SERBEST ECZACILARIN COVID-19 PANDEMİSİNE KARŞI KRİZ YÖNETİM UYGULAMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: DİYARBAKIR ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Sayı: 8, 1 - 24, 30.12.2021

Muhammed Ali Gümüşçü Gülşen Kırpık

Öz

Tüm dünyada yaşanan COVID-19 pandemisi, insanların sağlığını ve sağlık sistemlerini derinden etkilemiştir ve ülkelerin
çok ciddi bir krizle karşı karşıya kalmasına neden olmuştur. Bu çalışmada, dünyada ve Türkiye'de salgınla mücadelede
en ön saflarda yer alan olağanüstü koşullarda sağlık hizmeti sunmaya çalışan serbest eczacıların, COVID-19 pandemisi
ile mücadelesindeki kriz yönetimi uygulamalarının değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, Türk Eczacılar
Birliği 11. Bölge Diyarbakır Eczacılar Odası'na bağlı serbest eczacılarla yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır.
Örneklem seçiminde basit tesadüfi yöntem kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşmelerdeki yer alan sorular
literatürdeki çalışmalardan, haberlerden ve kurumların resmi yazılarından oluşturulmuştur.
Çalışmanın bulgular bölümünde kamu kurum ve kuruluşları dahil olmak üzere COVID-19 pandemi krizi sırasında alınan
destek ve yardımlar, eczane yöneticilerinin aldığı kararlar, eczacıları ve eczane personelini virüsten koruma ve korunma
yolları, hasta ve tedarikçilerin ağırlanması, tıbbi ürünlere yönelik artan talebi karşılama yöntemleri, eczacılık
uygulamasının kapsamının genişletilmesi ve toplumu bilgilendirme ile ilgili etkinliklere yer verilmiştir. Çalışma
sonucunda ülkemizde COVID-19 pandemisine karşı uygulanan faaliyetler değerlendirildiğinde, proaktif kriz
yönetiminden ziyade reaktif kriz yönetiminin uygulandığı tespit edilmiştir. Ayrıca, bulgular doğrultusunda, interaktif kriz
yönetimi çerçevesinde, gelecekte yaşanabilecek diğer pandemi krizlerinin daha etkin ve verimli yönetilmesine yönelik
öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

COVID-19 pandemisi, kriz yönetimi, serbest eczacı

Kaynakça

• Aruru, M., Truong, H. A., & Clark, S. (2021). Pharmacy Emergency Preparedness and Response (PEPR): a proposed framework for expanding pharmacy professionals’ roles and contributions to emergency preparedness and response during the COVID-19 pandemic and beyond. Research in Social and Administrative Pharmacy, 17(1), 1967-1977.
• Ataman, G. (2001). İşletme Yönetimi Temel Kavramlar ve Yeni Yaklaşımlar, Türkmen Kitabevi: İstanbul.
• Balick, R. (2016). In pandemic planning, pharmacists play a crucial role. https://www.pharmacytoday.org/article/S1042-0991(16)30704-6/pdf E.T. 04.10.2020
• Basheti, I. A., Nassar, R., Barakat, M., Alqudah, R., Farha, R. A., Muqatash, T., ... & Saini, B. (2020). Pharmacists’ perceived barriers towards delivering their emergency roles during the COVID19 pandemic and perceived policymakers’ responsibilities. Journal of Pharmaceutical Policy and Practice, 13(1), 1-11.
• BCPhA (2020). https://www.bcpharmacy.ca/news/appreciating-pharmacists-during-covid-19E.T.:10.10.2020.
• Bulduklu, Y., Karaçor, S. (2017). Sağlık Hizmetlerinde Kriz İletişimi ve Yeni Medya. Atatürk İletişim Dergisi, 279-296. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniiletisim/issue/34005/357162 E.T.:30.11.2020.
• Can, H. (2002). Organizasyon ve Yönetim. 6. Baskı. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Chinese Pharmaceutical Association (2020). Coronavirus SARS-CoV-2 Infection: Expert Consensus on Guidance and Prevention Strategies for Hospital Pharmacists and the Pharmacy Workforce (2nd Edition). Beijing: Chinese Pharmaceutical Association.
• Dzingirai, B., Matyanga, C. M. J., Mudzviti, T., Siyawamwaya, M., & Tagwireyi, D. (2020). Risks to the community pharmacists and pharmacy personnel during COVID-19 pandemic: perspectives from a low-income country. Journal of Pharmaceutical Policy and Practice, 13(1). doi:10.1186/s40545-020-00250-2.
• Euronews (2019). Dünya Sağlık Örgütü: Yeni bir küresel grip salgınına hazırlıklı olmalıyız. https://tr.euronews.com/2019/03/11/dunya-saglik-orgutu-yeni-bir-kuresel-grip-salgininahazirlikli-olmaliyiz
• Evrim Ağacı (2020). Bilim İnsanları, 2007 ve 2015 Yıllarında SARS Benzeri Yeni Koronavirüs Salgınları Konusunda Uyarmıştı! Dinleyen Olmadı. https://evrimagaci.org/bilim-insanlari2007-ve-2015-yillarinda-sars-benzeri-yeni-koronavirus-salginlari-konusunda-uyarmistidinleyen-olmadi-8355?utm_source=evrimagaci&utm_medium=social&utm_campaign=astwitter E.T.: 23.04.2021
• Haşit, G. (2000). İşletmelerde Kriz Yönetimi ve Türkiye’nin Büyük Sanayi İşletmeleri Üzerinde Yapılan Araştırma Çalışması. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları. E.T. 30.11.2020
• İbrahimoğlu, N. (2011), “İşletmelerde Liderlik ve Kriz Yönetimi İlişkisi”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.10(2), ss.731-747.
• Köroğlu, G. T. (2018). Kriz İletişiminde Kurumsal Savunca Kuramı: Türkiye’deki Krizlerin Özür Metinlerinin İncelenmesi. Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 114 sayfa, İstanbul
• McCourt, E. (2018). Improving pharmacist involvement in pandemic influenza planning and response in Australia. Project: Enhancing Disaster Preparedness for Pharmacists in Australia, Report number: 25Affiliation: Australian Healthcare & Hospitals Association DOI: 10.13140/RG.2.2.16008.32006.
• Milašinović, S., Kešetović, Ž., & Nadić, D. (2010). “The Power And Impotence of Crisis Management in Facing Modern Crises”, Megatrend Review, Cilt: 7(2), 275-292.
• Morens, D. M., Daszak, P., Markel, H., & Taubenberger, J. K. (2020). Pandemic COVID-19 Joins History’s Pandemic Legion. mBio, 11(3). Doi:10.1128/mbio.00812-20
• NSW (2020). Advice for community pharmacies on COVID-19. https://www.health.nsw.gov.au/Infectious/covid-19/Pages/pharmacy.aspx E.T.: 10.11.2020.
• NHS (2020) Novel Coronavirus (COVID19) standard operating procedure, Community Pharmacy. United Kingdom. https://www.england.nhs.uk/coronavirus/wpcontent/uploads/sites/52/2020/03/Novel-coronavirus-COVID-19-standard-operatingprocedure-Community-Pharmacy-v2-published-22-March-2020.pdf E.T. 03.10.2020
• Özdemir, B. P., Yamanoğlu, M. A. (2010). Durumsal Kriz İletişimi Teorisinin Türk Eczacıları Birliği (TEB) Örnek Olayı Çerçevesinde İncelenmesi. Selçuk İletişim, 6 (3), 123-136.
• Pamuk, Z. (2014). Kriz Yönetimi Stratejileri, Harmancı, F. M; Gözübenli, M. ve Zengin, C. (Ed.), "Güvenlik Sektöründe Temel Stratejiler" içinde (s.305-330). Nobel Yayınevi, ISBN:978-605- 133-960-3 E.T. 30.11.2020
• Pines, W. L. (2009). Pharmaceutical Physicians and Crisis Management. Pharmaceutical Medicine, 23(1), 7–10. doi:10.1007/bf03256743.
• Regester, M., & Larkin, J. (1997). Risk Issues and Crisis Management. A Casebook of Best Practice. London: Kogan Page Limited. E.T. 30.11.2020
• SAPC (2020). COVID-19 Regulations. https://www.sapc.za.org/covid. E.T.: 03.10.2020.
• Sezgin, F. (2003). Kriz yönetimi. Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 181-195.
• Tabish, S. A. (2020). COVID-19 Pandemic: the crisis and the longer-term perspectives. Journal of Cardiology, 13(2):41-44.
• Tağraf, H. ve Arslan, N. T. (2003). Kriz Oluşum Süreci ve Kriz Yönetiminde Proaktif Yaklaşım. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4 (1), 149-152. Manisa
• TEB (2021). COVID-19 Salgınının Toplum Eczaneleri Üzerindeki Etkisi. https://www.teb.org.tr/news/9220/basin-a%C3%87iklamasi E.T.: 13.03.2021.
• TEB (2020a). Avrupa’da PGEU (Avrupa Birliği Eczacılık Grubu) üyeleri tarafından alınan COVID19 önlemlerinin değerlendirilmesi. https://www.teb.org.tr/versions_latest/1245/pgeuuyelerinin-covid19-onlemleri-14-nisan-2020 E.T.: 20.11.2020.
• TEB (2020b). Eczanelerde El Antiseptiği Hazırlanması. https://www.teb.org.tr/versions_latest/1208/elantiseptgititck E.T.: 20.11.2022.
• TEİS (2021). https://www.teis.org.tr/post/meslek-%C5%9Fehitlerimiz E.T.: 10.03.2021
• TİTCK (2020). https://www.teb.org.tr/versions_latest/1207/titck_eczanelere-iliskin-tedbirler E.T.: 20.11.2021.
• TTB (2021). https://siyahkurdele.com/ E.T.: 10.03.2021
• TTB (2020). COVID-19 Pandemisi İki Aylık Değerlendirme Raporu. https://www.ttb.org.tr/userfiles/files/covid19-rapor.pdf E.T.: 12.10.2020
• Turunç, M. (2001). Ekonomik Krizin İlaç Sektörü ve Eczacıya Etkileri, Toplum Sağlık Eczacı Dergisi, Sayı 1, 53-60. http://e-kutuphane.teb.org.tr/arsiv.php?anabelge_no=50
• Wickware, C. (2020). Pharmacists to receive packs of gloves, aprons and masks as protection against COVID-19. The Pharmaceutical Journal https://pharmaceuticaljournal.com/article/news/pharmacists-to-receive-packs-of-gloves-aprons-and-masks-asprotection-against-covid-19 E.T. 03.10.2020