MORPHOPHONOLOGY OF COMPOUND SUFFIXES WITH ALTAISTIC PROOF

Year 2025, Volume: 15 Issue: 1, 74 - 81, 31.07.2025

Mehmet Hazar

https://doi.org/10.55179/dusbed.1397211

Abstract

This article, written as a gift for the 100th anniversary celebrations of the founding of our Republic, was written with the Altayistic method. The subject of the analysis is the morpho-phonology of compound suffixes in Turkish. During affixation, sound changes or phonetic events may occur both in the suffix itself and in the word to which the suffix is added. Compound suffixes can consist of two or more elements. First, the shapes containing the identified compound suffixes were shown. Then, after briefly touching on the literature, the term compound suffix in Turkish dialects was discussed. The sound events in compound suffixes are given respectively. Subsequently, the sound events were displayed in tabular form. In order to bring the issue to the agenda in Turkology, reference was made to the process in the internal history of the language. The focus was on the structure in compound suffixes where sound changes are seen. It was explained that the last suffix causes a sound change not only in itself but also in the word it falls on. In the last part, after the evaluation, wishes were made. It is shown in the bibliography that a wide range of topics in the field literature have been discussed from the beginning to the present.

Keywords

Altayistics, , phonetics , compound suffix , morpho-phonology , semantics.

Project Number

-

ALTAYİSTİK TANIKLAMAYLA BİRLEŞİK EKLERİN MORFO-FONOLOJİSİ

Abstract

Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100. Yıl kutlamalarına atfen armağan olarak yazılan bu makale Altayistik yöntemle yazıldı. İrdelemenin konusu Türkçedeki birleşik eklerin morfo-fonolojisidir. Ekleşme sırasında hem ekin kendinde hem de ekin üzerine geldiği kelimede ses değişmesi veya fonetik hadise gerçekleşebilmektedir. Birleşik ekler iki veya daha fazla unsurdan oluşabilmektedir. Önce tespit edilen birleşik eklerin geldiği şekiller gösterildi. Sonra alan yazınına kısaca değinildikten sonra Türk lehçelerinde birleşik ek terimi ele alındı. Birleşik eklerdeki ses olayları sırasıyla verildi. Akabinde ses olayları tablo şeklinde gösterildi. Konunun Türklük biliminde gündeme getirilmesi için dilin iç tarihindeki sürece atıfta bulunuldu. Ses değişmelerinin görüldüğü birleşik eklerdeki yapı üzerinde duruldu. En son ekin sadece kendinde değil üzerine geldiği kelimede de ses değişikliğine sebep olduğu anlatıldı. Son kısımda ise değerlendirme yapıldıktan sonra temennide bulunuldu. Alan yazını ile ilgili başlangıçtan günümüze doğru geniş bir yelpazede konun ele alındığı kaynakçada gösterilmiş oldu.

Keywords

Altayistik , fonetik , birleşik ek , morfo-fonoloji , semantik

Ethical Statement

-

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

Teşekkür ederim.

References

• Asui, Y. (2019). Bir Japon Türkolog Prof. Dr. Masao Mori: Hayatı ve Türkolojiye Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
• Ata, A. (1997). Nasırü’d-din Bin Burhanü’d-din Rabguzi Kısasü’l-Enbiya (Peygamber Kıssaları) I Giriş – Metin – Tıpkıbasım. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Caferoğlu, A. (1971). Türkçemizdeki -ĞIL ve -GİL Emir Eki Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı BELLETEN, (1), 1-10.
• Choi, H.-W. (2019). Türkçe, Korece, Moğolca ve Mançu-Tunguzcanın Karşılaştırmalı Ses ve Biçim Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Delice, T. B. (2010). Türkmen Türkçesinde Fiil. (Danışman: Avni Gözütok). Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Gökçe, F. (2007). Oğuz Türkçesinde Fiil Birleşmeleri Tarihsel Karşılaştırmalı Bir İnceleme Denemesi. (Danışman: Avni Gözütok). Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karahan, L. (2012). Türkçede Bazı Ek ve Edatlarda ‘-n’ Morfemi ile Ortaya Çıkan Varyantlaşma. Türk Moğol Araştırmaları: Prof. Dr. Tuncer Gülensoy Armağanı (Ed. Bülent Gül), 219-236.
• Keskin, E. G. (2017). Türkçede Birleşik Ekler. (Danışman: Doç. Dr. Nergis Biray). Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Kotwicz, W. (1951). Studia nad Jęzikami Ałtajskimi. Rocznik Orientalistyczny, (16), 1-317.
• Lessing, F. D. (1960). Mongolian-English Dictionary. Berkeley and Los Angeles.
• Minsafina, A. (2020). Çağdaş Türk Dillerinde Ortak Terminoloji Geliştirme İmkân ve Yöntemleri. (Danışman: Hayati Develi). Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Naskali, E. G. (1997). Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Nuri, M. K. (1987). Erbil ve Amirli Ağızları. (Danışman: Mertol Tulum). Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şçerbak, A. M. (2016). Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Şekil Bilgisi Üzerine Denemeler (Fiil). (Çev. Yakup Karasoy, Naile Hacızade, Mevlüt Gülmez). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Topaloğlu, A. (1989). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Tumenbayar, B. (2021). Türkçeyle Moğolca Arasındaki Benzer Kelimeler ve Ekler. (Danışman: Fikret Turan). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Viguier, M. (1790). Élémens se la Language Turque ou Tables Analytiques de la Language Turque Usuelle, Avec Leur Développement. Constantinople.
• Yıldız, O. (2015). Birleşik Kelimelerde Görülen Fonetik Hadiseler, Terimleri, Tanımları ve Örneklerin Tasnifi Üzerine. Turkish Studies, 10(8), 231-252.
• Yılmaz, E. (2002). Çuvaşça Çok Zamanlı Morfolojik Bir Deneme. Ankara: Grafiker Yayıncılık.