COVİD-19 PANDEMİSİ DÖNEMİNDE ÜLKELERİN GELİŞTİRDİKLERİ GELİR VERGİSİ AYARLAMALARININ KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZİ

Yıl 2025, Sayı: 15, 47 - 64, 30.06.2025

Ali Çelikkaya

https://doi.org/10.58627/dpuiibf.1638644

Öz

Bu çalışmanın amacı, pandemi döneminde gerçekleştirilen gelir vergisi reformlarını analiz etmektir. Bunun için OECD’nin 2019-2023 yıllarına ait vergi raporları esas alınmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, oranları azaltma eğilimi tersine dönmüştür. Pandemiden sonra sadece yüksek gelirli ülkeler, düşük-orta gelirli haneler için oranları azalmayı sürdürmüştür. En yaygın taban daraltma önlemleri; temel indirimlerinin artırılması ve istihdamın teşvik edilmesi olmuştur. Çevresel sürdürülebilirliğin teşvik edilmesi eğilimi devam etmiştir. Sermaye ve sosyal güvenlik vergileri reformlar ise daha sınırlı kalmıştır. Sermaye vergileri alanında özellikle, kira ve finansal gelirlerin vergilendirilmesinde değişikliklere gidilmiştir. Ayrıca krpito sermayenin vergilendirilmesi de giderek artan bir ilgi odağı haline gelmiştir. Sosyal güvenlik vergisi reformlarının ise, neredeyse tamamı, oran indirimlerini ve taban daraltmalarını içermektedir. Sonuçta, ülkeler genel olarak pandemiden sonra, teşviklerden vaz geçmiştir. Bu bağlamda Türkiye’nin de başta küçük işletmeler için vergi istisnası olmak üzere, amacı ortadan kalkan teşvik araçlarını geri çekmesi gerekmektedir. Ayrıca, adaleti sağlamak için kripto sermaye varlıkları mutlaka vergilendirilmelidir. Ek olarak spesifik sektörlerin ve çevresel sürdürülebilirliğin teşvikine devam edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Pandemi , Gelir Vergisi , Vergi Oranları , Sermaye Vergisi , Sosyal Güvenlik Vergisi

A COMPARATIVE ANALYSIS OF INCOME TAX ADJUSTMENTS DEVELOPED BY COUNTRIES DURING THE COVID-19 PANDEMIC PERIOD

Öz

The aim of this study is to analyze the income tax reforms made during the pandemic. For this purpose, the OECD tax reports for the years 2019-2023 were taken into account. According to the results, the trend towards decreasing rates has reversed. After the pandemic, only high-income countries continued to decrease rates for low-middle-income households. The most common base-reduction measures have been increasing base reductions and encouraging employment. The trend towards promoting environmental sustainability has continued. Reforms in capital and social security taxes were more limited. In the field of capital taxes, changes were made, especially in the taxation of rental and financial income. In addition, the taxation of crypto capital has become an increasing focus. Almost all of the social security tax reforms include rate reductions and base narrowing’s. As a result, countries have generally abandoned incentives after the pandemic. In this context, Turkey should also withdraw incentive measures that have lost their purpose, especially the tax exemption for small businesses. In addition, crypto capital assets must be taxed to ensure fairness. In addition, tools for specific sectors and environmental sustainability should continue to be implemented. In addition, the promotion of specific sectors and environmental sustainability should continue.

Anahtar Kelimeler

Pandemic , Income Tax , Tax Rates , Capital Tax , Social Security Tax

Kaynakça

• Akşehirli, N. (2024). Finansal kriz dönemlerinde maliye politikaları: Türkiye’de covid-19 pandemisi örneği (2017-2021). Scientific Journal of Finance and Financial Law Studies, 4 (2), 114-128.
• Andersson, E. (2022). A comparative cnalysis of the taxation of crypto currencies. Master’s Programme in Comparative and International Tax Law Master's Thesis, Uppsala Universitet, Department of Law, Spring Term, 1-41.
• Avcı, O., & Yeniçeri, H. (2020). Vergi sistemlerine pandemi ayarı. Turkish Studies, 15(6), 123-137.
• Baldesi, N., Burusini I., & Profeta P. (2023). National tax Measures in response to the COVID-19 crisis. http://www.europarl.europa.eu/supporting-analyses. Erişim Tarihi: 14.03.2025
• Coelho, M., Davis, A., Klemm, A., & Buitron C.O. (2022). IMF Working Paper, 22/26, 1-51
• Çalışkan, A., Dayıoğlu Erul, R. (2021). Koronavirüs krizinden çıkışta Türkiye’de alınan ekonomik önlemler ve kamu politikalarının önemi. Vergi Raporu, 256, 35-58).
• Çelik, Ş. Ç. (2022). Covid-19 pandemisi sonrasında maliye politikaları uygulamaları: Türkiye özelinde bir değerlendirme. Maruf İktisat İslam İktisadı Araştırmaları Dergisi, 2(1), 4-27.
• Çelikkaya, A. (2023). Vergi sistemlerinde cinsiyet eşitsizliklerinin giderilmesine yönelik reform önerileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 721-750.
• Çelikkaya, A. (2020). En son çevre vergisi reformları üzerine bir inceleme. Mali Çözüm Dergisi, 30 (158), 13-27.
• Çelikkaya, A. (2019). OECD üyesi ülkelerde gerçekleştirilen son gelir vergisi reformları üzerine bir inceleme. Vergi Sorunları Dergisi, 372 (9),9-26.
• Çelikkaya, A. (2011). Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye’deki durumun değerlendirilmesi. Anadolu Ü. SBE. Dergisi, 11 (2), 97-120.
• Çelikkaya A. (2008). Amerika Birleşik Devletlerinde emek geliri indirimi uygulaması ve asgari geçim indirimi ile karşılaştırılması. Vergici ve Muhasebeci ile Diyalog Dergisi, 245-246: 104-112, 57-68.
• Dokuzoğlu, S., & Tüm, K. (2022). Küresel salgının maliye politikalarına etkisi: Türkiye üzerine değerlendirmeler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31 (1), 105-120.
• Erdoğdu, H., Demir, M., & Önder, R. (2021). Covid-19 salgınının Türkiye’nin vergi gelirleri üzerine etkisi. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(43), 6478-6506.
• Gelir Vergisi Kanunu (193 Sayılı Kanun).
• Goda, G.S., Jackson, E., Nicholas, L.H., Stith, S.S. (2023). The impact of Covid‑19 on older workers’ employment and Social Security spillovers. Journal of Population Economics, 36, 813-846.
• Mooij, R., Fenochietto, R., Hebous, S.L., & Osorio-Buitron, C. (2020). Tax Policy for Inclusive Growth after the Pandemic. IMF Fiscal Affairs, December 16, 1-14.
• Nichols, A., & Rothstein, J. (2015). The eraned income tax credit (EITC). NBER Working Paper Series, 21211, 1-81. OECD (2024). Tax Policy Reforms 2024: OECD and Selected Partner Economies. https://doi.org/10.1787/c3686f5e-en. Erişim Tarihi: 05.11.2024
• OECD (2023a). Revenue Statistics 2023: Tax Revenue Buoyancy in OECD Countries. https://doi.org/10.1787/9d0453d5-en. Erişim Tarihi: 05.11.2024
• OECD (2023). Tax Policy Reforms 2023: OECD and Selected Partner Economies. https://doi.org/10.1787/d8bc45d9-en. Erişim Tarihi: 05.11.2024.
• OECD (2022), Tax Policy Reforms 2022: OECD and Selected Partner Economies, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/067c593d-en. Erişim Tarihi: 05.11.2024
• OECD (2021). Tax Policy Reforms 2021: Special Edition on Tax Policy during the COVID-19 Pandemic. Erişim Tarihi: 25.11.2024
• OECD (2020). Tax Policy Reforms 2020: OECD and Selected Partner Economies. https://doi.org/10.1787/7af51916-en. Erişim Tarihi: 25.11.2024
• Oflaz, N. K. (2021). Küresel sağlık krizinin ekonomiye etkileri ve mali önlemler: türkiye üzerine bir inceleme. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 8(3), 379-408.
• Pehlivan, M., Kaya, A., Keleş, & Selin, S. (2021). Covid-19’un makroekonomik etkileri ve seçilmiş ülkelerde covid-19 döneminde uygulanan maliye ve para politikaları. Akademik Hassasiyetler, 8(17), 105-135.
• SESAM, (2020). Türkiye'de COVID-19’la Mücadelede Alınan Kamu Maliyesi Tedbirlerinin Değerlendirilmesi. https://sesam.sakarya.edu.tr/tr/duyuru/goster/91540/turkiye-de-covid-19-la-mucadelede-alinan-kamu-maliyesi-tedbirlerinin-degerlendirilmesi. Erişim Tarihi: 04.02.2025
• Yıldız, M., & Uzun, M. M., (2020). Koronavirüsle Mücadelede Kriz Yönetimi ve Kamu Politikası Yapımı, 1 Baskı, Seta Yayınları, 165, https://www.setav.org/assets/uploads/2020/06/R165.pdf. Erişim Tarihi: 04.02.2025.