PSYCHOLOGICAL APPROACH TO TURKMEN PROVERBS

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 2, 253 - 273, 17.08.2018

Didar Annaberdiyev

https://doi.org/10.16953/deusosbil.433841

Öz

        In this study, considering that the psychology discipline covers all aspects of our lives, therefore as folk products proverbs express psychological situations, psychological aspects of 5405 Turkmen proverbs have been studied.

        Turkmen proverbs has been classified under the five groups of psychology, which resembles each other in respect to their subjects and interpreted according to psychological point of view. As the result of examining  Turkmen proverbs with regard to subfields of psychology, it became apparent that the “Social and Industrial Psychology” group contains utmost Turkmen proverbs with 3577 proverbs (%66). The second group appears to be “Developmental and Personality Psychology” group with 1001 proverbs (%19) and the third appears to be “Experimental and Physiological Psychology” group with 390 proverbs (%7). “Clinical and Counseling Psychology” appears to be the fourth group with 269 proverbs (%5) and “School and Educational Psychology” is the fifth group with 168 proverb (%3). 

        As the result of the study it become apparent that proverbs about three base structure, namely person, family and society, are quantitively top three kinds of Turkmen proverbs. In conclusion the cause of “Social and Industrial Psychology” group contains utmost Turkmen proverbs is the understanding of using social norms in order to provide social coherence. 

        The results obtained in this study bring out that the most important function of proverbs in Turkmen society is to present and impose the norms which provides the social coherence.

Anahtar Kelimeler

Folklore, Turkmen, Proverb, Psychology

TÜRKMEN ATASÖZLERİNE PSİKOLOJİK BİR YAKLAŞIM

Öz

Bu çalışmada, psikoloji biliminin hayatımızın bütün yönlerini kapsadığı
ve dolayısıyla halk ürünü olan atasözlerinin her birinin de bir psikolojik
durumu açıkladığı düşüncesinden hareketle 5405 Türkmen atasözü psikolojik
yönden incelenmiştir.Türkmen atasözleri, konuları bakımından birbirine benzer psikoloji alanlarından
oluşturulan beş gruba göre değerlendirilip, psikolojik bakış açısıyla
yorumlanmıştır. İnceleme sonucunda, “Sosyal Psikoloji ve Endüstri Psikolojisi”
grubunun 3577 atasözüyle (% 66) en fazla Türkmen atasözünü kapsadığı tespit
edilmiştir. Sayısal olarak ikinci büyük grubun 1001 atasözüyle (% 19) “Gelişim
ve Kişilik Psikolojisi” olduğu, üçüncü grubun ise 390 atasözüyle (% 7)
“Deneysel ve Fizyolojik Psikoloji” olduğu saptanmıştır. “Klinik Psikoloji ve
Danışmanlık Psikolojisi” grubu 269 (% 5) atasözüyle dördüncü sırada yer
alırken, “Okul ve Eğitim Psikolojisi” grubu 168 (% 3) atasözüyle en son grubu
teşkil etmiştir.

Alınan sonuçtan hareketle, Türkmen toplumunu oluşturan temel üç yapının;
yani birey, aile ve toplumla ilgili atasözlerinin sayısal olarak ilk üç sırayı
oluşturduğu saptanmıştır. “Sosyal Psikoloji ve Endüstri Psikolojisi” grubunda
yer alan Türkmen atasözlerinin sayıca fazla oluşu ise Türkmen toplumunda
toplumsal uyumu sağlamak amacıyla sosyal normların ortaya çıkmasını sağlayan
anlayışın olduğunu göstermektedir.

Bu araştırma, atasözlerinin  en önemli işlevinin Türkmen toplumunda
toplumsal uyumu sağlayıcı sosyal normları topluma tanıtmak ve benimsetmek
olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Halk Bilimi, Türkmen, Atasözü, Psikoloji

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri, Deyimler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten – 1962 içinde (ss. 131-166). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Altınköprü, T. (1978). Şahsiyet Analizi, Kişiliğin Yapısı ve Yorumu, İstanbul: Altınköprü Yayınları.
• Altun, M. (2004). Türk Atasözleri Üzerine Sentaktik Bir İnceleme. İstanbul: Akademik Araştırmalar Dergisi, 21 (6), 79-91.
• Artun, E. (2011). Türk Halk Bilimi. Adana: Karahan Kitabevi.
• Atkinson, R. L., Atkinson, R. C. & Hilgard, E. R. (1995). Psikolojiye Giriş I, Çev: Kemal Atakay, Mustafa Atakay, Aysun Yavuz. İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Baymur, F. (1994). Genel Psikoloji (14. Baskı). İstanbul: İnkîlap Kitabevi.
• Berkeliyev K. (1961). Nakıllar ve Atalar Sözi. Aşkabat: Türkmenistan Dövlet Neşiryatı.
• Berkeliyev, K. (1983). Türkmen Nakılları ve Atalar Sözi. Aşkabat: Ilım Neşiryatı.
• Bilgin, N. (2009). Sosyal Psikoloji, Genişletilmiş 3. Baskı. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Cüceloğlu, D. (1997). İnsan ve Davranışı, 7. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çarıyev, M. (2005). Türkmen Halk Nakılları. Aşkabat: Türkmenistan Milli Medeniyet Miras Merkezi.
• Çetin, A. Y. (2011). Dede Korkut Hikâyelerinde Karakterler ve Değer Öğretimi. Dede Korkut ve Geçmişten Geleceğe Türk Destanları” Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (ss. 323-332). Ankara: Türksoy Yayınları.
• Doğan, L. (2012). Türkmen Atasözleri (Türkmen Halk Nakılları). İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Doğan, O. (1995). Sağlık Alanında Davranış Bilimleri. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• Erdem, S. (1968). Psikoloji. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Erden, M. ve Akman, Y. (1995). Eğitim Psikolojisi; Gelişim, Öğrenme, Öğretme. Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Feldman, R. S. (1997). Essentials of Understanding Psychology, Third Edition. USA: McGraw-Hill College.
• Garrıyev, B. (1943). Türkmen Nakılları. Sovet Edebiyatı, 6, 59-80.
• Garrıyev, B. (1961). Turkmenskiye Poslovitsı i Pogovorki. Aşkabat: TGİZ.
• Garrıyev, B. (1978). Dana Sözler, Türkmen Folklorınıň Bir Tomluğı. Aşkabat: Türkmenistan Neşiryatı.
• Garrıyev, B. (1980). Turkmenskiye Poslovitsı i Pogovorki. Aşkabat: Ilım Neşiryatı.
• Garrıyev, B., Sakali, M. ve Osmanov, K. (1949). Türkmen Nakılları. Aşkabat: Türkmendövletneşir.
• Geldiyev, G. ve Altıyev, A. (2002). Türkmen Nakılları ve Atalar Sözi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını.
• Karaca, F. (2000). Savunma Mekanizmalarına Atıfta Bulunan Atasözleri Işığında Dini ve Kültürel Psikolojiyle İlgili Tespitler. İslamî Araştırmalar Dergisi 13 (1), 119-125.
• Kepçeoğlu, M. (1993). Psikolojik Danışma ve Rehberlik, Geliştirilmiş 7. Baskı. Ankara: Gül Yayınevi.
• Kurt, İ. (1997). Türk Atasözlerine Psikolojik Bir Yaklaşım, Genişletilmiş 2. Baskı. Konya: Mikro Yayınları.
• Kürenov, S. (1995). Kafkasya Oğuzları veya Türkmenleri (Çovdurlar, İğdirler, Söyüncalılar), Çev: Ali Duymaz. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Necef, E. N. ve Annaberdiyev, A. (2003). Hazar Ötesi Türkmenleri. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Onur, B. (2008). Gelişim Psikolojisi, Yetişkinlik, Yaşlılık, Ölüm, 8. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Oy, A. (2003). Atasözleri. Türk Dünyası Edebiyatı Tarihi (Cilt 3) içinde (ss. 151-201). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Oy, A. (1972). Tarih Boyunca Türk Atasözleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şükürov, N. (1979). Türkmen Folklorında Halkıň Dünyägarayşınıň Şöhlelenişi. Aşkabat: Ilım Neşiryatı.
• Tan, H. (1992). Psikolojik Yardım İlişkileri, Danışma ve Psikoterapi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Tural, S. (1992). Kültürel Kimlik Üzerine Düşünceler, 2. Baskı. Ankara: Ecdâd Yayınları.
• Türkmen, F. (1995). Türkmen Şiiri Antolojisi. Ankara: Türksoy Yayınları.
• Veselkov, G. ve Garrıyev, B. (1945). Turkmenskoye Narodnoye Tvorçestvo (Perevodı s Turkmenskogo). Aşkabat: Turkmenogiz.
• Yaşar, F. Ö. (2007). Bilgi Toplumu Bağlamında Türk Atasözlerinde “Eğitim” ve “Bilgi” Kavramları Üzerine Düşünceler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (19), 146-158.
• Yılar, Ö. (2007). Halk Bilimi ve Eğitim, 2. Baskı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2003). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 3. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.