverkehrsrecht Kommentar, 27. Auf., C.H.Beck 2022. (Anılış: Burmann/Heß/Hühnermann/Jahnke (İlgili Bölümün Yazarı))
• Can, Mertol: Türk Özel Sigorta Hukuku (Ders Kitabı) Cilt I, Adalet Yayınevi, Ankara 2018.
• Canbolat, Ferhat/Gönül Koşar, Günhan: “Motorlu Aracın İşletilmesinden Doğan Hukuki Sorumlulukta Kusurun Önemi ve Sorumluluğa Etkisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi HFD, Cilt 23, Sayı 2, 2021, s. 839-872.
• Canbolat, Ferhat/Gönül Koşar, Günhan: “Sigorta Şirketinin Motorlu Aracın İşletilmesinden Doğan Hukuki Sorumluluğunda Zarar Görenin (Müterafik) Kusuru ve Dikkate Alınması”, Hacettepe Üniversitesi HFD, Cilt 12, Özel Sayı, 2022, s. 165-199. (Anılış: Zarar Görenin Kusuru)
• Çelik, Çelik Ahmet: Cana Gelen Zararlarda Tazminatın Ölçüsü (Tazminat Hesapları), 2. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2023. (Anılış: Ölçü)
• Çelik, Çelik Ahmet: Ölüm Nedeniyle Destekten Yoksunluk, 3. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021. (Anılış: Yoksunluk)
• Çelik, Çelik Ahmet: Trafik Kazalarında Tazminat ve Sigorta - Hukuk ve Ceza Sorumluluğu, 4. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2023.
• Çelik, Salih/Muktedir, Lale: Özetli - İçtihatlı - Uygulamalı Sigorta Hukuku Cilt 1, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2007.
• Damar, Cahit: Sigortacının Kanuni Halefiyeti ve Rücu Hakkı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2022.
• Doğan, Koray/Meraklı, Serkan: Trafik Ceza Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 3. Bası, Ankara 2023.
• Emiralioğlu, Furkan: Sigorta Ettirenin Zararı Önleme - Azaltma ve Sigortacının Rücu Haklarını Koruma Külfeti (TTK m.1448), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2020.
• Emiralioğlu, Furkan: “Yargıtay 17. Hukuk Dairesinin Sigorta Ettirenin Rizikonun Gerçekleşmesindeki Kusurunun Etkisine Dair E.2016/646 K.2016/1427 Sayılı Kararının İncelenmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı 49, 2022, s. 585-608.
• Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 27. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• Feifel, Michael: Die Quotelung bei Obliegenheitsverletzungen nach § 28 VVG 2008, Verlag Versicherungswirtschaft, Karlsruhe 2011.
• Fromm, Ingo Erich: “Zur Einstandpflicht der Vollkaskoversicherung bei Sekundenschlaf am Steuer”, Straßenverkehrsrecht (SVR), Sayı 4, 2015, s. 126-130.
• Gönül Koşar, Günhan: Haksız Fiil Sorumluluğunda Kusur ve Etkisi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Haberstroh, Dieter: “Das “Augenblickversagen” - kein Fall grober Fahrlässigkeit”, VersR 1998, s. 943-947.
• Hacıömeroğlu, Abdülhamid Oğuzhan: Sorumluluk Sigortasında Sigorta Himayesinin Kapsamı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2022.
• Hiort, Horst: Das Alles-oder-Nichts-Prinzip im Privatversicherungsrecht und die Neuregelung durch die VVG-Reform, Nomos Verlag, Baden-Baden 2010.
• Honsell, Heinrich (Hrsg.): Berliner Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz Kommentar zum deutschen und österreichischen VVG, Springer Verlag, Berlin- Heidelberg – New York 1999. (Anılış: Berliner Kommentar (İlgili Bölümün Yazarı))
• Kara, Hacı: Sigorta Hukuku, 2. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Karasu, Rauf: Yargıtay ve Sigorta Tahkimi İtiraz Hakem Heyeti Kararları Işığında Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası), Yetkin Yayınları, Ankara 2016.
• Karasu, Rauf: “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun Sorumluluk Sigortalarına İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi, İnönü Üniversitesi HFD, Cilt 2, Özel Sayı (4), 2015, s. 683-706. (Anılış: Sorumluluk)
• Kayıhan, Şaban: “Alman ve Türk Özel Sigorta Hukukunda Sigorta Ettirenin Kurtarma Ödevi”, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi HFD, Cilt 9, Sayı 1-2, 2005, s. 513-541.
• Kayıhan, Şaban/Günergök, Özcan: Türk Özel Sigorta Hukuku Dersleri, 6. Bası, Umuttepe Yayınları, İstanbul 2021. Kender, Rayegan: Türkiye’de Hususi Sigorta Hukuku, 17. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Kılıçoğlu, Mustafa: Ceza Hukuku ve Borçlar Hukuku Açısından Trafik Kazaları Tazminat - Sigorta - Rücu ve Yargıtay Uygulaması, Bilge Yayıncılık, Ankara 2014.
• Kızılsümer, Bahar: Sigortacının Kanuni Halefiyetinin Şartları ve Sınırları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Koenig, Willy: Schweizerisches Privatversicherungsrecht, 2.Auf., Verlag Herbert Lang & Cie, Bern 1960.
• Küçük, Damla: “Kara Taşıtları Kasko Sigortası Bağlamında, Türk Ticaret Kanunu’nun 1429/1. Maddesinde Geçen “Sigorta Ettiren veya Sigortalının Fiilinden Sorumlu Olduğu Kişiler” Kavramına İlişkin Kısa Bir Değerlendirme, İnönü Üniversitesi HFD, Cilt 11, Sayı 1, 2020, s. 39-55.
• Langheid, Theo/Rixecker, Roland (Hrsg.): Versicherungsvertragsgesetz, 7. Auf., C.H. Beck 2022. (Anılış: Langheid/Rixecker (İlgili Bölüm Yazarı))
• Langheid, Theo/Wandt, Manfred (Hrsg.): Münchener Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz: VVG, Band 1, 3. Auf., München 2022. (Anılış: Langheid/Wandt (İlgili Bölüm Yazarı))
• Langheid, Theo/Wandt, Manfred (Hrsg.): Münchener Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz: VVG, Band 3, 2. Auf., München 2017. (Anılış: Langheid/Wandt (İlgili Bölüm Yazarı))
• Looschelders, Dirk/Pohlmann, Petra (Hrsg.): VVG Versicherungsvertragsgesetz Kommentar, 3. Auf., Carl Heymans Verlag, Köln 2016. (Anılış: Looschelders/Pohlmann (İlgili Bölüm Yazarı))
• Martin, Anton/Reusch, Peter/Schimikowski, Peter/Wandt, Manfred (Hrsg.): Sachversicherung Kommentar, 4. Auf., München 2022. (Anılış: Martin/Reusch/Schimikowski/Wandt (İlgili Bölümün Yazarı))
• Memiş, Tekin: “Sigorta Hukukunda Ağır Kusur ve Kırmızı Işık İhlali Konulu Bir Hukuk Genel Kurul Kararı Değerlendirmesi”, Reasürör, Sayı 54, 2004, s. 4-18.
• Meraklı, Serkan: Ceza Hukukunda Kusur, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
• Müderrisoğlu, Ümit: Kasko Sigortası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.
• Oğuzman, Kemal/Öz, Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-2, 17. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2022.
• Omağ, Merih Kemal: Türk Hukukunda Sigortacının Kanuni Halefiyeti, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2011.
• Orbay Ortaç, Nurdan: “Sigortalanan Olaya Kusur ile Sebebiyet Verilmesinin Sigorta Teminatına Etkisi”, Erciyes Üniversitesi HFD, Cilt 16, Sayı 2, 2021, s. 81-138.
• Özkan, Aktan: Kasko Sigortası Sözleşmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2018.
• Pinckernelle, Ascan: Die Herbeiführung des Versicherungsfalls, Verlag Versicherungswirtschaft, Karlsruhe 1966.
• Prölss, Jürgen/Martin, Anton (Hrsg.): Versicherungsvertragsgesetz, 31. Auf., München 2021. (Anılış: Prölss/Martin (İlgili Bölümün Yazarı))
• Roelli, Hans: Kommentar zum Schweizerischen Bundesgesetz über den Versicherungsvertrag, Erster Band - Allgemeine Bestimmungen (Art. 1-47), Bern 1914.
• Römer, Wolfgang: “Überfahren einer roten Ampel und Leistungsfreiheit des Versicherers”, Neue Zeitschrift für Versicherung und Recht (NversZ), Sayı: 12, 2001, s. 539-540.
• Rüffer, Wilfried/Halbach, Dirk/Schimikowski, Peter (Hrsg.): Versicherungsvertragsgesetz Handkommentar, 4. Auf. Nomos Verlag, Köln 2020. (Anılış: Rüffer/Halbach/Schimikowski (İlgili Bölümün Yazarı))
• Sanlı, Kerem Cem: Haksız Fiil Hukukunun Ekonomik Analizi Hukuk ve Ekonomi Öğretisi, Arıkan Yayınevi, İstanbul 2007.
• Sopacı Öztuna, Birgül: “Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun Sigortacının Kanuni Halefiyetine İlişkin Düzenlemelerinin Alman Sigorta Sözleşmeleri Kanunu’ndaki Düzenlemelerle Birlikte Değerlendirilmesi, BATİDER, Cilt 28, Sayı 3, 2012, s. 117-152. (Anılış: Halefiyet)
• Sopacı Öztuna, Birgül: “Zarar Görene Karşı İfa Yükümlülüğü”, Sigorta Hukuku Sempozyumları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Şenocak, Kemal: “Sigorta Konusu Olaya Kasten Sebep Olma (TTK m.1477)”, Sigorta Hukuku Sempozyumları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Şenocak, Kemal: “Mal Sigortalarında Sigorta Ettirenin Zararı Önleme ve Azaltma Vecibesi (TTK m.1293)”, Ankara Üniversitesi HFD, Cilt 44, Sayı 1, 1995, s. 365-424. (Anılış: Vecibe)
• Şenocak, Kemal: “Karayolları Trafik Kanunu’na Göre Mağdurun Doğrudan Doğruya Sigortacı Karşısındaki Alacak Hakkı”, BATİDER, Cilt: 25, Sayı: 4, 2009, s. 277-294. (Anılış: KTK)
• Şenocak, Kemal: “Türk Ticaret Kanunu’nun Mal Sigortasına İlişkin Hükümlerinin Sorumluluk Sigortalarına Uygulanabilirliği”, Ankara Üniversitesi HFD, Cilt 58, Sayı 1, 2009, s. 189-229. (Anılış: Sorumluluk)
• Tahiroğlu, Bülent: Roma Borçlar Hukuku, Der Yayınları, İstanbul 2014.
• Ulaş, Işıl/Bektaş, İbrahim: Sigorta Hukuku Birinci Cilt Zarar Sigortaları - I, 9. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2023.
• Uluğ Cicim, İlknur: “Sorumluluk Sigortasında Sigortacının, Sigortacıya Yöneltilen Tazminat Talebine İlişkin Yükümlülük, Hak ve Yetkileri (TTK m.1476, 1479, 1480, 1481), Akdeniz Üniversitesi HFD, Cilt 3, Sayı 2, 2013, s. 11-23.
• Uluğ Cicim, İlknur/Alhan, Yunus: “Alman Sorumluluk Sigortaları ile İlgili Hükümlerin Türk Ticaret Kanunu Açısından Değerlendirilmesi”, Akdeniz Üniversitesi HFD, Cilt 6, Sayı 2, 2016, s. 85-102.
• Ünan, Samim: Türk Ticaret Kanunu Şerhi Altıncı Kitap: Sigorta Hukuku Cilt I Birinci Kısım Genel Hükümler (Madde 1401-1452), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2016.
• Ünan, Samim: Türk Ticaret Kanunu Şerhi Altıncı Kitap: Sigorta Hukuku Cilt II İkinci Kısım Sigorta Türlerine İlişkin Özel Hükümler Birinci Bölüm Zarar Sigortaları (Madde 1453-1486), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2016. (Anılış: Zarar Sigortaları)
• Ünan, Samim: Türk Ticaret Kanunu Şerhi Altıncı Kitap Sigorta Hukuku Cilt IV Yargıtay Kararları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019. (Anılış: Cilt IV)
• Ünan, Samim: Türk Ticaret Kanunu Şerhi Altıncı Kitap Sigorta Hukuku Cilt VI Yargı Kararları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2020. (Anılış: Cilt VI)
• Ünan, Samim/Atamer, Kerim: Principles of European Insurance Contract Law (PEICL) - Avrupa Sigorta Sözleşmesi Hukuku İlkeleri (ASSHİ) İngilizce Metin ve Türkçe Çeviri, Sigorta Hukuku Derneği, İstanbul 2011. Yavaşi, Mahmut: Kara Taşıtları Sigortaları, Yetkin Yayınları, Ankara 2019.
• Yazıcıoğlu, Emine: “Sorumluluk Sigortalarında Sigortacının Kanuni Halefiyeti”, Sigorta Hukuku Sempozyumları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Yazıcıoğlu, Emine/Şeker Öğüz, Zehra: Sigorta Hukuku, 5. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 2022.
• Yener, Merve İrem: Sigorta Sözleşmelerinde Rizikonun Ağırlaşması, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.
• Yıldırım, Ali Haydar: Sigortacının Koruma ve Kurtarma Masraflarından Sorumluluğu (TTK m.1448/ f. 3-4), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Yıldırım, Ali Haydar: Sigorta Tazminatı ve Bedelinin Muacceliyeti (TTK 1427), Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.
• Yolal, Oğuz: “TTK m.1429/1 Kapsamında Sigorta Ettirenin veya Sigortalının Hukuken Fiillerinden Sorumlu Bulundukları Kişilerin Tespiti”, Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, 2023, s. 339-361.
• Yüce, Aydın Alber: Kara Araçları Kasko Sigortası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2023.
• Ziegler, Otto: Untersuchungen über die Begriffe “befürchtetes Ereignis” und “Versicherung”, Stämpfli & CIE, Bern 1935.