Meslek lisesi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi

Year 2014, Volume: 4 Issue: 2, 1 - 18, 01.10.2014

Atilla Erkul Gülay Dalgıç

Abstract

Bu araştırmada meslek lisesi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri tükenmişlik alt boyutlarında; branş, mesleki kıdem, öğrenim durumu, cinsiyet, medeni durum ve öğretmenlik mesleğini isteyerek seçip seçmemeleri değişkenlerine göre incelenmiştir. Araştırmanın evrenini 2011–2012 eğitim-öğretim döneminde İstanbul ili Şişli İlçesinde Meslek liselerinde görev yapan 542 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise bu okullardan araştırmaya gönüllü olarak katılan 215 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerini belirlemek üzere, Maslach Tükenmişlik Envanteri ve Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Elde edilen verilerin istatistiksel analizinde, aritmetik ortalama, t-testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre en fazla tükenmişlik “Duygusal Tükenme” alt boyutunda görülmektedir. Bu boyutu sırası ile “Kişisel başarı” ve “Duyarsızlaşma” boyutları takip etmektedir. Araştırmada cinsiyet ve branş değişkenlerine göre, duyarsızlaşma ve kişisel başarı alt boyutlarında anlamlı bir farklılık bulunmazken; duygusal tükenme boyutunda anlamlı farklılık saptanmıştır. Buna göre kadın öğretmenlerin erkek öğretmenlere göre; kültür dersi öğretmenlerinin meslek dersi öğretmenlerine göre daha fazla duygusal tükenme yaşadığı görülmektedir. Araştırmada mesleğini istemeden seçen öğretmenlerin mesleği isteyerek seçenlere göre daha fazla duygusal tükenme ve duyarsızlaşma yaşadığı saptanmıştır. Araştırmada ayrıca öğretmenlerin tükenmişlik alt boyutlarında medeni durum, eğitim düzeyi ve kıdem değişkenlerine göre tükenmişlik düzeylerinin anlamlı düzeyde farklılık göstermediği belirlenmiştir

Keywords

Tükenmişlik, Duygusal Tükenme, Duyarsızlaşma, Kişisel Başarı, Meslek Lisesi Öğretmenleri

Investigating the professional burnout levels of vocational high school teachers

Abstract

Maslach’s Burnout Inventory. Maslach’s Burnout model is also called the
“multidimensional burnout model” or “three dimensional burnout model”. According to
Maslach, burnout is a continuous reaction to chronic emotional and interpersonal stressors
related to work, and is defined in three dimensions: emotional exhaustion, depersonalization
and the feeling of reduced personal accomplishment (Maslach, Schaufeli, & Leiter, 2001).
Emotional exhaustion is a reaction of an intensively working individual against
pushing so hard and failing to meet other people’s demands (Işıkhan, 2004). This dimension
of burnout is rather seen in professions where it is inevitable to work intensively and face-toface with people. Emotional exhaustion is the beginning and most important component of
burnout (Maslach & Jackson 1981). It is accepted that emotional exhaustion constitutes the
first and fundamental stage of burnout, the moment when the person’s emotional resources
diminish at a psychological level, and continues increasingly (Akçamete et al, 2001).
Depersonalization involves insensitive attitudes and behaviours towards others to whom they
offer services. Such behaviour manifests in grim, cold, and uninterested manners. People
who experience emotional exhaustion often feel too weak to solve other people’s problems,
and use depersonalization as a way to escape. They reduce their interpersonal relationships
to the minimum level necessary to keep things in order. According to Maslach,
depersonalization is the most problematic dimension among the three components of
burnout (Aksoy, 2007). Personal Failure is the self-perception of being inadequate and
unsuccessful.

Keywords

Burnout, Emotional exhaustion, Depersonalization, Personal achievement, Vocational high school teachers

References

• Akçamete, G., Kaner, S. & Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik iş doyumu ve kişilik. Ankara: Nobel.
• Aksoy, Ş. U. (2007). Eskişehir ili özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Akten, S. (2007). Rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Aydemir, H. (2013). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Budak, G. & Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 20, 95-108.
• Cemaloğlu, N. & Kayabaşı, Y. (2007). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyi ile sınıf yönetiminde kullandıkları disiplin modelleri arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 123–155.
• Cemaloğlu, N. & Şahin, E. D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15 (12), 465-484.
• Cephe, T. (2010). A study of the factors leading English teacher burnout. Hacettepe University Journal of Education, 38, 25-34.
• Cherniss, C. (1980). Professional burnout in human service organizations. New York: Praeger.
• Cihan, B. B. (2011). Farklı illerde çalışan ilköğretim okullarında görevli beden eğitimi öğretmenlerinin, mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi ve karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çağlayan, A. (2012). Birleştirilmiş sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Çam, O. (1995). Tükenmişlik. İzmir: Saray Medikal Yayıncılık.
• Çokluk, Ö. (1999). Zihinsel ve işitme engelliler okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerde tükenmişliğin kestirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Deryakulu, D. (2005). Bilgisayar öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Eurasian Journal of Educational Research, 19, 35-53.
• Dilsiz, B. (2006). Konya ilindeki ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik ve iş doyumu düzeylerinin bölgele göre değerlendirilmesinin çok değişkenli istatistiksel analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Durdu, T. (2010). Eğitim deneticilerinin örgütsel vatandaşlık davranışının mesleki tükenmişlik ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Edelwich, J. & Brodsky, A. (1980). Burn-out “Stages disillusionment in the helping professions. Newyork: Human Sciences Press.
• Engin, A. (2006). Milli eğitim bakanlığı ilköğretim müfettişlerinin tükenmişlik duygusu üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Ergin, C. (1993). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin uyarlanması, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Erkutlu, H. (2012). Impact of psychological hardiness and self-monitoring on teacher burnout. Hacettepe University Journal of Education, 43, 186-197.
• Freudenberg, H. J. (1974). Staff burnout. Journal of Social Issues, 30, 159- 164.http://mtegm.meb.gov.tr/okullar.asp.
• Girgin, G. (1995). İlkokul öğretmenlerinde meslekten tükenmişliğin gelişimini etkileyen değişkenlerin analizi ve bir model önerisi (İzmir ili kırsal ve kentsel yöre karşılaştırılması). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Gümüş, H. (2006). Farklı mesleklerde çalışanların iş ve yaşam doyumlarının tükenmişlik düzeyleri açısından karşılaştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Işıkhan, V. (2004). Çalışma hayatında stres ve başa çıkma yolları. Ankara: Sandal Yayınları.
• Karakuş, G. (2008). Özel ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karataş, H. (2009). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlikleri ve çok boyutlu algılanan sosyal destekleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kızılcı, S., Erdoğan, V. & Sözen, E. (2012). The influence of selected personality and workplace features on burnout among nurse academics. TOJET: The Turkish Online Journal of Educational Technology, 11(4).
• Kuvan, Ö. (2009). Bilişim teknolojileri öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar ve tükenmişlik düzeyleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Maslach, C. & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Job of Occupational Behavior, II, A, 73-81.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B. & Leiter, P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
• Meier, S. T. (1983). Toward a theory of burnout. Human Relations, 36, 899-910.
• Önal, M. (2010). Eğitim işgörenlerinin duygusal zekâları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Özdamar, K. (1997). Paket programlar ve istatistiksel veri analizi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Pepe, Ş. (2008). Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Perlman, B.& Hartman, E. A. (1982). Burnout: summary and future research. Human Relation, 35, 283-305.
• Pines, A. M. & Aronson, E. (1988). Career burnout: Causes and cures. New York: Free Press.
• Suran, B. G. & E. P. Sheridan (1985). Management of Burnout: Training Psychologists in Professional Life Span Perspectives. Professional Psychology: Research & Practice, 16(6), 741-752.
• Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şahin, E. (2010). İlköğretim öğretmenlerinde yaratıcılık, mesleki tükenmişlik ve yaşam doyumu. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Teltik, H. (2009). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki yeterlilik algılarının iş doyumu ve tükenmişlik düzeyleriyle ilişkisinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki tükenmişlik görülen psikolojik belirtiler ve başa çıkma davranışları. Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Yıldırım, S. S. (2009). Ortaöğretim kurumları yöneticilerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldız, E. (2011). Eğitimcilerde tükenmişlik (rehber öğretmenler üzerinde bir araştırma). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Yılmaz, T. (2013). Beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yungul, N. T. (2006). Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.