TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE AL- VE VER- FİİLLERİYLE KURULAN DEYİMLER ÖRNEĞİNDE SÖZ İÇİ KARŞITLIK

Year 2016, Volume: 10 Issue: 19, 65 - 77, 30.11.2016

Talat Dinar

Abstract

Sözcüklerin anlam bakımından sınıflandırılmasında önemli bir yer tutan karşıt (zıt) anlamlılık, genel olarak iki farklı sözcüğün birbirine tezat oluşturacak şekilde kullanımını ifade etmektedir. Ancak bu yaygın anlayışın aksine anlam karşıtlığı her zaman iki farklı sözcükte değil zaman zaman tek bir sözcükte de karşımıza çıkabilir. Dilde çok farklı bir anlam hadisesi olarak ortaya çıkan bu durum, söz içi karşıtlık olarak adlandırılır. Biz bu makalede söz içi karşıtlık kavramı ve türleri hakkında bir değerlendirmede bulunduktan sonra, söz içi karşıtlığın bugüne kadar yapılan çalışmalarda üzerinde çok durulmamış bir yönü olan, deyimlerde kullanımını dikkatlere
sunmaya çalıştık. Türk Dil Kurumunun Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’nde yer alan almak (hızını al- vb.) ve vermek (can ver- vb.) fiilleriyle kurulan deyimlerle sınırlandırdığımız çalışmamızın sonunda deyimlerde ve fiillerde ortaya çıkabilen söz içi karşıtlığın sebepleri hakkında tespitler yapmaya çalıştık.

Keywords

çok anlamlılık, karşıtlık, söz içi karşıtlık, deyim

References

• LYONS, John (1983). Kuramsal Dilbilime Giriş (Çev. Ahmet KOCAMAN), Ankara: TDK Yay.
• MUTÇALI, Serdar (1995). Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yay.
• NÖLDEKE, Theodor (1910). Neue Beiträge zur Semitischen Sprachwissenschaft, Strassburg: Verlag von Karl J. Trübner.
• ODİLOV, Yorkinjon (2015). “Grammatical Enantiosemy in the Uzbek Language”, International Journal on Studies in English Language and Literature (IJSELL), S. 3, s. 1-5.
• RAHMONALİEVİCH, Odilov Y. (2015). “Enantiosemic Features of the Words in the Uzbek Language”, Türk Dünyası, S. 40, s. 173-181.
• SELEN, Nevin (1984), “Dilde Çift Anlamlılık Olayı”, Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 1, s. 1-18.