al-Shatibi’s Perspective on Syntactic Controversies

Year 2024, Issue: 60, 77 - 92, 30.12.2024

Abdulkadir Kişmir

https://doi.org/10.21054/deuifd.1508069

Abstract

al-Shātibī, who is claimed to have carried the idea of maqāṣid in jurisprudence to syntax and who is noted for his contributions in various fields such as literature, jurisprudence, exegesis, theology and logic, and who has gained prominence with his work on grammar “al-Maḳāṣid al-shāfiya fī sharḥi ḫulāṣati al-Kāfiya” is one of the significant figures who made independent statements regarding the value of syntactic controversies. However, academic studies on this topic have focused more on Abū Hayyān, and in some instances, have not referenced al-Shātibī at all. The aim of this article, which employs the literature review method, is to determine how al-Shātibī approaches the controversies among syntax scholars in the aforementioned work and to reveal his views on whether these debates provide any benefit to the science of syntax. In the article, it is concluded that al-Shātibī states that some of the controversies regarding the essential-detail, the theory of ‘āmil, i‘rāb, word type and morphology do not have any effect on any different syntactic judgement or are unnecessary. We hope that this article, which we believe to be unique and different from existing academic studies, will contribute to the world of science.

Keywords

Arabic Language and Eloquence, Syntax, al-Shātibī, al-Maḳāṣid al-shāfiya, Controversy.

Şâtıbî’nin Nahvî İhtilâflara Bakışı

Abstract

Fıkıhta oluşturduğu mekâsıd düşüncesini nahve taşıdığı iddia edilen, edebiyat, fıkıh, tefsîr, kelâm, mantık gibi çeşitli alanlarda adından söz ettiren ve gramere yönelik el-Meḳâsidu’ş-şâfiye fî şerḥi ḫulâṣati’l-Kâfiye isimli eseriyle ön plana çıkan Şâtıbî, nahvî ihtilâfların değerine yönelik müstakil açıklamalar yapan önemli simalardan biridir. Fakat konu üzerinde yapılan akademik çalışmalarda Ebû Hayyân üzerinde daha çok durulmuş hatta bazılarında Şâtıbî’ye hiç atıfta bulunulmamıştır. Literatür taraması yöntemi kullanılarak ele alınan makalenin amacı Şâtıbî’nin söz konusu eserinde nahiv âlimleri arasında geçen ihtilâflara nasıl yaklaştığını tespit etmek ve yapılan tartışmaların nahiv ilmi açısından fayda temin edip etmediğine yönelik görüşlerini ortaya koymaktır. Makalede asıl-fer, âmil nazariyesi, irab, kelime türü ve sarfa yönelik bazı ihtilâfların sonuçta herhangi bir farklı nahvî hükme tesiri olmadığı ya da gereksiz bulunduğu Şâtıbî tarafından dile getirildiği sonucuna varılmıştır. Mevcut akademik çalışmalardan farklı ve özgün olduğunu düşündüğümüz bu makalenin ilim dünyasına katkı sağlayacağını umut ediyoruz.

Keywords

Arap Dili ve Belâgatı, Nahiv, Şâtıbî, el-Mekâsidu’ş-şâfiye, İhtilâf.

References

• Aynî, Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed. el-Maḳâṣıdü’n-Naḥviyye fî Şerḥi Şevâhidi Şurûḥi’l-Elfiyye. thk. Alî Muhammed Fâhir, Ahmed Muhammed Tevfîk es-Sûdânî. 4 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2010.
• Behbeh, Ahmed b. Abdullâh İvaz Sâlim - İbn Yahyâ, Muhammed Ahmed. “Ecvibetü’ş-Şâṭıbî fi’l-Maḳâṣıdi’ş-Şâfiyye ʿan Muḥtemelâti Müşkilâti’l-Elfiyye: Dirâse fi’l-Menhec ve’l-İstiʿmâl”. et-Tevâsul 44 (2022), 157-206.
• Cürcânî, Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. et-Taʿrîfât. thk. Muhammed Bâsil Uyûn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2000.
• Ebû Alî el-Fârisî, Hasen b. Ahmed. Îżâḥu’l-ʿAḍudî. thk. Hasan Şâzelî Ferhûd. Mısır: Dâru’t-Te’lîf, 1969.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî el-Endelüsî. et-Teẕyîl ve’t-Tekmîl fî Şerḥi Kitâbi’t-Teshîl. thk. Hasen Hindâvî. 14 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1997.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî el-Endelüsî. İrtişâfu’ḍ-Ḍarab min Lisâni’l-ʿArab. thk. Recep Osmân Muhammed. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1998.
• Enbârî, Ebü’l-Berekât Kemâlüddîn b. Muhammed. el-İnṣâf fî Mesâili’l-Ḫilâf beyne’n-Naḥviyyîne’l-Baṣriyyîn ve’l-Kûfiyyîn. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿAsriyye, 2012.
• Ezherî, Zeynüddîn Hâlid b. Abdillâh. Şerḥu’t-Taṣrîḥ ʿale’t-Tavḍîḥ. thk. Muhammed Bâsil Uyûn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2000.
• Hatîb, Muhammed Abdulfettâh. “Uṣûlü’l-Ḫitâbi’n-Naḥvî Ḳirâʾeten fî Kitâbi Makâṣıdi’ş-Şâfiyye fî Şerḥi’l-Ḫulâṣati’l-Kâfiyye li’l-İmâm Ebî İshâk eş-Şâṭıbî”. Havliyyetü’l-Adâb ve’l-ʿUlûmi’l-İctimâʿiyye 31/327 (2011), 8-108.
• Hîbe Cafer, Abdunnebî Muhammed Mustafâ. İḫtilâfu’n-Nuḥât S̱imâruhû ve Âs̱âruhû fi’d-Dersin’n-Naḥvî. Sudan: Câmiʿatü Ümmi Dermân el-İslâmiyye, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• İbn Akîl, Bahâuddin Abdullâh. Şerḥu İbn ʿAkîl ʿalâ Elfiyye İbn Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-ʿAsriyye, 2012.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân. el-Ḫaṣâiṣ. thk. Muhammed Alî en-Neccâr. 3 Cilt. Beyrut: ʿÂlemü’l-Kütüb, ts.
• İbn Hişâm, Cemâlüddîn Abdullâh b. Yûsuf. Evḍaḥu’l-mesâlik. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿAsriyye, 2011.
• İbn Hişâm, Cemâlüddîn Abdullâh b. Yûsuf. Muġni’l-Lebîb ʿan Kütübi’l-Eʿârîb. thk. Fahruddîn Kabâve. İstanbul: Dâru’l-Lubâb, 2018.
• İbn Madâ, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Abdirrahmân. er-Red ʿala’n-Nuḥât. thk. Muhammed İbrâhîm el-Bennâ. Kahire: Dâru’l-İtisâm, 1979.
• İbn Mâlik, Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh et-Tâî el-Endelüsî. Şerḥu’t-Teshîl. thk. Abdurrahmân es-Seyyid, Muhammed Bedevî. 4 Cilt. Kahire: Dâru Hecer, 1990.
• İbn Usfûr el-İşbîlî, Ebü’l-Hasen Alî b. Mü’min. Şerḥu Cümeli’z-Zeccâcî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1998.
• İbn Yaʿîş, Ebü’l-Bekâ Muvaffakuddîn Muhammed el-Esedî. Şerḥu’l-Mufaṣṣal. thk. İmîl Bedî Yâkub. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2001.
• İbnü’d-Demâmînî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Bedruddîn. Taʿlîḳu’l-Ferâid ʿalâ Teshîli’l-Fevâid. thk. Muhammed b. Abdirrahmân el-Mufeddâ. 8 Cilt. Riyad: Metâbi el-Humeydî, 1983.
• İbnü’l-Fehhâr, Ebû Abdillâh Muhammed. b. Alî. Şerḥu’l-Cümel. thk. Ravʿa Muhammed Nâcî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2013.
• Kazzâz, Hânî Muhammed Abdurrezzâk. “Es̱erü’l-Fikri’l-Maḳâṣıdî fi’l-Uṣûli’n-Naḥviyye ʿinde’ş-Şâṭıbî”. Mecelletü Külliyyeti’l-Luğati’l-ʿArabiyye 4/21 (2022), 1581-1634.
• Murâdî, Bedruddîn Hasen b. Ümmü Kâsım. el-Cene’d-Dânî fî Ḥurûfi’l-Meʿânî. thk. Fahruddîn Kabâve, Muhammed Nedîm Fâzıl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1992.
• Murâdî, Bedruddîn Hasen b. Ümmü Kâsım. Tevḍîḥu’l-Maḳâṣıd ve’l-Mesâlik bi Şerḥi Elfiyye İbn Mâlik. thk. Abdurrahmân Alî Süleymân. 3 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-ʿArabî, 2008.
• Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd. el-Muḳteḍab. thk. Muhammed Abdulhâlik Uzayme. 4 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2013.
• Nâzirü’l-Ceyş, Muhammed b. Yûsuf b. Ahmed. Temhîdu’l-Ḳavâʿid bi Şerḥi Teshîli’l-Fevâid. thk. Alî Muhammed Fâhir. 11 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2007.
• Özen, Şükrü. “Hilâf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/527-538. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Radî el-Esterâbâdî, Muhammed b. el-Hasen. Şerḥu’r-Raḍî ʿala’l-Kâfiye. thk. Yûsuf Hasen Ömer. 4 Cilt. Bingazi: Câmiʿatü Karyûnis, 1996.
• Riyâd, Âdil Fethî. “el-Ḫilâfu Ġayru’l-Müsmir fi’n-Naḥvi’l-ʿArabî”. Mecelletü Kayrâlâ 18 (2021), 146-155.
• Sabbân, Ebü’l-İrfân Muhammed b. Alî. Ḫâşiyetu’ṣ-Ṣabbân ʿalâ Şerḥi’l-Üşmûnî ʿalâ Elfiyye İbn Mâlik. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1997.
• Sâmerrâî, Muhammed Fâzıl Sâlih. “Ḳîmetü’l-Ḫilâf fi’d-Dersi’n-Naḥvî ʿinde Ebî Ḥayyân el-Endelüsî”. Mecelletü Külliyyeti’l-Âdâb 2/78 (2018), 53-87.
• Sâmerrâî, Muhammed Fâzıl Sâlih. Semeretü’l-Ḫilâfi’n-Naḥvî ve Eseruhû. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2021.
• Semʿânî, Abdulkerîm b. Muhammed. el-Ensâb. thk. Abdurrahmân b. Yahyâ. 13 Cilt. Haydarâbâd: Meclisü Dâireti Meʿârifi’l-ʿUsmâniyye, 1962.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber. el-Kitâb. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1988.
• Süyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Hemʿu’l-Hevâmiʿ fî Şerḥi Cemʿi’l-Cevâmi. thk. Ahmed Şemsuddîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1998.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ. el-Maḳâsıdü’ş-Şâfiye fî Şerḥi Ḫulâṣati’l-Kâfiye (Şerḥi Elfiyye İbn Mâlik). thk. Abdurrahmân b. Süleymân el-Useymîn vd. 10 Cilt. Mekke: Maʿhedü’l-Bühûsi’l-ʿİlmiyye, 2007.
• Tuncel, Emrullah. “Kur’an Tilavetinde ve Kıraat İlminde İşbaʿ”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2 (2023), 848-872. https://doi.org/1051702/esoguifd.1295952.
• Turan, Abdülbaki. “Elfiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/27-28. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhim b. es-Serî. Meʿâni’l-Ḳurʾân ve İʿrâbuhu. thk. Abdulcelîl Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: ʿÂlemü’l-Kütüb, 1988.