Expansive Images in Mahtumkulu’s Heroic Poems Within the Context of Cognitive Poetics

Year 2025, Volume: 19 Issue: 37, 171 - 186, 07.11.2025

Oğuz Kısa

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1629929

Abstract

In this study, the effects of diffuse images commonly used in Mahtumkulu’s heroic poems on the reader’s mind are analyzed. The poet’s use of images is evaluated in the context of cognitive poetics and their functional dimensions are analyzed. In this study, which takes into account the cognitive processes of the general reader, the depth of meaning in Mahtumkulu’s poems is interpreted from a cognitive perspective. The article is concluded with the referential forms and thematic indicators of the diffuse images used.

Keywords

Turkmen Turkish , pervasive imagery , Mahtumkulu , cognitive poetics

Bilişsel Şiirbilim Bağlamında Mahtumkulu’nun Kahramanlık Şiirlerinde Yayılgan İmgeler

Abstract

Bu çalışmada, Mahtumkulu’nun kahramanlık şiirlerinde yaygın olarak kullanılan yayılgan imgelerin okur zihninde oluşturduğu etkiler analiz edilmiştir. Şairin imgeleri kullanma biçimi, bilişsel şiirbilim bağlamında değerlendirilmiş ve işlevsel boyutları incelenmiştir. Genel okurun bilişsel süreçleri dikkate alınan bu çalışmada, Mahtumkulu’nun şiirlerdeki anlam derinliği bilişsel perspektifle yorumlanmıştır. Kullanılan yayılgan imgelerin gönderim biçimleri ve tematik göstergeleri ile makale sonlandırılmıştır.

Keywords

Türkmen Türkçesi , yayılgan imge , Mahtumkulu , bilişsel şiirbilim

References

• AKSAN, Doğan (1995). Şiir dili ve Türk şiir dili (dilbilim açısından bakış). Ankara: Engin.
• ARSAL, Leyla (2023). Bakışın Serüveni (Şiir & Dil ve Bilişsel Yazınbilim). Ankara: Ebabil.
• AŞIROV, Annagurban (2013). Magtymguly eserler ýygyndysy. Aşgabat: Ylymlar.
• ATANİYAZOV, Soltanğa (1999). “Türkmen boylarının geçmişi, yayılışı, bugünkü durumu ve geleceği”. Bilig, 10/99: 1-30.
• BERGER, John (1986). Görme biçimleri (Çev. Yurdanur Salman). İstanbul: Metis.
• BİRAY, Himmet (1992). Mahtumkulu divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• BÜYÜKKANTARCIOĞLU, Nalan (2016). “Metinden zihinlere yolculuk: Bilişsel dilbilim / bilişsel şiirbilim bağlamında deneysel bir çalışma”. Prof. Dr. Ahmet Kocaman’a Armağan: Dilbilime Adanmış Bir Yaşam (s. 1-11). Ankara: Hacettepe Üni. Yay.
• DOĞAN, Gürkan (2013). “Şiir dili, bağıntı ve zayıf sezdirimler”. Bilig, 64: 123-150.
• e-GTS = Türk Dil Kurumu (2021). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihî: 13.09.2024)
• FREEMAN, Margaret (2007). “Cognitive linguistic approaches to literary studies: State of the art in cognitive poetics” (Edt. Geeraerts D. & Cuyckens H.). The Oxford handbook of cognitive linguistics (s. 1175–1202). Oxford: Oxford University Press.
• GEERAERTS, Dirk; CUYCKENS, Hubert (2007). The Oxford handbook of cognitive linguistics. Oxford: Oxford University.
• KOÇAK, Orhan (1995). “Güneşte çözülenler: Anday’ın şiirinde imge” (Ed. Şükrü Erbaş). Melih Cevdet Anday Günleri İçinde. Edebiyatçılar Derneği Yayınları, Ankara.
• KOÇAK, Orhan (1995). “Hep sonrası: Anday’ın şiirinde imge”. Semender, 1/Yaz.
• KORKMAZ, Ramazan (2002). İkaros’un yeni yüzü: Cahit Sıtkı Tarancı. Ankara: Akçağ.
• STOCKWELL, Peter. (2002) Cognitive poetics: An ıntroduction, London: Routledge.
• STOCKWELL, Peter; WHITELEY, Sara (2014). The Cambridge handbook of stylistics (Cambridge handbooks in language and linguistics). Cambridge: Cambridge University.
• TSUR, Reuven; GLICKSOHN, Joseph; GOODBLATT, Chanita. (1991) “Gestalt qualities in poetry and the reader’s absorption style”. Journal of Pragmatics 16/5: 487-504.
• TSUR, Reuven (1992). Toward a theory of cognitive poetics. Amsterdam: Elsevier Science.
• TSUR, Reuven (2002). “Aspects of cognitive poetics” (Edt. Elena Semino; Jonathan Culpeper). Cognitive stylistics. Language and cognition in text analysis (s. 279-318). Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins.
• WELLEK, René; WARREN, Austin (1956). Theory of Literature. New York: Harcourt, Brace and Company.
• WELLS, Henry W (1961). Poetic imagery. New York: Columbia University.