TRA1 BÖLGESİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİNDE FAALİYET GÖSTEREN İŞLETMELERİN İNOVASYON FAALİYETLERİYLE REKABET GÜÇLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 78 - 97, 30.06.2025

Bilge Kağan Ayvaz , Serkan Demirdöğen

https://doi.org/10.46482/ebyuiibfdergi.1693351

Öz

İnovasyonun işletmelerin rekabet gücü üzerindeki etkisi, son yıllarda akademik literatürde önemli bir araştırma konusu haline gelmiştir. Ancak, özellikle Türkiye’de bölgesel düzeyde faaliyet gösteren işletmelerin inovasyon uygulamaları ile rekabet güçleri arasındaki ilişkinin yeterince incelenmediği görülmektedir. Bu çalışmada, bu boşluğu doldurmak amacıyla, TRA1 Bölgesi’nde (Erzurum, Erzincan, Bayburt) yer alan organize sanayi bölgelerinde faaliyet gösteren işletmelerin inovasyon faaliyetleri ile rekabet güçleri arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Araştırma kapsamında, toplam 135 işletmenin yöneticilerine anket uygulanmış; inovasyonun ürün, süreç, pazarlama ve organizasyonel boyutları ile rekabet gücü arasındaki ilişkiler istatistiksel analizlerle değerlendirilmiştir. Araştırma bulguları, inovasyon faaliyetlerinin işletmelerin rekabet gücü üzerinde anlamlı, pozitif ve orta düzeyde ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Bu sonuç, bölgesel kalkınma ve sürdürülebilir rekabet avantajı elde edilmesi açısından inovasyonun stratejik bir araç olduğunu göstermektedir. Çalışma, hem uygulayıcılara hem de akademisyenlere bölgesel rekabet gücünü artırmaya yönelik strateji geliştirme konusunda önemli katkılar sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnovasyon , Rekabet Gücü , TRA1 Bölgesi

Kaynakça

• Açıkgöz, A. (2012). Bilgi-Teknoloji ve Yenilik Üretim Stratejisi (Ulusal Yenilik Sistemleri). İstanbul: Literatür Yayınları.
• Akıncı, A. (2011). Sürdürülebilir rekabet üstünlüğünün sağlanmasında inovasyonun üretim maliyetlerine etkisi ve ampirik bir uygulama.
• Akis, E. (2015). Innovation and Competitive Power. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 1311 – 1320.
• Altuntuğ, N. (2007). Küresel rekabet ortamında ayırt edici ve sürdürülebilir üstünlükler bağlamında temel yetenek tabanlı stratejiler ve bir uygulama.
• Atik, H. (2005). Yenilik ve Ulusal Rekabet Gücü. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Aygen, S. (2006). İşletmelerde Yenilik Yönetimi Sürecinde Örgüt Yapılarında ve Hizmet Tasarımlarında Yaşanan Dönüşümler: Antalya İli Beş Yıldızlı Konaklama İşletmelerinde Ampirik Bir Araştırma ve Hizmet Tasarımı Önerisi. Konya: Doktora Tezi.
• Başkılıç, E. (2006). Türkiye'nin Uluslararası Rekabet Gücü; Bazı AB Ülkeleri Kıyaslaması. Adana: Yüksek Lisans Tezi.
• Bergstein, H., & Estelami, H. (2002). A survey of emerging technologies for pricing new‐to‐the‐world products. Journal of Product & Brand Management, 11, 303-319. https://doi.org/10.1108/10610420210442184.
• Camisón, C., & López, A. (2011). Non-technical innovation: Organizational memory and learning capabilities as antecedent factors with effects on sustained competitive advantage. Industrial Marketing Management, 1294-1304.
• Chen, Y.-S., Lin, M.-J., & Chang, C.-H. (2009). The Positive Effects of Relationship Learning and Absorptive Capacity on Innovation Performance and Competitive Advantage in Industrial Markets. Industrial Marketing Management, 152-158.
• Coşkun, S. (2013). Stratejik Rekabet Üstünlüğü Sağlama Aracı Olarak İnovasyon Stratejileri: Kocaeli Otel İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma. Düzce: Yüksek Lisans Tezi.
• Çağlıyan, V. (2009). Yenilikçilik, Tedarikçi Katılımı ve İşletme Performansı Üzerine Değer Zinciri Yönetimi Temelli Bir Yaklaşım: Otomotiv Sektöründe Görgül Bir Araştırma. Konya: Doktora Tezi.
• Çakıroğlu, Ö. Ç. (2010). Uluslararası firmalara karşı yerli firmaların alternatif rekabet stratejileri Akaryakıt sektöründe bir uygulama. Gaziantep: Yüksek Lisans Tezi.
• Çetin, K., & Gedik, H. (2017). İşletmelerde İnovasyona Etki Eden Faktörler: Karaman İli Örneği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 160-172.
• Çoşkun, S., Mesci, M., & Kılınç, İ. (2013). Stratejik Rekabet Üstünlüğü Sağlama Aracı Olarak İnovasyon Stratejileri: Kocaeli Otel İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 101-132.
• Dağlı, M. (2017). Stratejik Maliyet Yönetiminin Kurumsal Rekabet Gücü Üzerindeki Yansımaları Sağlık Sektöründe Bir Model Geliştirme. İstanbul: Yüksek Lisans Tezi.
• Dilek, P. Y., & Al, N. (2016). Türkiye için Bir Rekabet Endeksi. İstanbul: Ekonomi ve Dış Politika Araştırma Merkezi.
• Erdem, E., & Köseoğlu, A. (2014). Teknolojik Değişim ve Rekabet Gücü İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 51-68.
• Erdil, T., Bakir, N., & Ayar, B. (2017). İnovasyon, Ar-Ge ve Tasarı m Faaliyetlerinin İşletmelerin Birleşik Rekabet Gücü Üzerine Etkisi Türk İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma. 22. Pazarlama Kongresi (s. 1112-1132). içinde Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Erdoğan, E. (2014). Türk Elektronik Sektörünün 2000-2012 Dönemi İçin Uluslararası Rekabet Gücünün İncelenmesi. İstanbul: Yüksek Lisans Tezi.
• Erkekoğlu, H. (2008). İmalat Sanayi Rekabet Gücü Araştırması (Kayseri Örneği). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Eryiğit, N. (2013). İnsan kaynakları Yönetimi Uygulamalarının Yenilik Performansına Etkisi: İSO 1000 Uygulaması.
• Gökcek, O. (2007). Yenilik Yönetimi Süreci ve Yenilik Stratejileri Otomotiv Sektöründe Bir Alan Çalışması. İstanbul: Yüksek Lisans Tezi.
• Güler, E. Ö., & Kanber, S. (2011). İnovasyon Faaliyetlerinin İnovasyon Performası Üzerine Etkileri: İmalat Sanayii Uygulaması. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 61-76.
• Gupta, R. D., Biswas, D., Ronty, A. P., Kapali, S., & Khan, M. S. (2024). Empowering digital transformation: The strategic role of artificial intelligence in enterprise innovation. European Journal of Theoretical and Applied Sciences.
• Hana, U. (2013). Competitive Advantage Achievement Through Innovation and Knowledge. Journal of Competitiveness , 82-96.
• İlkay, S. Ç. (2019). Beşeri Sermaye İle Uluslararası Rekabet Gücü Arasındaki İlişki: Türkiye ve Seçilmiş Diğer G20 Ülkeleri Üzerine Bir Analiz. Kayseri: Doktora Tezi.
• Kale, E. (2010). Konaklama İşletmelerinde Örgüt İçi Faktörlerin Yenilik ve Yaratıcılık Performansına Etkileri. Kayseri: Doktora Tezi.
• Kanber, S. (2010). İmalat sanayinde inovasyon: Sanayi kuruluşlarında inovasyon aktivitelerinin inovasyon performansı üzerindeki etkilerinin incelenmesi.
• Kayabaş, A. (2010). Rekabet Gücü Perspektifinden Lojistik Faaliyetlerde Performans Geliştirme. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Kaygısız, B. (2013). Avrupa Birliği Sürecinde Türk İmalat Sanayi Rekabet Gücünün Analizi. Van: Yüksek Lisans Tezi.
• Kılıç, R., & Keklik, B. (2012). Kobi'lerde Genel Firma Özelliklerinin İnovasyon Uygulamalarına Etkisi: Balıkesir İlinde Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 93-118.
• Kılıç, S. (2016). Cronbach’s alpha reliability coefficient. Journal of Mood Disorders, 6, 47. https://doi.org/10.5455/JMOOD.20160307122823.
• Kim, W. C., & Mauborgne, R. (1999) “Strategy, Value Innovation, and the Knowledge Economy”, Sloan Management Review, 40(3):41-54.
• Korkmaz, S., Ermeç, A., & Yücedağ, N. (2009). İşletmelerin Yenilikçi Kabiliyetleri ve İhracat Performanslarına Etkileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 83-104.
• Kölemen, Ö. (2014). Çevreci Ürünlerin Rekabet Gücüne Etkisi ve Akaryakıt Sektöründe Bir Araştırma. İstanbul: Yüksek Lisans Tezi.
• Köse, B. (2012). Tüketici Yenilikçiliği ve Yeniliklerin Benimsenmesi: Bir Yenilik Olarak Mobil İnternet. Afyonkarahisar: Yüksek Lisans Tezi.
• OECD, EUROSTAT. (2005). Yenilik verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler, Oslo Kılavuzu (3b.). (TUBİTAK, Çev.)
• Plechero, M., & Chaminade, C. (2010). From new to the firm to new to the world. Effect of geographical proximity and technological capabilities on the degree of novelty in emerging economies. , 12, 1-27.
• Porter, M. (1998). The Competitive Advantage of Nations. New York: Free Press.
• Porter, M. E. (1998). Competitive Strategy. New York: The Free Press.
• Porter, M., Delgado, M., & Ketels, C. (2008). Moving to a New Global Combetitiveness Index. The Global Competitiveness Report (s. 43-63). içinde -: Worl Economic Forum.
• Rainer, F., & Chaharbaghi, K. (1994). Defining Competitiveness: A Holistic Approach. Management Decision (Cilt 32, s. 49-58). içinde Emerald.
• Rainer, R., & Cegielski, C. (2011). Introduction to information systems. Hoboken: John Wiley & Sons, Inc. Reguia, C. (2014). Product Innovation and The Competitive Advantage. 1st Mediterranean Interdisciplinary Forum on Social Sciences and Humanities, 23-26.
• Rothwell, R. (1994). Towards the Fifth-generetion. International Marketing Review, 7-31.
• Sarıdoğan, E. (2010). Mikroekonomi ve Makroekonomi Düzeyinde Küresel Rekabet Gücünü Etkileyen Faktörler ve Stratejiler. İstanbul: İTO Yayınları.
• Schwartz, B. (2016). The Paradox of Choice - Why More is Less. New York: EccoPress.
• Sow, M. (2018). Süt İşletmelerinde İnovasyon Kullanımı: Erzurum(Türkiye) ve Dakar(Senegal) Kıyaslaması. Erzurum: Yükseklisans Tezi.
• Suljic, V. (2025). Strategic leadership in AI-driven digital transformation: Ethical governance, innovation management, and sustainable practices for global enterprises and SMEs. SBS Journal of Applied Business Research.
• Şendoğdu, A., & Öztürk, Y. E. (2013). Kobi'lerde İnovasyon Yapma Eğilimi ile İnovasyon Performans Başarı Derecesi Arasındaki İlişkinin Araştırılması. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 104-116.
• Büyüköztürk, Ş. (2022). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (28. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Şener, S., & Sarıdoğan, E. (2011). The Effects of ScienceTechnology-Innovation on Competitiveness and Economic Growth. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 815-828.
• Tosunoğlu, B. (2014). İşletmelerin Üretim Maliyetlerinin Rekabet Gücü Üzerindeki Etkisi: TR90 Bölgesi İmalat Sektöründe Bir Uygulama. Erzurum: Doktora Tezi.
• Trott, P. (2005). Innovation Managemant and New Product Development. Harlow: Prentice Hall, Pearson Education.
• Tuncel, C. (2012). 4 - İnovasyon Sistemleri ve Ekonomik Gelişme Bursa Bölgesi İmalat Sanayinde İnovasyon Süreçleri Üzerine Bir Alan Araştırması. Bursa: Nilüfer Akkılıç Kütüphanesi Yayınları.
• TÜRKONFED & EDAM. (2023). Türkiye için bir rekabetçilik endeksi 2023. TÜRKONFED.
• URAK. (2018). İllerarası Rekabetçilik Endeksi 2018. Uluslararası Rekabet ve Araştırmaları Kurumu.
• Wu, S., Cheng, P., & Yang, F. (2024). Study on the impact of digital transformation on green competitive advantage: The role of green innovation and government regulation. PLOS ONE, 19.
• Yorgancılar, F. N. (2010). Sürdürülebilir Rekabet Anlayışı Olarak Yenilik Yeteneği. Konya: Yüksek Lisans Tezi.
• Yoshikawa, T., Innes, J., & Mitchell, F. (1994). Applying functional cost analysis in a manufacturing environment. International Journal of Production Economics, 36, 53-64. https://doi.org/10.1016/0925-5273(94)90148-1.
• Zirger, B. J., & Maidique, M. A. (1990). A Model of New Product Development: An Empirical Test. Management Science, 36(7), 867–883. http://www.jstor.org/stable/2632324