TÜRKİYE’DE İKTİSADİ KALKINMANIN OBEZİTE ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN ÇOKLU DOĞRUSAL REGRESYON MODELİ İLE ANALİZİ

Yıl 2022, Sayı: 31, 67 - 86, 26.10.2022

İlham Akdağ

Öz

Dünya’da ve Türkiye’de olduğu gibi obezite son yıllardan itibaren hızla artan bir sağlık sorunu haline gelmiştir. Özelikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde bu sorun gittikçe büyümektedir. Ancak bu sağlık sorunlarının yanında ülke ekonomilerini de etkilemektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Türkiye’deki iktisadi kalkınmanın obezite üzerindeki etkisinin modellenerek analiz edilmesidir. 2008-2019 dönemine ait verilerin kullanıldığı çalışmada, obezite oranı bağımlı değişken, kişi başına düşen GSYİH, sağlık harcamaları, hane halkı tüketim harcamaları ve nüfus bağımsız değişkenler olarak kullanılmıştır. Değişkenlere ait verilerin durağanlık analizleri sonrasında çoklu regresyon modelinin kurulması için gerekli olan varsayımlar analiz edilmiştir. Bütün varsayımların sağlanması sonrasında değişkenler arasında regresyon modeli kurulmuştur. Modelden elde edilen bulgulara göre, kişi başına düşen GSYİH, hane halkı tüketim harcamaları ve kent nüfusunda %1’lik bir artış, sırasıyla obezitede %0.1, %4.24 ve %5.33’lük artışlara neden olmaktadır. Tersi bir etki ise sağlık harcamalarında %1’lik artış obezitede %2.12 oranında azalışa yol açmaktadır. Model sonuçlarına göre Türkiye’de kişi başına düşen GSYİH, hane halkı son tüketim harcaması ve kent nüfusunun yetişkin obezite oranı üzerinde anlamlı ve istatistiksel olarak pozitif etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Sağlık harcamalarının ise yetişkin obezite oranı üzerinde anlamlı ve negatif bir etkisi olduğu sonucu elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Obezite, Ekonomik Kalkınma, Ekonomik Büyüme, Çoklu Doğrusal Regresyon Modeli.

Kaynakça

• Ananthapavan, J., Sacks, G., Moodie, M. & Carte, R. (2014). Economics of obesity-learning from the past to contribute to a better future. International journal of environmental research and public health, 11(4), 4007-4025. doi: 10.3390/ijerph110404007.
• Antipatis, V. J. & Gill, T. P. (2001). Obesity. Björntorp. P. (Ed.) Obesity as a global problem (ss.3-22). John Wiley & Sons Ltd.
• Aydın, M. (2019). The effect of economic growth on obesity for the most obese countries: new evidence from the obesity kuznets curve. The european journal of health economics, 20(9), 1349-1358. doi: 10.1007/s10198-019-01099-2
• Ayyıldız, Y. & Demirli, Y. (2015). Obezite vergisine ilişkin halkın düşünceleri Türkiye’de bir alan araştırması. İşletme ve ekonomi araştırmaları dergisi, 22(2), 59-78.
• Beyaz, F. B. & Koç A. A. (2011). Antalya’da obezite yaygınlığı ve düzeyini etkileyen sosyo-ekonomik değişkenler. Akdeniz İ.İ.B.F. dergisi. 11(21). 17-45.
• Brunello, G., Michaud, P. & Sanz De Galdeano, A. (2008). The rise in obesity across the Atlantic: an economic perspective (IZA Discussion Papers, No. 3529). Institute for the Study of Labor (IZA). http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:101:1-20080609109
• Çetin, M. (2007). Obezitenin iktisadi belirleyicileri. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Egger, G., Swinburn, B. & Islam, A. F. (2012). Economic growth and obesity: an interesting relationship with world wide implications. Economics and human biology, 10(2), 147-153. doi: 10.1016/j.ehb.2012.01.002
• Goryakin, Y. & Suhrcke, M. (2014). Economic development, urbanization, technological change and overweight: what do we learn from 244 demographic and health surveys? Economics and human biology, Jul(14), 109-127. doi: 10.1016/j.ehb.2013.11.003
• Gökbunar, R., Doğan, A. & Utkuseven, A. (2015). Obezite ile mücadelede bir kamu politikası aracı olarak vergilerin değerlendirilmesi. Celal Bayar üniversitesi iktisadi ve idari bilimler fakültesi dergisi, 22(2), 582-602. https://doi.org/10.18657/yecbu.97063
• Grecu, A. M. & Rotthoff, K. W. (2015). Economic growth and obesity: findings of an obesity kuznets curve. Applied economics letters, 22(7), 539-543. https://doi.org/10.1080/13504851.2014.955251
• Hoffman, D. J. (2001). Obesity in developing countries: causes and implications. Food and nutrition agriculture, 28, 35-44.
• Humme, A. & Young, D. W. (2020). Obesity-related diseases among top three killers in most countries, world bank says. The World Bank. https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2020/02/05/obesity-related-diseases-among-top-three-killers-in-most-countries-world-bank-says
• İpek, E. (2019). Türkiye’de obezitenin sosyo-ekonomik belirleyicileri. International journal of economic and administrative studies, 25, 57-70. https://doi.org/10.18092/ulikidince.536601
• Jarque, C. M. & Bera, A. K. (1987). A test normality of observations and regression residuals. International statistical review, 55(2), 163-172. http://dx.doi.org/10.2307/1403192
• Minos, D., Butzlaff, I., Demmler, K. M. & Rischke, R. (2016). Economic growth, climate change and obesity. Current obesity reports, 5, 441-448. doi: 10.1007/s13679-016-0234-7
• Moschonis, G., Tanagra, S., Androutsos, O. & Grammatikaki, E. (2010). Social, economic and demographic correlates of overweight and obesity in primary ¬school children: preliminary data from the healthy growth study. Public health nutrition, 13(10), 1693-1700. DOI: 10.1017/S1368980010002247
• Neuman, M., Kawachi, I., Gortmaker: & Subramanian: V. (2014). National economic development and disparities in body mass index: a cross-sectional study of data from 38 countries. Plos one, 9(6), 1-18. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0099327
• OECD. (2017). Obesity update 2017. http://www.oecd.org/health/obesity-update.htm
• Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (2018). Obezite tanı ve tedavi kılavuzu. http://www.temd.org.tr/admin/uploads/tbl_gruplar/20180525144116-2018-05-25tbl_gruplar144108.pdf
• Özkan, E. & Güzel, S. (2018). Türkiye’deki özel tüketim vergisinin obezite ile mücadelede kullanılabilirliği. Atatürk üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü dergisi, 22(Özel Sayı), 693-705.
• Pisa, P. T. & Pisa, N. M. (2016). Economic growth and obesity in south african adults: an ecological analysis between 1994 and 2014. The european journal of public health, 27(3), 404-409. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckw119
• Quiroga, O. (2018). A study on economic growth and obesity 1975-2013. [Unpublished bachelor dissertation]. University of Uppsala.
• Seçilmiş, E. (2014). The economics of obesity and the role of government in obesity prevention: the turkish case. İktisat işletme ve finans, 29(334), 65-106. doi:10.3848/iif.2014.334.3946
• Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü (2012). Türkiye beden ağırlığı algısı araştırması. T.C. Sağlık Bakanlığı. https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/bedenagir_tr.pdf
• Yılmaz, F. & Yardımcı, H. (2015). Beden kütle indeksinin infertilite üzerine etkisi. Hacettepe üniversitesi sağlık bilimleri fakültesi dergisi, 1, 1-7.