İlköğretim Sınıf Öğretmenlerinin Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunu Tanıma Yeterlilikleri

Yıl 2013, Cilt: 6 Sayı: 4, 207 - 213, 01.11.2013

İlknur Göl Ayla Bayık Temel

Öz

Giriş: DEHB çocukluk çağının en sık rastlanan psikiyatrik hastalıklarındandır. DEHB sorunları yaşayan bir çocuğun tanılanmasında öğretmenler kritik bir role sahiptir. Amaç: İlköğretim sınıf öğretmenlerinin çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunu (DEHB) Tanıma Yeterliliklerinin belirlenmesi amaçlandı. Yöntem: Tanımlayıcı araştırmanın evrenini, Orta Anadolu’da bir İl Merkezinde,18 ilköğretim okulunda görevli 180 sınıf öğretmeni oluşturdu. Araştırma, gönüllü 143 sınıf öğretmeni ile yürütüldü. Veriler; Öğretmenlere yönelik sosyo-demografik form ve Almacıoğlu (2007) tarafından geliştirilen “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Tanıma Yeterliliği Ölçeği ile toplandı. Bulgular: Öğretmenlerin DEHB tanıma yeterliliği ölçeği puan ortalaması 8,26±2,92 dir. Ölçek ortalama puanı, cinsiyet, medeni durum, mesleki kıdem, mezuniyet öncesinde DEHB hakkında eğitim alıp almama, DEHB hakkında hizmet içi eğitim alıp almama, konu hakkında kitap ve makale okuma durumu değişkenlerine göre istatistiksel olarak farklılık göstermedi. Hizmet içi eğitim alanlar ve kitap ve /veya makale okuyanlar daha yüksek puan ortalamasına sahipti. Öğretmenlerin %74.8 bu sorunu olan çocuklara yaklaşım, yönlendirme açısından sıkıntı yaşadıklarını ve kendilerine destek alabilecek bir okul sağlığı hemşiresinin bulunmasını önemli buldu. Sonuç: Sınıf öğretmenlerinin DEHB tanıma yeterlilikleri orta düzeydedir, bu yeterliliklerinin arttırılması için öğretmen yetiştirmede eğitim programlarına DEHB hakkında ders konularının eklenmesi, hizmet içi eğitimler düzenlenmesi yararlı olacaktır. Okullarda okul hemşirelerinin görev alması, öğretmenler ve rehberlik araştırma merkezi işbirliği ile bu özel gruplara ve ailelere destek vermesi vurgulandı.

Anahtar Kelimeler

Dikkat eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, Okul Sağlığı Hemşiresi, Sınıf Öğretmeni.

The Competency of Primary School Classroom Teachers in the Recognition of the Children with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder

Öz

Background: ADHD is one of the most common psychiatric disorders of childhood. Teachers have a critical role in diagnosing children
with ADHD. Objective: Study aimed to determine the primary school classroom teachers’ competency in recognizing the Children with
Attention Deficit and Hyperactivity Disorder (ADHD) Material and Methods: Descriptive study population consisted of 18 primary schools
and 180 classroom teachers. 143 classroom teachers participated voluntarily. Data were collected by “Personal information form,” and
“Recognition Adequacy Scale of Attention Deficit and Hyperactivity” (ADHD). Results: The mean score of the scale was 8.26±2.92. No
statistically significant differences were found between the average scale scores and variables such as gender, marital status, seniority,
getting education about ADHD in pre-graduation period, by in-service training, or by reading books and articles. But, those who received
training on the subject before graduation by in-service-training and by reading books had higher scores. 74.8% of teachers reported that they
had trouble in approaching and directing the children to the health services. They found very important the employment of a school health
nurse in the school. Conclusions: Results showed that teachers' competency in recognition of ADHD were at medium level. To improve
teachers' competencies, the addition of lectures about ADHD into the curriculum of teacher training programs and promotion of in-servicetraining, employment of the school nurses could be suggested and co-operations among the school nurses, teachers, and guiding centers for
these special groups and their families must be supported

Anahtar Kelimeler

Attention Deficit and Hyperactivity Disorder, School Nursing, Primary School Teacher.

Kaynakça

• Almacıoğlu, D. (2007). Yönetsel bir sorun olarak dikkat eksikliği ve hiperaktivitebozukluğu olan öğrencilerin sınıf ve psikolojik danışma ve rehberlik öğretmenleri tarafından tanınma yeterliliklerinin incelenmesi. Eğitim Bilimleri Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gaziantep, Türkiye.
• Amerikan Psikiyatri Birliği. (1994). Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu, Mental Bozukluklarının Tanısal ve Sayımsal El Kitabı. (Çeviren: Köroğlu, E.).
• Ankara: Hekimler Yayın Birliği. (Orijinal yayının basın yılı 1994).
• Atkins, M., & Pelham, W. E. (2001). School based assesment of attention deficit hyperactivity disorder. Journal of Learning Disabilities, 24, 197- 203.
• Barbaresi, W. J., & Olsen, R. D. (1998). An ADHD educational interventionfor elementary school teachers: A pilot study. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 19, 95- 100.
• Brand, S., Dunn, R., & Greb, F. (2002). Learning styles of students with attention deficit hyperactivity disorder: Who are they and how can we teach them? The Clearing House, 75, 268-273.
• Ceylan, S. S., Turan, T. (2009). Bir ilköğretim okulunda okul sağlığı hemşireliği uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4, 35-49.
• Erman, Ö. (2001). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda anne baba öğretmen eğitimi: gözden geçirme. Turk J Chıld Adolesc Ment Health, 8, 39-47.
• Ghanizadeh, A., Bahredar, M. J., & Moeini, S. R. (2006). Knowledge and attitudes towards attention deficit hyperactivity disorder among elementary school teachers. Patient Education Counseling, 63, 84-88.
• Hahulinen, T., Laippala, P., Paunnonen, M., Pelkonen, M. (1999). Relationships between family dynamics of Finnish child-rearing families factors causing strain and received support. Journal of Advanced Nursing, 29 (2), 407-415.
• Karabekiroğlu, K., Çakın, M. N, Özcan, Ö. Ö., Toros, F., Öztop, D., Özbakan, B., ve ark. (2009). DEHB ve otizm ile ilgili bilgi düzeyleri ve damgalama: Sınıf öğretmenleri ve ebeveynlerle çok merkezli bir çalışma. Klinik Psikiyatri Dergisi, 12, 79-89.
• Kavakçı, Ö. (2012). Erişkin dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğunun epidemiyolojisi. Türkiye Klinikleri Journal Psychiatry-Special Topics, 8-13.
• Mitsis, E. M., McKay, K. E., Schulz, K. P., Newcorn, J. H., & Halperin, J. M. (2000). Parent teacher concordance for DSMIV attention-deficit/hyperactivity disorder in a clinic- referred sample. Journal of the American Academy of Child Adolescent Psychiatry, 39, 308-313.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2005). Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite /Aşırı Hareketlilik Bozukluğu Olan Çocukların Eğitiminde Öğretmen El Kitabı. Ankara: Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Ocakçı, A. (2001). Dikkat eksikligi/hiperaktivite bozukluğu ve hemşirelik bakımı, Hemşirelik Forumu, 4 (4-5), 57-61.
• Öktem, F. (1996). Dikkat eksikliği bozukluğu. Katkı Pediatri Dergisi, 17, 826 – 49.
• Özcan, E., Eğri, M., Kutlu, O. N., Yakıncı, C., Karabiber, H., & Genç, M. (1998) Okul çağı çocuklarında DEHB yaygınlığı ön çalışma. Turgut Özal Tıp Merkezi Dergisi, 5, 138- 42.
• Özcan, T.C. (2007). Kişilerarası sorun çözme eğitiminin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklardaki karşı gelme belirtileri üzerine etkileri. Psikiyatri Hemşireliği Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara, Türkiye.
• Özmen, K. S. (2011). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda çok yönlü eğitim uygulamalarının etkisi. Eğitim ve Bilim, 36, 256-170.
• Perold, M., Louw, C., & Kleynhans, S. (2010). Primary school teachers’ knowledge and misperceptions of attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). South African Journal of Education. 30, 457-473.
• Pineda, D., Ardila, A., Rosselli, M., Beatriz, E.A., Henao, G. C., Gomez, L. F, et.al. (2000). Prevelance of ADHD symptoms in 4-17 old children in the general population. Journal of Abnormal Child Psychology, 27, 455-462.
• Rowland, A. S., Lesesne, A. C., & Abramowitz, J. (2002). The epidemiology of attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD): A public health view. Mental Retardation and Developmental Disabilitise Researh, 8, 161-172.
• Sciutto, J. M., Terjesen, M. D., & Frank, A. B. (2000). Teachers’ knowledge and misperceptions of attentiondefiiıt/hyperactivity disorder. Psychology in the Schools, 37, 115-122.
• Selekman, J. (Ed.). (2005). Attention Deficit Hyperactivity Disorder and Learning Disabilities. In School Nusing: A Comprehensive Text (1th ed.). Philadelphia: Davıs Company. Şengül, B. C., Şengül, C., Telci, Ş., & Dilbaz, N. (2004). Erken erişkinlikte tanı konan iki dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olgusu. Klinik Psikiyatri, 7, 51-56.
• Tahiroğlu, Y. A., Uzel, M., Avcı, A., & Fırat, S. (2004). Thoughts of Teachers about Attention Deficit and Hyperactivity Disorder and Training of Teachers. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 11(3), 123-129.
• Toros, F. (2003). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu hakkında öğretmenlerin bilgi ve tutumları. New/Yeni Symposium, 41(4), 165-168.
• Weeks, A., & Laver, B. C. (1997). Behavior modification in hyperactive children, Nursing Times, 93, 56 - 58.
• Wolraich, M. L., Lambert, E. W., Bickman, L., Simmons, T., Doffing, M., & Worley, K. (2004). Assessing the impact of parent and teacher agreement on diagnosing attention-deficit hyperactivity disorder. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 25, 41-47.