VAKIFLARIN OSMANLI İSTANBULU KONUT PİYASASINA EKONOMİK YANSIMASI

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 44 - 54, 30.06.2019

Yasemin Çiftçi

Öz

Vakıf; bir mal ya da mülkü, belli bir
gaye için, alınıp satılmaktan alıkoyan İslâmî bir kurumdur. Burada esas olan,
söz konusu mal ya da mülkün Allah’ın mülkünde olmak kaydıyla, insanlara bir
fayda sağlanması için el değiştirmesidir.

  
       Vakıf
mülklerinin el değiştirmesi uygulamada çok sık karşılaşılan bir durum değildir.
Ancak; vakıf kurumunun devamlılığını sağlamak şeklinde ifade edilebilecek  bazı amaçlara hizmet edebilmek için vakfa ait
mülklerin el değiştirmesi söz konusu olabilmektedir. Hukuksal olarak
uygulanabilen bu işlemin örnekleri incelenen kayıtlarla tespit edilmiştir.

   
      Çalışmada vakıfların XVI. ve
XVII. yüzyıllarda Osmanlı İstanbulu konut piyasasında konutların el
değiştirmesi sırasında üstlendikleri ekonomik roller tartışılmaya çalışılmıştır.
Bu tartışma yapılırken, şer’iyye sicillerinden taranan konut satış kayıtlarından
faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vakıf, şer'iyye sicilleri, konut

Kaynakça

• AKGÜNDÜZ, Ahmet. “İstibdâl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt. 23, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 2001.ÇAĞBAYIR, Yaşar, Ötüken Türkçe Sözlük, C. 2, “İrsâd”, İstanbul: Ötüken Yayıncılık, 2007.ÇAĞBAYIR, Yaşar, Ötüken Türkçe Sözlük, C. 2, “İsticâr”, İstanbul: Ötüken Yayıncılık, 2007.GENÇ, Mehmet. “Klasik Osmanlı Sosyal-İktisadi Sistemi ve Vakıflar”. Vakıflar Dergisi. Aralık 2014, ss. 9-17.GERBER, Haim. “The Waqf Institution in Early Ottoman Edirne”. Asian and African Studies (17). 1983, ss. 29 – 45.GÜNAY, H. Mehmet. "Vakıf", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt. 42, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 2012.GÜRAN, Tevfik. Ekonomik ve Malî Yönleriyle Vakıflar: Süleymaniye ve Şehzade Süleyman Paşa Vakıfları. 1. Baskı. İstanbul: Kitabevi YayıncılıkKÖPRÜLÜ, M. Fuad. “Vakıf Müessesesinin Hukuki Mahiyeti ve Tarihi Tekamülü”. Vakıflar Dergisi. 1942, ss. 1-35.KURAN, Timur (Ed.). Mahkeme Kayıtları Işığında 17. yüzyıl İstanbulu’nda Sosyo – Ekonomik Yaşam: Cilt 1, Cilt 2, Cilt 3, Cilt 4, Cilt 5, Cilt 6, Cilt 7, Cilt 8, Cilt 9, Cilt 10 İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010.SAMİ, Şemseddin (Haz. Raşit Gündoğdu, NİYAZİ Adıgüzel ve Ebru Faruk Önal), Kâmûs-ı Türkî (Latin Harfleriyle), “Vakf”, İstanbul: İdeal Yayıncılık, 2017.TABAKOĞLU, Ahmet. Türkiye İktisat Tarihi. 8. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınevi, 2008.ÜNAL, M. Ali, Osmanlı Tarih Sözlüğü, “Vakıf”, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2011.YEDİYILDIZ, Bahaeddin. "Vakıf", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt. 42, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 2012.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil (H. 919 – 927 / M. 1513 – 1521). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2008.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 2 Numaralı Sicil (H. 924 – 927 / M. 1518 – 1521). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 5 Numaralı Sicil (H. 930 – 936 / M. 1524 – 1530). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 9 Numaralı Sicil (H. 940 – 942 / M. 1534 – 1536). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 14 Numaralı Sicil (H. 953 – 955 / M. 1546 – 1549). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 17 Numaralı Sicil (H. 956 – 963 / M. 1549 – 1556). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 26 Numaralı Sicil (H. 970 – 971 / M. 1562 – 1563). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 51 Numaralı Sicil (H. 987 – 988 / M. 1579 – 1580). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 56 Numaralı Sicil (H. 990 – 991 / M. 1582 – 1583). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 84 Numaralı Sicil (H. 999 – 1000 / M. 1590 – 1591). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Balat Mahkemesi 2 Numaralı Sicil (H. 970 – 971 / M. 1563). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Rumeli Sadâreti Mahkemesi 21 Numaralı Sicil (H. 1002 – 1003 / M. 1594 – 1595). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 3 Numaralı Sicil (H. 1027 / M. 1618). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Rumeli Sadâreti Mahkemesi 56 Numaralı Sicil (H. 1042 – 1043 / M. 1633). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Rumeli Sadâreti Mahkemesi 80 Numaralı Sicil (H. 1057 – 1059 / M. 1647 – 1649). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 12 Numaralı Sicil (H. 1073 – 1074 / M. 1663 – 1664). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Bâb Mahkemesi 3 Numaralı Sicil (H. 1077 / M. 1666 – 1667). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 18 Numaralı Sicil (H. 1086 – 1087 / M. 1675 – 1676). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Bâb Mahkemesi 46 Numaralı Sicil (H. 1096 – 1097 / M. 1685 – 1686). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Bâb Mahkemesi 54 Numaralı Sicil (H. 1102 / M. 1691). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 24 Numaralı Sicil (H. 1138 – 1151 / M. 1726 – 1738). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb Mahkemesi (Havâss-ı Refîa) 3 Numaralı Sicil (H. 993 – 995 / M. 1585 – 1587). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Hasköy Mahkemesi 5 Numaralı Sicil (H. 1020 – 1053 / M. 1612 – 1643). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb Mahkemesi (Havâss-ı Refîa) 19 Numaralı Sicil (H. 1028 – 1030 / M. 1619 – 1620). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb Mahkemesi (Havâss-ı Refîa) 37 Numaralı Sicil (H. 1047 / M. 1637 – 1638). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb Mahkemesi (Havâss-ı Refîa) 49 Numaralı Sicil (H. 1054 / M. 1644). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb Mahkemesi (Havâss-ı Refîa) 61 Numaralı Sicil (H. 1065 – 1066 / M. 1655). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb Mahkemesi (Havâss-ı Refîa) 74 Numaralı Sicil (H. 1072 – 1073 / M. 1661 – 1662). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb Mahkemesi (Havâss-ı Refîa) 82 Numaralı Sicil (H. 1081 / M. 1670 – 1671). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Hasköy Mahkemesi 10 Numaralı Sicil (H. 1085 – 1090 / M. 1674 – 1679). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb Mahkemesi (Havâss-ı Refîa) 90 Numaralı Sicil (H. 1090 – 1091 / M. 1679 – 1680). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 5 Numaralı Sicil (H. 983 – 984 / M. 1575 – 1576). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 7 Numaralı Sicil (H. 985 – 986 / M. 1577 – 1578). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2011.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 15 Numaralı Sicil (H. 981 – 1000 / M. 1573 – 1591). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2012.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 20 Numaralı Sicil (H. 1005 – 1007 / M. 1596 – 1599). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2012.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 32 Numaralı Sicil (H. 1015 – 1016 / M. 1606 – 1607). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2012.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 37 Numaralı Sicil (H. 1022 – 1024 / M. 1613 – 1615). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2012.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 46 Numaralı Sicil (H. 1024 – 1029 / M. 1615 – 1620). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2012.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 65 Numaralı Sicil (H. 1051 – 1053 / M. 1641 – 1644). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2012.YILMAZ, Coşkun (Ed.). İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 90 Numaralı Sicil (H. 1073 – 1074 / M. 1663). İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2012.YÜKSEL, Hasan. Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Hayatında Vakıfların Rolü (1585 – 1683). 1. Baskı. Sivas: Dilek Matbaası, 1998.