ANOTHER INTERPRETATİON OF SHEİKH SAN’ÂN: A TALE OF NAVİGATİNG THE CHALLENGİNG PASSAGE OF REPUTATİON

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 28, 208 - 233, 26.12.2023

Çevirmen: Ece Ceylan

Öz

The story of Sheikh San’ân, one of the tales told by the Hudhud to the birds in "Mantıku't-Tayr"
follows a devout, ascetic sheikh who loses his faith and reputation after falling in love with a
Christian girl, only to be redeemed later. This story has been briefly touched upon by Ghazali in
"Tuhfetü'l Mülûk" before Attar. A question left unanswered by Attar and other Sufi scholars is why
the Sheikh, the main character, was tested with a fate of forsaking his fifty years of worship and
faith, sinking to the lowest sin and becoming the target of public scorn.
In this article, the source of the Sheikh San’ân story is briefly mentioned, the plot summarized, and
the question subtly posed by Attar but left unanswered is discussed in conjunction with the poems
of other Sufi scholars like Rûmî, Senâ’î providing a different perspective on the Sheikh San’ân
story.

Anahtar Kelimeler

Sheikh San’ân, Mantıku’t-Tayr, sufism.

ŞEYH SAN’ÂN’IN BAŞKA BİR YORUMU: İTİBARIN ZORLU GEÇİDİNİ AŞMA HİKÂYESİ

Öz

Mantıku’t-Tayr’da Hüdhüd’ün kuşlara anlattığı hikâyelerden biri olan Şeyh San’ân; dindar, zahit bir şeyhin Hristiyan bir kıza âşık olup aşk yolunda imanını ve itibarını kaybettikten sonra kurtarılma hikâyesidir. Hikâye, Attar’dan evvel Gazâlî’nin Tuhfetü’l-Mülûk’unda da kısaca ele alınmıştır. Hikâyenin başkahramanı olan şeyhin aşk uğrunda elli yıllık ibadetini, imanını bırakıp günahın en aşağısına batarak melamet oklarının hedefi haline geleceği bir yazgıyla neden sınandığı, Attar’ın ve aynı konuyu işleyen diğer mutasavvıfların cevapsız bıraktığı bir sorudur.
Purnâmdâryân tarafından kaleme alınmış makalenin tercümesi olan bu yazıda, Şeyh San’ân hikâyesinin kaynağına kısaca değinilmiş, hikâyenin olay örgüsü özetlenmiş ve Attar’ın üstü kapalı olarak söylediği ancak cevapsız bıraktığı soru, Mevlânâ, Senâ’î gibi diğer mutasavvıfların şiirleriyle birlikte ele alınıp tartışılarak Şeyh San’ân hikâyesi farklı bir bakış açısıyla yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şeyh San’ân, Mantıku’t-Tayr, tasavvuf

Kaynakça

• Asîrân, Afîfî (1375). Aynülkudat, Temhîdât (Ç.2). Tahran: Kitâbhâne-i Menuçehrî.
• Barthes Roland, (M. 1988). The Semiotic Challenge. yy.
• Ebu’l-Alâ Afîfî (1365). Muhyiddin İbn ‘Arabî Fusûsu’l-Hikem Et-Ta’lîkât. Kahire: yy.
• Firûzanfer, Bedi’ü’z-zaman (1347). Ehadis-i Mesnevi. Tahran: İntişârât-i Emir Kebir.
• Firuzanfer, Bedi’ü’z-zaman (1355). Mevlânâ Celaleddin-i Muhammed, Kulliyât-ı Şems (C.2). Tahran: İntişârât-i Emir Kebir.
• Firuzanfer, Bedîüzzaman (1339). Şerh-i Ahvâl u Nakd ve Tahlîl-i Âsâr-ı Şeyh Feridüddin-i Muhammed Attar-i Nişaburi (Ç.1). Encümen-i Asar-ı Tahran.
• Firuzanfer, Bedi’ü’z-zaman (1353). Şerh-i Ahvâl u Nakd ve Tahlil-i Âsâr-ı Şeyh Feridüddin-i Muhammed Attar-i Nîşâburî (Ç.2). Encümen-i Âsâr-ı Tahran.
• Gevherîn, Seyyid Sâdık (1356). Mantıku’t-Tayr, Şeyh Feridüddin-i Muhammed Attar-i Nîşâburî Ç.3. Tahran: yy.
• Hânî, Ali Asgar Muhammed (1374). Gom Şode-i Leb-i Deryâ, Nâme-i Şehidî, Tahran: yy. s.212-178.
• Hikmet, Ali Asgar (1371). Ebu’l-fazl Reşîdüddin Meybudî. Tahran: İntişârât-i Emir Kebir.
• Hîrevî, Necîb Mâyil (1367). Şehâbeddin Ebu’l-Kasım Ahmed bin Ebi’l Muzaffer Mansur Sem’ânî, Ruhu’l-Ervâh. Tahran: İntişârât-i ‘İlmî ve Fehrengî.
• Jukovski, V. (1336). Ebu’l Hasan Ali b. Osman Hucvîrî, Keşfu’l-Mahcûb. Tahran: Emir Kebir yay.
• Karagözlü, Muhammed (1372). Merd-i Kâruftâde Bâyed Aşk-râ. Keyhân-i Ferhengî, 12, Ferverdin ve Ürdibehişt, 65-62.
• Kılınç, Abdülhakim (2018). ‘Simya’ Kelimesinin Divan Şiirinde Kullanımları, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 21, s.563-588.
• Mahmûd, Abdulhalîm ve Surûr, Taha Abdulbâki (1380 h.k.). Ebubekr Muhammed El-Kelâbâzî, El-Ta’rifü li-Mezhebi Ehli't-Tasavvuf, Hakkahu ve Arefe bi-A’leme ve Kaddeme. Kahire: yy.
• Mücâhid, Ahmed (1357). Ahmed Gazâlî, “Mecmu’a-i Âsâr-i Fârsî (Riâale-i Sevânih). Tahran: İntişârât-ı Dânişgâh-i Tahran.
• Müderris-i Razavî (1354). Divan-ı Hekim-i Senâ’î-i Gaznevî. Tahran: İntişârât-i Senâ’î.
• Nazif Muharrem Hoca (1937). Ruzbihân-i Baklî, Meşrebu’l-Ervâh. İstanbul: yy.
• Purnâmdâryân, Takî (1375). Seyri Der Yek Gazel-i Attar: Didar bâ Simurg (Ç.2). Pejuheşgah-ı Ulûm-i İnsanî ve Mutâla’at-ı Ferhengi, s.196-109.
• Rûhânî, Fevâid (1351). Şeyh Feridüddin-i ‘Attâr-i Nişaburi, İlâhî-nâme. Tahran: Zevvar.
• Rûşen, Muhammed (1366). Ebu İbrahim İsmail bin Muhammed Buhari Mustemli, Şerhü’t-Ta’arruf li-Mezhebi’t-Tasavvuf, Tahran: İntişârât-i Esâtir.
• Tafazzulî, Takî (1362). Divan-ı Attar-ı Nîşâburî (Ç.3). Tahran: Merkez-i İntişârâat-i ‘İlmî ve Ferhengî.
• Ünver, İsmail (M.1998). Heft-Hân TDV İslam Ansiklopedisi, C.17 s.158-159. https://islamansiklopedisi.org.tr/heft-han (Erişim tarihi: 10.09.2023).
• Yazıcı, Tahsin (M.1961). Şemsüd’din Ahmed Eflâkî, Menakıbü’l-‘Arifîn (C.2). Ankara: yy.
• Yılmaz, M. (2013). Kültürümüzde Ayet ve Hadisler (Ansiklopedik Sözlük). Kesit Yay.
• Zerrînkûb, Abdulhüseyn (1362). Bâ-Kârvân-i Hülle. Tahran: İntişârât-i Câvidan.
• Zerrînkûb, Abdulhüseyn (1362). Yaddaştha ve Endişeha (Ç.2). Tahran: İntişârât-i Câvidan.