ECOLOGISM AND ITS CRITICISMS: A COMPARISON VIA IDEOLOGIES

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 2, 833 - 861, 15.06.2024

Mehmet Emin Güven

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1399151

Öz

In the modern era, with the effects of the Age of Enlightenment and afterwards the Industrial Revolution, man has abandoned his bidirectional deal with nature by prioritizing his mind and interests. The human beings, who started to position themselves in a separate place from nature, chose to benefit from nature only for their own interests. Ecologism is a post-modern response to human-centered approaches separated from nature and a reflection of the search for solutions to ecological problems that arise as a result of these approaches. In this context, the emergence and development of ecologism and its relationship with environmentalism along with other fundamental ideologies are explained in this study. The approach of ecologism to the basic issues of the political field such as "freedom and equality", "sovereignty and political system", "property and production relations" and "state" is discussed and its relationship with other ideologies is critically discussed. Based on the literature review method of qualitative research, it is considered that positioning humans as a part of nature and aiming to establish an egalitarian relationship with nature are distinctive features of ecologism compared to other ideologies. In this study, in addition, it has been concluded that the ecocentric excess of ecologism causes to evaluated people only as a part of the problems, to ignore that they can be a part of the solution, and to experience “eco-blindness” by moving away from a holistic understanding.

Anahtar Kelimeler

Ideology, Ecologism, Environmentalism, Eco-blindness

EKOLOJİZM VE ELEŞTİRİLERİ: İDEOLOJİLER ÜZERİNDEN BİR MUKAYESE

Öz

Modern dönem öncesi insanoğlunun doğayla çift yönlü kurduğu ve uyum içerisinde sürdürdüğü alışveriş ilişkisi, doğa üzerinde bir hâkimiyet kurma düşüncesi meydana getirmemiştir. Aydınlanma dönemi ve sonrasında ise sanayi devriminin etkisiyle birlikte modern dönemde insan, aklını ve çıkarlarını önceleyerek doğayla kurduğu çift yönlü ilişkisini terk etmiştir. Kendisini doğadan ayrı bir yerde konumlandırmaya başlayan insan, doğadan yalnızca kendi çıkarları doğrultusunda yararlanma yoluna gitmiştir. Bu durum zamanla ciddi ekolojik problemlere neden olmuş ve insan, çözüm için parçası olduğu doğayla yeniden çift yönlü kuracağı ilişki zeminini aramaya başlamıştır. Ekolojizm, doğadan ayrıştırılmış insan merkezli yaklaşımlara post-modern bir tepki ve bu yaklaşımların sonucu ortaya çıkan ekolojik sorunların çözümü için arayışın bir yansımasıdır. Bu bağlamda çalışmada, ekolojizm ile ilişki korelasyonunun yüksek olduğu düşünülen; liberalizm ve sosyalizm gibi meta-ideolojilerin ve muhafazakârlık, anarşizm ve feminizm gibi temel ideolojilerin karşılaştırılması üzerinden ekolojizm vizyonunun anlaşılması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda; ekolojizmin ortaya çıkışı, gelişimi ve çevrecilikle ilişkisi irdelenerek açıklanmaktadır. Ekolojizmin; “özgürlük ve eşitlik”, “egemenlik ve siyasal sistem”, “mülkiyet ve üretim ilişkileri” ve “devlet” gibi siyasal alanın temel konularına yaklaşımı ortaya koyularak ve diğer ideolojilerle ilişkisi eleştirel açıdan tartışılmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden literatür incelemesi yöntemine dayalı olarak hazırlanan çalışmada; ekolojizmin insanı doğanın bir parçası olarak konumlandırma ve doğayla eşitlikçi ilişki kurma çabasının diğer ideolojilerden farklı olarak ekolojizmin kurucu niteliği olduğu düşünülmektedir. Ayrıca ekolojizmin ekosentrik aşırılığının, insanı yalnızca sorunların parçası olarak değerlendirmesine, çözümün parçası olabileceğini görmezden gelmesine ve holistik bir anlayıştan uzaklaşarak eko-körlük yaşamasına neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İdeoloji, Ekolojizm, Çevrecilik, Eko-körlük

Etik Beyan

Etik Beyan gerektirmemektedir.

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Altunoğlu, M. (2017). Bir sosyal hareket olarak tinsel ekoloji: Çevre sorunlarına maneviyatçı çözüm. O. İmga, & H. Olgun (Der.), Yeşil ve siyaset siyasal ekoloji üzerine yazılar içinde (ss. 149-165). Ankara: Liberte Yayınları.
• Benlisoy, S. (2017). Ekososyalist alternatif ve ekolojik devrim. O. İmga, & H. Olgun (Der.), Yeşil ve siyaset siyasal ekoloji üzerine yazılar İçinde (ss. 295-330). Ankara: Liberte Yayınları.
• Bookchin, M. (1996a). Ekolojik bir topluma doğru. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bookchin, M. (1996b). Toplumsal ekolojinin felsefesi: Diyalektik doğalcılık üzerine denemeler. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Boulding, K. (1966). The economics of the coming spaceship earth. İçinde H. Jarret (Ed.), Environmental quality in a growing economy – Essays from the sixth RFF forum. (ss. 3-14). New York: RFF Press.
• Burkett, P. (2011). Marksizm ve ekolojik iktisat: Kızıl ve yeşil bir ekonomi politiğe doğru. İstanbul: Yordam Kitap Yayınları.
• Davies, N. (2006). Avrupa tarihi. İstanbul: İmge Kitapevi.
• Demirağ, D. (2017). Doğayı yardıma çağırmak: Anarşist ekolojizm. O. İmga, & H. Olgun (Der.), Yeşil ve siyaset siyasal ekoloji üzerine yazılar içinde (ss. 331-385). Ankara: Liberte Yayınları.
• Diamond, J. (2015). Tüfek, mikrop ve çelik (26. Baskı). Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları.
• Dobson, A. (2007). Green political thought. (4. Baskı). London: Routledge.
• Dobson, A. (2016). Ekolojizm. (Çev. C. Yücel). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Donovan, J. (2001). Feminist teori. (Çev. B. Aksu, M. Gevrek, & F. Sayılan). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erdoğan, S. (2015). Modernizm bağlamında ekoloji problemi ve sufilerin yaklaşımı. F. Kırışık, & Ö. Sezer (Der.), Siyasal ekoloji içinde (ss. 247-268). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Eski Ahit - Tevrat. (2023). Kutsal Kitap, Eski Anlaşma. https://kutsal-kitap.net/bible/tr/index.php?mc=1&sc=4. (Erişim tarihi: 10.05.23).
• Ferry, L. (2000). Ekolojik yeni düzen. (Çev. T. Ilgaz). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Garrard, G. (2016). Ekoeleştiri -ekoloji ve çevre üzerine kültürel tartışmalar-. (Çev. E. Genç). İstanbul: Kolektif Yayınları.
• Göktolga, O. (2013). Yeni siyaset ve ekolojik hareketler. Birey ve Toplum, 3(5), 127-136.
• Görmez, K. (1997). Çevre sorunları ve Türkiye. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Gray, J. (1993). Beyond the new right: Markets, government and the çommon environment. London: Routledge.
• Heywood, A. (2018). Siyasetin ve uluslararası ilişkilerin temel kavramları (4. Baskı.). (Çev. F. Bakırcı). Ankara: BB101 Yayınları.
• Heywood, A. (2019). Siyasi ideolojiler (12. Baskı). (Çev. L. Köker). Ankara: Adres Yayınları.
• Heywood, A. (2020). Siyaset (21. Baskı). (Çev.F. Bakırcı). Ankara: Felix Kitap.
• İdem, Ş. (2017). Toplumsal ekoloji ve komünalizm. O. İmga, & H. Olgun (Der.), Yeşil ve siyaset siyasal ekoloji üzerine yazılar içinde (ss. 187-218). Ankara: Liberte Yayınları.
• Karatepe, Ş. (2014). Siyasi ideolojiler. Ankara: İz Yayıncılık.
• Keleş, R., Hamamcı, C., & Çoban, A. (2012). Çevre politikası (7. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Kılıç, S., & Tok, N. (2013). Çevrecilikte yeni bir kimlik: Ekolojizm. Akademik İncelemeler Dergisi, 8 (2), 223-250.
• Kırışık, F. (2015). Ekolojik sorunların çözümünde derin ekoloji yaklaşımı. F. Kırışık, & Ö. Sezer (Der.), Siyasal ekoloji içinde (ss. 29-50). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kovel, J. (2011). On Marx and ecology. Captitalism Nature Socialism, 22 (1), 4-17.
• Kuran-ı Kerim. (2023). Diyanet İşleri Başkanlığı. https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf. (Erişim tarihi: 10.05.23).
• Leopold, A. (2020). Bir kum yöresi almanağı ve oradan buradan eskizler. (Çev. Ufuk Özdağ). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mellor, M. (2006). Socialism. A. Dobson ve R. Eckersley (Der.), Political theory and the ecological challenge içinde (ss. 35-50). Cambridge: Cambridge University Press.
• Naess, A. (1994). Derin ekolojinin temelleri. G. Tamkoç (Der.), Derin ekoloji. İçinde (ss. 10-28). İzmir: Ege Yayıncılık.
• Naess, A. (1995a). The shallow and the deep, long-range ecology movements: A summary. G. Sessions (Der.), Deep ecology for the twenty first century içinde (ss. 151-155). Boston & London: Shambhala Publiaations, Inc.
• Naess, A. (1995b). The deep ecological movement: Some philosophical aspects. G. Sessions (Der.), Deep ecology for the twenty-first century içinde (ss. 64-84). Boston & London: Shambhala Publications, Inc.
• Nasr, S. (1988). İnsan ve toplum. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Olgun, H. (2017). Ekofeminizm: Kadın-doğa ilişkisi ve ataerkil tahakküm. O. İmga, & H. Olgun (Der.), Yeşil ve siyaset siyasal ekoloji üzerine yazılar içinde (ss. 387-421). Ankara: Liberte Yayınları.
• Önder, T. (2003). Ekoloji, toplum ve siyaset. Ankara: Odak Yayınları.
• Özipek, B. (2017). Muhafazakarlık akıl, toplum, siyaset (4. Baskı). Ankara: Liberte Yayınları.
• Pilbeam, B. (2017). Doğal müttefikler mi? Muhafazakarlık ve çevrecilik ilişkisinin haritası. O. İmga, & H. Olgun (Der.), Yeşil ve siyaset siyasal ekoloji üzerine yazılar içinde (ss. 237-269). Ankara: Liberte Yayınları.
• Plumwood, V. (2004). Feminizm ve doğaya hükmetmek. (Çev. B. Ertür). İstanbul: Metis Yayınları.
• Plumwood, V. (2006). Feminism. A. Dobson ve R. Eckersley (Der.), Political theory and the ecological challenge içinde (ss. 51-74). Cambridge: Camridge University Press.
• Porritt, J. (1989). Yeşil politika. (Çev. Alev Türker), İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Ryle, M. (1988). Ecology and socialism. Londra: Radius.
• Scruton, R. (2012). Green philosophy: How to think seriously about the planet. Londra: Atlantic Books.
• Sezer, Ö. (2015). Çevre korumacılıktan radikal ekolojiye. F. Kırışık, & Ö. Sezer (Der.), Siyasal ekoloji içinde (ss. 1-27). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Singer, P. (2002). Animal liberation. New York: Ecco Press.
• Şahin, Ü. (2003). Ekolojizmi çevrecilikten ayırmak: Bir yeniden düşünme denemesi. https://ecotopianetwork.wordpress.com/2009/10/27/ekolojizmi-cevrecilikten-ayirmak-bir-yeniden-dusunme-denemesi/. (Erişim tarihi: 20.08.23).
• Şahin, Ü. (2017). Yeşil düşünce. O. İmga, & H. Olgun (Der.), Yeşil ve siyaset siyasal ekoloji üzerine yazılar içinde (ss. 17-73). Ankara: Liberte Yayınları.
• Şahin, Y. (2017). Çevre sorunları ve liberalizm. O. İmga, & H. Olgun (Der.), Yeşil ve siyaset siyasal ekoloji üzerine yazılar içinde (ss. 219-236). Ankara: Liberte Yayınları.
• Şimşek, E. (2023). Yeşil siyasal düşüncenin özgül temaları üzerine kavramsal bir değerlendirme. Politik Ekonomik Kuram, 7 (2), 495-515.
• Tamkoç, G. (1994). Derin ekolojinin temel çizgileri. G. Tamkoç (Der.), Derin ekoloji içinde (ss. 93-105). İzmir: Ege Yayıncılık.
• Tan Gülcan, D. (2018). Ekolojik kriz karşısında devletin rolü üzerine ideolojik bir tartışma. Uluslararası İlişkiler, 15 (59), 49-63.
• Tok, N. (2012). Siyasal ideolojiler. H. Çetin (Der.), Siyaset bilimi içinde (ss. 117-188). Ankara: Orion Kitabevi.
• Touraine, A. (2002). Modernliğin eleştirisi. (Çev. H. Tufan). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Türk, S. (2018). Eko-muhafazakarlığın doğası. Muhafazakâr Düşünce, 14 (53), 243-257.
• Uslu, İ. (1995). Çevre sorunları. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Ünder, H. (1996). Çevre felsefesi. Ankara: Doruk Yayıncılık.
• Wall, D. (2010). The no-nonsense guide to green politics. Oxford: New Internationalist Publishing.
• Wissenburg, M. L. J. (2006). Liberalism. A. Dobson ve R. Eckersley (Der.), Political theory and the ecological challenge içinde (ss. 20-34). Cambridge: Cambridge University Press.
• Yürür, P. (2015). Küresel boyutlarıyla çevre sorunları ve çevresel adalet. F. Kırışık, & Ö. Sezer (Der.), Siyasal ekoloji içinde (ss. 183-206). Ankara: Detay Yayıncılık.