FİNANSAL OKURYAZARLIĞIN İNTERNET BANKACILIĞINA KARŞI TUTUM ÜZERİNE ETKİSİNDE DİJİTAL OKURYAZARLIĞIN ARACILIK ROLÜ

Year 2025, Volume: 15 Issue: 1, 1 - 19, 31.07.2025

Özlem Doğan , Mehmet Emin Yaşar , Mert Aktaş

https://doi.org/10.55179/dusbed.1725013

Abstract

Finansal yapılar hakkında bilgi sahibi olmak, bireylerin hem kişisel yatırım kararlarını geliştirmeleri hem de olası finansal sorunları daha etkin şekilde yönetebilmeleri açısından kritik bir öneme sahiptir. Finansal bilgi düzeyindeki artış, bireylerin daha sağlıklı ve bilinçli finansal kararlar almasına katkı sağlamaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, finansal okuryazarlığın internet bankacılığı tutumu üzerindeki etkisinde dijital okuryazarlığın aracılık rolünün bulunup bulunmadığını incelemektir. Araştırma, Gaziantep ilinin Şehitkâmil ve Şahinbey ilçelerinde yaşayan 20 yaş ve üzeri bireyler üzerinde gerçekleştirilmiş; finansal okuryazarlık, dijital okuryazarlık ve internet bankacılığı tutumu olmak üzere üç temel değişken, yapısal eşitlik modellemesi ile analiz edilmiştir. Ortaya konulan bulgular, dijital okuryazarlığın finansal okuryazarlık ile internet bankacılığı tutumu arasındaki ilişkide doğrudan bir etkiye sahip olmadığını, ancak dijital okuryazarlığın, bu iki değişken arasındaki etkileşimde sınırlı düzeyde aracılık işlevi gördüğü belirlenmiştir. Çalışma bulgularının, literatürde dijitalleşme ve finansal davranışlar arasındaki ilişkilere yönelik katkı sunması beklenmektedir.

Keywords

Finansal Okuryazarlık , , İnternet Bankacılığı Tutumu, , Dijital Okuryazarlık

THE MEDİATİNG ROLE OF DİGİTAL LİTERACY İN THE EFFECT OF FİNANCİAL LİTERACY ON ATTİTUDES TOWARD INTERNET BANKİNG

Abstract

Possessing a solid understanding of financial systems is essential for individuals, as it enhances their ability to make informed investment decisions and manage potential financial challenges more effectively. Higher levels of financial literacy are strongly associated with the capacity to make rational and well-grounded financial choices. This study aims to investigate whether digital literacy serves as a mediating factor in the relationship between financial literacy and individuals’ attitudes toward internet banking. The research sample consists of individuals aged 20 and above residing in the districts of Şehitkamil and Şahinbey in Gaziantep, Türkiye. The three core constructs—financial literacy, digital literacy, and attitude toward internet banking—were analyzed through Structural Equation Modeling. The analysis revealed that while digital literacy does not exert a direct influence on the relationship between financial literacy and attitudes toward internet banking, it does play a partial mediating role in this association. These findings are anticipated to offer valuable contributions to the existing literature, particularly in understanding the interplay between digital competencies and financial behaviors.

Keywords

Financial Literacy , , Internet Bankıng attitude , , Digital Literacy

References

• Ağaç, S. (2020). Dijital okuryazarlığın finansal okuryazarlık üzerine etkisi: Batı Akdeniz örneği. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Aktaş, C. (2011). Finansal istikrar analizi bağlamında Türkiye için finansal istikrar endeksi önerisi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Arner, D.W., Barberis, J.N. & Buckley, R.P. (2015). The evolution of fintech: A new post crisis paradigm?. SSRN Papers, 5.06.2021 tarihinde http://ssrn.com/abstract=2676553 adresinden erişilmiştir.
• Aydemir, İ., & Yaşar, M. E. (2023). Üniversite personelinin dijital ortamda sağlık bilgisi edinme ve teyit davranışları ile sağlık okuryazarlığı bilgi düzeyi ilişkisinin belirlenmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 123-134.
• Aydoğan, E.(2020). Türkiye'de finansal okuryazarlık oranlarının incelenmesi e finansal okuryazarlığın bütçeleme davranışı üzerine etkileri: İstanbul ili uygulaması. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Baron, R. M. & Kenny D. A. (1986) The moderator mediator variable distinction in social psychological research: conceptual, strategic and statistical considerations, Journal of Personality and Social Psychology, 51: 1173-1182.
• Bayrakcı, S. (2020). Dijital Yetkinlikler Bütünü Olarak Dijital Okuryazarlık: Ölçek Geliştirme Çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Bayrakdaroğlu, F. & Bayrakdaroğlu, A. (2017). A comparative analysis regarding the effects of financial literacy and digital literacy on internet entrepreneurship intention Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 12 (2), 27-38.
• Baysa, E. & Karaca S.S.(2016). Finansal okuryazarlık ve banka müşteri segmentasyonları zerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi,71(1), 109-126.
• Bedir, G.(2020). Finansal okuryazarlık, finansal eğitim, finansal okuryazarlık tutum ve davranışları ilişkin Hatay ilinde bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Toros Üniversitesi, Mersin.
• Boateng, G. O., Neilands, T. B., Frongillo, E. A., Melgar-Quiñonez, H. R., & Young, S. L. (2018). Best practices for developing and validating scales for health, social, and behavioral research: A primer. Frontiers in Public Health, 6, 149.
• Çam, H. & Çam, A.V. (2016). Finansal okuryazarlığın mobil bankacılık kullanımındaki rolü: Doğu Karadeniz bölgesinde bir araştırma. Yönetim Bilişim Sistemleri Dergisi, 1(3) 98-105.
• Çetin, E. & Kızılaslan, A.T. (2024). Dijital okuryazarlığın finansal okuryazarlığa etkisi. Econder Uluslararası Akademik Dergi, 8(2), 210-227.
• Çetiner, M., Çilingirtürk, A. M. (2019). Sosyal ağların finansal okuryazarlık üzerine etkisi. Sosyoekonomi, 27(41), 41-56.
• Çınar, O., Yavuz, S. & Aslan, İ. (2012). Akademisyenlerin internet bankacılığı hakkındaki tutum, düşünce ve davranışları: Erzincan Üniversitesi örneği. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 23(1),103-124.
• Coşkun, A., & Güven, N. (2024). Finansal okuryazarlık ve dijital okuryazarlık düzeyinin kripto para piyasası yatırımlarına etkisi. Uşak Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 11-25.
• Demireli, C., Balkan, İ., Dursun, F., Akkoç, S. (2016). İnternet bankacılığının özelliklerinin farkındalığa etkisi: Ege bölgesi örneği. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi. 8(15), 325-336.
• DeVellis, R.F. (2016). Scale development: Theory and applications (4th ed.). Sage Pub.
• Durukal, E. (2017). Elektronik müşteri hizmetleri uygulamalarının algılanmasında bireysel müşterilerin finansal okuryazarlık düzeylerinin etkisi: Aydın ilinde bankalar üzerine bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Üniversitesi, Aydın.
• Eshet-Alkalai, Y. (2004). Digital literacy: a conceptual framework for survival in the digital era. Journal of Multimedia and Hypermedia, 13(1), 93–106.
• Fettahoğlu, S. & Kıldıze, D. (2019). Dijital finansal okuryazarlık ve bireylerin finansal teknoloji kullanma konusundaki tutumları. Uluslararası Toplum Araştırma Dergisi.12(18), 1-23.
• Gilster, P. (1997). Digital Literacy. New York: John Wiley.
• Görgülü, M.Z.(2021). İnternet bankacılığı kullanım kararını etkileyen unsurların belirlenmesi: Karabük üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Karabük.
• Huston, S.J.(2010). Measuring financial literacy. The Journal of Consumer Affairs, 44(2).
• Karabacak, Z.İ. & Zengin, A.A.(2019). Türkiye’de dijital dönüşüm ve dijital okuryazarlık. Türk İdare Dergisi, 91(1), 390-488.
• Karaca, Ö.P.(2016). Kamu çalışanlarının internet bankacılığı kullanma durumları üzerine bir araştırma. Electronic Journal of Vocational Colleges, 6(3),77-86.
• Kaya, I.U.(2020). Finansal okuryazarlık ve finansal dijitalleşme ilişkisi: bankacılık ve finans bölümü öğrencileri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisan Tezi, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Kılıç, Y., Ata, H., & Seyrek, H. İ. (2015). Finansal okuryazarlık: üniversite öğrencilerine yönelik bir araştırma. Muhasebe ve Finans Dergisi.66(1),129-150.
• Kızıloğlu, Ş.K. (2023). Dijital iletişim bağlamında finansal okuryazarlık: çocuklara ve ebeveynlere yönelik dijital uygulamalar ve yeni nesil harçlık modelleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö13), 922-935.
• Klapper, L.F, Lusardi, A. & Panos, G.A.(2012). Financial literacy and the financial crisis. National Bureau of Economic Research. 1050 Massachusetts Avenue Cambridge, MA 02138.
• Kocabıyık, T. & Teker, T.(2018). Finansal okuryazarlık: süleyman demirel üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Stratejik ve Sosyal Araştırma Dergisi, 2(2),118-144.
• Koskelainen, T., Kalmi, P., Scornavacca, E., & Vartiainen, T. (2023). Financial literacy in the digital age—A research agenda. Journal of Consumer Affairs, 57(1), 507-528.
• Lankshear & Knobel (2008). Digital Literacies—Concepts, Policies and Practices. Shear& Knobel. İndd.
• Lee, M.C. (2009). Factors influencing the adoption of internet banking: An integration of TAM and TPB with perceived risk and perceived benefits. Electronic Commerce Research and Applications, 8(3), 130- 141.
• MacCallum, R. C. & Tucker, L. R. (1991). Representing sources of error in the common-factor model: implications for theory and practice. Psychological Bulletin, 109(3), 502.
• M., Yıldız & Bozkurt, İ. (2020). Finansal okuryazarlık seviyesi ile mobil bankacılık kullanımı arasındaki ilişkinin tespiti: Türkiye örneği. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi. 12(23), 693-709.
• Munari, S. A. L. H., & Susanti, S. (2021). The effect of ease of transaction, digital literacy, and financial literacy on the use of e-banking. Economic Education Analysis Journal, 10(2), 298-309.
• Ng, W. (2012). Can we teach digital natives digital literacy?. Computers & education, 59(3), 1065-1078.
• Onursoy, S. (2018). Üniversite gençliğinin dijital okuryazarlık düzeyleri: Anadolu üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2),999-1013.
• Öngören, H. (2022). Türkiye'de internet kullanım eğilimi ve dijital vatandaşlık algısının insan hakları bağlamında incelenmesi. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi, 5(9), 47-82.
• Özkan, T. & İpekten, O.B. (2017). İnternet bankacılığı kullanımını etkileyen faktörler: atatürk üniversitesi personeli üzerine bir uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2): 647-664.
• Özmen G. & Demir Ö. (2024). Finansal okuryazarlık ve finansal dijitalleşme ilişkisi: Z kuşağı üzerine bir araştırma. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 362-385.
• Prete, A. L. (2022). Digital and financial literacy as determinants of digital payments and personal finance. Economics Letters, 213, 110378.
• Sabila, V.P. (2024). The influence of financial literacy and digital literacy on mobile banking adoption. Journal of Syntax Literate, 9(11).
• Salmayanti, S., Hamid, R. S., & Junaidi, J. (2024). The role of financial literacy and digital literacy in ıncreasing motivation and investment intent. International Conference of Business. Education, Health, and Scien-Tech, 1(1), 2071-2085.
• Saraç, E. (2014). Finansal okuryazarlık ve Dumlupınar üniversitesi öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeylerinin ölçülmesi üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Sekaran, U. (1992). Research methods for business. Canada: John Wiley and Sons, Inc.
• Şiker, P. (2011). Müşterilerin internet bankacılığını benimsemelerine yönelik keşifsel bir araştırma. İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 2(2),35-50.
• Temizel, F. & Bayram, F. (2011). Finansal okuryazarlık: Anadolu üniversitesi iktisadi idari bilimler fakültesi (İİBF) öğrencilerine yönelik bir araştırma. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1),73-85.
• Terzi, O. & İşli, A.G. (2020). Dijitalleşen dünyada dijital okuryazarlık: banka müşterileri üzerine bir araştırma. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,7(1), 50-67.
• Usta, R. (2005). Tüketicilerin internet bankacılığını kullanmama nedenleri üzerine bir araştırma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(2), 279-290.
• Uzun, U. & Berberoğlu, M. (2017). İnternet bankacılığı hizmetlerinin banka performansı üzerine etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 1(20), 51-62.
• Uzundağ, Ş. (2013). Türkiye’de internet bankacılığının gelişimi ve internet bankacılığına ilişkin tüketici davranışları analizi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Vural, E., Işık, K.C. & Koç, S. (2019). İnternet bankacılığı ve mobil bankacılık uygulamalarının finansal hizmet kalitesi açısından müşteriler tarafından değerlendirilmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1),74-89.
• Yaman, C. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi örneği. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi, Niğde.
• Yaşlıoğu, M.M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46(1), 74-85.
• Yeşildal, M. (2018). Yetişkin bireylerde dijital okuryazarlık ve sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki: Konya örneği, Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Yoram, E.A. (2004). Digital literacy: a conceptual framework for survival skills in the digital era. Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, 13(1),93-106.
• Yurdakul, I.K, Dönmez, O., Yaman, F., & Odabaşı, H.F. (2013). Dijital ebeveynlik ve değişen roller. Gaziantep University Journal of Social Sciences.12(4),883-896(https://www.fo-der.org,26.05.2021).
• Yılmaz, Y., & Tunce, M. (2017). Finansal okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi: Dicle üniversitesi İİBF öğrencilerine yönelik bir araştırma. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(14), 301-312.