Sarı Kantaron Bitkisinin Mutfakta Kullanılma Potansiyeli

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 50 - 55, 21.12.2018

Serpil Yalım Kaya Onur Can

Öz

Sarı kantaron (Hypericum perforatum L.), Hyperaceae familyasından bir bitki olup dünyada ılıman ve tropik iklimde doğal olarak yetişen, çok yıllık bir bitkidir. Kökeni Asya, Avrupa, Avustralya ve ABD’nin bir bölümü olan Hypericum cinsinin yeryüzünde 400, Avrupa’da 10, Türkiye’de de 96 türü bulunmaktadır. Ülkemizin başta Akdeniz ve Ege Bölgesi olmak üzere hemen hemen her bölgesinde yetişen bu bitki türlerinin 46’sı endemiktir. Sarı kantaron bitkisinin toprak üstünde kalan kısımlarında hidroalkolik ekstreleri; %60 etanol veya %80 metanol bulunur ve altı ana kümeden meydana gelir. Bu kümeler; naftodiantron, floroglusinoller, flavonoidler, biflavonlar, fenilpropanlar ve proantosiyanidinlerdir. Bunlara ilave olarak daha az oranlarda, taninler, ksanton, uçucu yağlar ve amino asitler de bulunur. Bitkinin yapısındaki amentoflavon, hiperforin ve hiperisin gibi maddelerin bitkiye antiinflamatuar, antibakteriyel ve antiviral özellikler sağlamaktadır.
Sarı kantarona; binbirdelikotu, koyunkıran, kuzukıran, yara otu, kan otu, kılıç otu, mayasıl otu, çay çiçeği, çay otu, püren, sarı püren de denilmektedir. Kantaronun halk arasında birçok kullanım türü vardır. Bunlar; kantaron yağı, kantaron çayı, kantaron dekoksiyonu, kantaron tentürü, kantaron ekstresidir.
Yüzyıllardan beri halk hekimliğinde çok farklı tedavi yöntemleri için kullanılmış olan kantaron bitkisi son zamanlarda yapılan çalışmalar ile de yararlılığı kanıtlanmış ve farmakolojik olarak da ilaç yapımında kullanılan bir bitki haline gelmiştir. Antioksidan, antiinflammatuar, anti-ülserojenik ve antidepresan etkileri nedeniyle kantaron bitkisi ve bileşikleri üzerinde yapılan araştırmalar gün geçtikçe artmaktadır. Bu çalışmada, birçok faydası kanıtlanmış olan kantaron bitkisinin özellikleri, kullanım alanları derlenmiş ve bu bitkinin mutfakta kullanım olanakları tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sarı Kantaron, Hypericum perforatum L., Kantaron Yağı

Kaynakça

• Acartürk, A. ve Büyükhan, A. (2016). Ankara ili Kızılcahamam ilçesi Tıbbı ve Aromatik Bitki Yetiştiriciliği Fizibilite Raporu. Ankara.
• Altan, A., Damlar, İ., Aras, M. ve Alpaslan, C. (2015). Sarı Kantaronun (Hypericum Perforatum) Yara İyileşmesi Üzerine Etkisi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 24(4):578-591.
• Anonim (2018). https://atib.ogm.gov.tr/Sayfalar/T%C4%B1bbi%20ve%20Itri%20Bitkilerimizi%20Tan%C4%B1yal%C4%B1m/Kantaron.aspx, (Erişim: 25.10.2018).
• Aydemir, K. (2015). Sarı Kantaron Ekstraktının Dondurma Üretiminde Kullanılması. T.C. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun, 24-25-68.
• Ceylan, A., Bayram, E., Arabacı, O., Marquard, R., Özay, N. ve Geren, H. (2005). Ege Bölgesi Florası Kantaron (Hypericum perforatum L.) Populasyonlarında Uygun Kemotiplerin Belirlenmesi ve Islah. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 42(3),33-44.
• Çakmak, H. ve Bayram, E. (2003). Muğla Orijinli Sarı Kantaron (Hypericum perforatum L.) Populasyonlarının Bazı Agronomik ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 40(1), 57-64.
• Çelikkol, D. (2015). Hypericum Perforatum L. Bitkisinden Elde Edilen Kantaron Yağının Yara İyileştirmesi Üzerine Etkilerilerinin Deneysel Olarak İncelenmesi. T.C. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas, 30.
• Çırak, C. ve Kurt, D. (2014). Önemli Tıbbi Bitkiler Olarak Hypericum Türleri ve Kullanım Alanları. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi 24 (1), 38 – 52.
• Hışıl, Y., Şahin, F. ve Omay, S. (2005). Kantaronun (Hypericum perforatum L.) Bileşimi ve Tıbbi Önemi. Uluslararası Hematoloji- Onkoloji Dergisi 15 (4), 212-218.
• İçen, H., Sekin, S., Karataş, A., Çakmak, F. ve Vural, M. (2012). İvesi Koyunlarında Kantaron Otu (Hypericum perforatum) Zehirlenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 23 (1), 51 – 53.
• Kaçar, O. ve Azkan, N. (2005). Bursa’da Doğal Florada Bulunan Sarı Kantaron (Hypericum perforatum L.) Populasyonlarında Farklı Yüksekliklerin Hiperisin Oranı Üzerine Etkisinin Belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 19(1), 77-89.
• Nazlı, O., Baygar, T., Dönmez, Ç., Dere, Ö., Uysal, A., Aksözek, A., Işık, C. ve Aktürk, S. (2018). Antimicrobial and antibiofilm activity of polyurethane/Hypericum perforatum extract (PHPE) composite. Bioorganic Chemistry 82 (2019), 224–228.
• Nia, R. ve Bayram E. (2005). Geliştirilmiş Sarı Kantaron (Hypericum perforatum L.) Klonlarının Bazı Agronomik ve Teknolojik Özellikleri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 42(2), 11-22.
• OGM. (2004). Türkiye Ormanlarında Odun Dışı Ürünler. Ankara, s.47.
• Topal, A. ve Çelebi, F. (2011). Hiperisin’in İzole Edilmiş Sıçan Midesinde Mide Asit Sekresyonu Üzerine Etkisi. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi 6(3), 201-208.
• Yaman, K. ve Akyıldız, M. (2008). Kastamonu’da Yetişen Bazı Odun Dışı Orman Ürünlerinin Toplama, İşleme ve Pazarlama Maliyetleri. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 8 (1), 26-36.