Urban Ecology: Geographical Approach to Urban Environment Analysis

Yıl 2009, Cilt: 18 Sayı: 1-2, 31 - 47, 01.06.2009

Arife Karadağ

Öz

As living areas, cities are human ecosystem in where many cultural and natural aspects located together and mutually interacted. Both natural conditions like air, soil, water, plants and socioeconomic activities -that need to be enhanced for economic development- like tourism, industry, trade, transportation, take place in the same area and as the one between the other. This system is named as urban ecosystem depends on the harmony and balance between tha natural and cultural factors which are the components of the urban ecosystem. After the industrial revolution, the urbanization process, started in today’s developed countries has outspreaded all over the world, especially after The Second World war. However, there are enormous differences between the urbanization levels of developed and underdeveloped countries, United Nation population projections claim that in the foreseeable future urban population rates in developing and underdeveloped countries will increase more rapidly. 

Rapidly growing urbanization in the world brings lots of discussions up like environmental carrying capacity, urban livability and urban vulnerability; therefore the number of the urban ecologic studies increases. Urban ecology studies which investigate cities as human ecosystems are the result of that
period. Researches concerned with urban ecology are under obligation to combine different perspectives of many disciplines like earth sciences, biology, planning, landscape architecture, sociology, economy, geography, politic sciences etc. through multi dimensional.
Urban ecology is a concept that supports and prioritizes “urban productivity”, “conservation”, “reproduction” and “utilization” during planning new urban areas and considers environmental sensibility for urban economic development. Briefly, urban ecology is the planning of urban growth through ecologic approach. This means that urban ecology can be defined as all actions that gain to create healthy and livable life units in existing urban areas.

The livable urban concept equals to concentration of many or all conditions regarded as life quality, in cities. It equals to healthy environmental conditions and life quality that people need them in their daily lives in the city. Today, researchers are compelled by some negative events like destructive effects of urbanization on natural conditions likewise devastating effects of blasted environment on public health and human activities to rethink “urban ecology” and “livable city”. 

Urban ecological researches overlaps with modern approaches in urban geography. This proceeding assessts the concepts of “urban ecology” and “livable cities”from the point of view of urban geography and questions their place in geographical approaches in a wider context.

Key words: urban ecology, geography, urban environment, human ecology, livable city.

Anahtar Kelimeler

-

KENTSEL EKOLOJİ : KENTSEL ÇEVRE ANALİZLERİNDE COĞRAFİ YAKLAŞIM

Öz

Bir yaşam alanı olarak kentler, doğal ve kültürel birçok unsurun bir arada ve karşılıklı etkileşim içinde bulunduğu insan ekosistemleridir. Bir yandan hava, toprak, su, bitki gibi doğal çevre koşulları, diğer yandan da ekonomik kalkınma için sürekli geliştirilmek zorunda olan ulaşım, ticaret, sanayi, turizm gibi sosyo-ekonomik faaliyetler aynı alanda ve iç içe geçmiş durumdadır. Kent ekosistemi olarak adlandırılan bu yapının sağlıklı işleyişi, yine bu ekosistemin bileşenleri olan doğal ve kültürel unsurların birbiriyle uyumuna ve aralarındaki dengeye bağlıdır. Sanayi devriminin ardından, günümüz gelişmiş ülkelerinde başlayan hızlı kentleşme süreci, özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında tüm dünya ülkelerine yayılmıştır. 20. yüzyılın başlarında Dünya genelinde %7 olan kentleşme oranı sürekli artarak 1950’de % 29,1’e ulaşmış, 2007’de ise % 50’leri aşmıştır.

Dünyada kentleşmenin bu denli hızlı seyri, beraberinde kent alanlarının “çevresel taşıma kapasiteleri” ve “kentlerin yaşanabilirliği” kavramlarını gündeme getirmiş ve dolayısıyla bu konudaki disiplinler arası araştırmalar artmaya başlamıştır. Kentleri birer insan ekosistemi olarak inceleyen kentsel ekoloji araştırmaları da tam bu dönemin ürünü olup; yer bilimleri, biyoloji, planlama, sosyoloji, ekonomi, politik bilimler gibi birçok disiplinin bakış açılarını birleştirmekte ve bütüncül bir yaklaşımı savunmaktadır.

Kentsel ekoloji, kentlerin yeni gelişen alanlarının planlanmasında çevresel duyarlılıkları dikkate alan, kentsel ekonomik kalkınma modeli içinde “kentsel verimliliği”, “üretkenliği”, “korumayı” ve “yeniden kullanımı” destekleyen yöntem ve uygulamalara öncelik veren bir yaklaşımdır. Kentsel ekoloji, mevcut kent alanları içinde sağlıklı ve yaşanabilir yaşam adacıkları yaratma çabalarının bütünü olarak da tanımlanabilir. Kısaca kentsel ekoloji, kentsel büyümenin ekolojik yaklaşımla planlanmasıdır.

Yaşanabilir kent kavramı ise kentlerdeki yaşam kalitesini açıklayan koşulların birkaçının ya da tamamının aynı kentte toplanması durumudur. Kentler için yaşanabilirlik, kentte yaşayanların günlük yaşamı içinde ihtiyaç duydukları sağlıklı çevresel şartların ve yaşam kalitesinin karşılığıdır. Günümüzde kentleşmenin doğal koşullar üzerindeki olumsuz etkisinin şiddetlenmesi, benzer şekilde kent içindeki çevresel bozulmaların insan sağlığı ve etkinlikleri üzerindeki etkilerinin artması gibi negatif gelişmeler, araştırmacıları “kentsel ekoloji ve yaşanabilir kent” kavramı üzerinde çok boyutlu düşünmeye ve sorgulamaya itmektedir. Kentsel ekoloji araştırmaları, içerik ve yöntem olarak benimsenen nedensellik ve sonuçların mekanla ilişkilendirmesi açısından, kentlerin coğrafi bir yaklaşımla analiz edilmesinden başka bir şey değildir. Bu yönüyle kentsel ekoloji araştırmaları, bir bakıma modern kent coğrafyası araştırmalarıdır. Bu makalede, kentsel mekan analizi olarak da tanımlayabileceğimiz “kentsel ekoloji ve yaşanabilir kent” kavramları, kent coğrafyası yaklaşımı ile yeniden değerlendirilecek ve bu kavramların coğrafi yaklaşım içindeki yeri sorgulanacaktır.

Anahtar kelimeler: kentsel ekoloji, coğrafya, kentsel çevre, insan ekolojisi, yaşanabilir kent.

Anahtar Kelimeler

kentsel ekoloji, coğrafya, kentsel çevre, insan ekolojisi, yaşanabilir kent

Kaynakça

• Arslanoğlu R. 1998, Kent, Kimlik ve Küreselleşme, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Barrows, H. 1923, “Geography As Human Ecology”, Çeviren: Tümertekin, Erol, (2005) 20.yüzyılda Amerikan Coğrafyasının Gelişimi, 39-52, Çizgi Kitabevi, Konya.
• Baykal F. 1989 , Salihli Kent Coğrafyası, Salihli Belediyesi Kültür Yayınları : 2, İzmir.
• Berling, S. and Wu J.W. 2004, “Modelling urban landscape dynamics:A case study in Phoenix”, USA, Urban Ecosystems 7: 215-240.
• Botkin, D.B. and Beveridge, C.E. 1997, “Cities as environments”, Urban Ecosystems, 1, p. 3-19.
• Bowler, P.J. 2001, Doğanın Öyküsü, İzdüşüm Yayınları, Çeviren: Meltem Mater, İstanbul
• Carter H. 1988, The Study of Urban Geography, 3rd edition, Arnold Publ. USA.
• Butler, R. J. 2008, Urban Ecology. Unpublished Lecture Notes, The University of Michigan, Department of Ecology and Evolutionary Biology. (http://www.personel.umich.edu/~jrussb Erişim Tarihi: 20.10.2008)
• Collins J. P.- Kinzig A.- Grimm N.B.- Fagan W.- Hope D.- Wu J.- Borer E. 2000, “A new urban ecology : Modelling human communities as integral parts of ecosystems poses special problems for the development and testing of ecological theory” American Scientist, vol. 88, p. 416-425 (http://www.americanscientist.org/articles).
• Doğanay H. 1997, Coğrafyanın Metodolojisi, , Öz Eğitim Yayınları, İstanbul.
• Dow, K. 2000, “Social dimensions of gradients in urban ecosystems”, Urban Ecosystems, 4:255-275.
• Eslarp, 2008, Urban Ecology. East St. Louis Action Research Project. Üniversity of Illinois at Urbana Champaign. http: //www.eslarp.uiuc.edu/la/ LA338-500 (Erişim Tarihi: 25.10.2008)
• Essenwanger, O.M. and Landsberg, H.E. 2001, Classification of Climates, World Survey of Climatology, General climatology, Volume 1-C, Huntswille, USA.
• Göney S. 1977, ùehir Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enst. Yay. No. 91, İstanbul.
• Grimm, B.N. and Redman, L.C. 2004, “Approaches to the study of urban ecosystems: The case of Central Arizona- Phoenix”, Urban Ecosystems, 7:199-213.
• Grove, J.M. and Burch, W.R.Jr. 1997, “A social ecology approach and applications of urban ecosystem and landscape analyses: a case study of Baltimore”, Maryland, Urban Ecosystems, 1, 259-275.
• Hamm B. 1998, “Ecological urban development : An experiment in active learning”, Sustainable Development and the Future of Cities, Ed. Bernard Hamm- Pandurang K. Muttagi, Intermediate Technology Publ. P. 283-291, U.K.
• Harvey D. 2003, Sosyal Adalet ve ùehir, Metis Yayınları. Çeviren. Mehmet Moralı, İstanbul
• Haughton G.and Hunter C. 1994, Sustainable Cities, Jessica Kingsley Press, London
• Johnston R.J-Gregory D-Pratt-Watts M. 2001, The Dictionary of Human Geography, Blackwell Publ., 4th Edition U.K.
• Karadağ A. 2000, Kentleşme Süreci, Çevresel Etkileri ve Sorunları İle İzmir, Egekoop, İzmir.
• Karadağ A. 2003, “Geographical factors which define urban existance and continuance of İzmir since centuries” CIEPO 14, International Committee of Pre-Ottoman and Ottoman Studies 14 th Symposium (18-25 Eylül 2000, Çeşme-İzmir), Türk Tarih Kurumu Yay.Ankara.
• Karadağ A. 2006, “Kula’da Bir Kentsel Kimlik Araştırması”, Geçmişten Günümüze Köprü : Yanık Ülke Kula Sempozyumu (1-3 Eylül 2006, Kula), İzmir Araşt. Uygl. Merkezi & Kula Belediyesi İşbirliği, Manisa.
• Karadağ A. –Koçman A. 2007, “Coğrafi çevre Bileşenlerinin kentsel gelişim süreci üzerine etkileri : Ödemiş (İzmir) örneği”, Ege Coğrafya Dergisi, Cilt 16, sayı 1-2, s. 3-16, İzmir.
• Karaman, Z. T. 2009, “Sürdürülebilir kentler için uluslar arası anlaşmalar ve Türkiye Yorumu”, Kentsel Ekoloji ve Yaşanabilir Kent Sempozyumu (6-8 Kasım 2008, İzmir), Bildiri Kitabı, s. 33-44, İzmir.
• Keleş R. 2005, Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, Ankara.
• Kennedy R.F. 2004, “Natural Cities : urban ecology and the restoration of urban ecosytems” http://frontrow.bc.edu/program/kennedy, 3rd International Conference on Urban Health (20-22 October 2004), poster, Boston
• Kocabaş, A. 2003, Ekoloji ve Çevre Biyolojisi, Ege Üniversitesi Su ürünleri Fakültesi Yayınları, No:51, İzmir.
• Koçman A., 1991, “İzmir’in kentsel gelişimini etkileyen doğal çevre faktörleri ve bunlara ilişkin sorunlar” Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 3, s. 101-122, Ankara.
• Leıtmann J. 1999a. Sustaining Cities:Environmental Plannning and Management in Urban Desingn, McGraw-Hill Press, ISBN:007038316-2.
• Leıtmann J. 1999b, “Can City QOL Indicators be Objective and Relevant? Towards a Participatory Tool For Sustaining Urban Development”, Local Environment, vol. 4 No: 2, s.171.
• Lyons J.R. 1997, “Urban ecosystem management: Bringing science and policy together”, Urban Ecosystems, 1, 77-83.
• Lyons M. and Snoxell S. 2005, “Sustainable Urban Livelihoods and Marketplace Social Capital: Crisis and strategy in Petty Trade”, Urban Studies, Vol.42, No.8, 1301-1320
• May, R. 2004. “On the role of the humanities in urban ecology : The case of St.Petersburg”, Urban Ecosystems, 7:7-15.
• Mcıntyre N.E, Knowles-Yanez, K. And Hope, D. 2000, “Urban ecology as an interdisciplinary field: Differences in the use of -urban- between the social and natural sciences”, Urban Ecosystems, 4:5-24.
• Muttagı P.K. 1998, Sustainable Development- A Third World Perspective, Sustainable Development and the Future of Cities, Ed. Bernard Hamm- Pandurang K. Muttagi, Intermediate Technology Publ. p. 43-56, U.K.
• Nıemela J. 1999, “Is there a need for a theory of urban ecology”, Urban Ecosystems, 3, page 57-65.
• Nusser M. 2001, “Understanding cultural landscape transformation:a re-photographic survey in Chitral, eastern Hindukush, Pakistan”, Landscape and Urban Planning 57:241-255.
• Örer G. 1993, “İstanbul’un Kentsel Kimliği ve Değişimi”, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enst., Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Özçağlar A. 2000, Coğrafyaya Giriş-sistematik, kavramlar, yöntemler, Hilmi Usta Matbaacılık, Ankara.
• Özçağlar A. 2004, “Coğrafi bilimlerin kentsel ekonomi, kentsel yönetim, bölgesel iktisat ve bölge planlama yönünden analizi”, Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu 2003 , Bildiri Kitabı, DPT & Pamukkale Üniv. Yay. Cilt 2, s. 94-101, Ankara.
• Özmen Ö. 2007, “Sürdürülebilir Kalkınmayı Sağlamada Yaşam Kalitesi ve İzmir’de Yerleşik Roman Vatandaşlarının Yaşam Kalitesi Göstergeleri” İzmir Büyükkent Bütününde Romanlar, Ed. Zerrin Toprak, Ömür Özmen, Gökhan Tenikler, s.106-107, İzmir.
• Pacıone M. 2001, Urban Geography (a global perspective), Roudledge Publ., London, Newyork.
• Pıckett S.T.A- Burch W.R.- Dalton S.E.- Foresman W.T.- Grove J.M And Rowntree R. 1997, “A conceptual framework fort he study of human ecosystems in urban areas”, Urban Ecosystems, 1, Page 185-199.
• Pıckett S.T.A. 2001, “Urban Ecological Systems: Linking terrestrial Ecological, Physical and Socioeconomic Componenets of Metropoliten Areas”. Annual Review of Ecology and Systematics 32: 127- 157.
• Prato T. 2005, “Modeling ecological impacts of landscape change”, Environmental Modelling &Software 20:1359-1363,
• Rees W. E. 1997, “Urban ecosystems: the human dimension”, Urban Ecosystems, 1, page 63-75.
• REES W. E. 1998, “Understanding sustainable development”, Sustainable Development and the Future of Cities, Ed. Bernard Hamm- Pandurang K. Muttagi, Intermediate Technology Publ. P. 19-42, U.K.
• Robson B.T. 1969, Urban Analysis – a study of city structure, Cambridge Univ. Pres, p. 25-35, London.
• Scott J.A. 2004, “Cultural-Products Industries and urban Economic Development: Prospects for Growth and Market Contestation in Global Context”, Urban Affairs Reviw, Vol. 39, No.4, page 461-490.
• Steıner F. 2004, “Urban Human Ecology”, Urban Ecosystems 7:179-197, Kluwer Academic Publishers, Netherland
• Tunçdilek N. 1986, Türkiye’de Yerleşmenin Evrimi, İstanbul Üniv. Yay. 3367, İstanbul.
• Tumertekin E. ve Özgüç N. 1998, Beşeri Coğrafya, İnsan.Kültür.Mekan, Çantay Kitabevi İstanbul.
• Wıttıng R. 2004, “The origin and development of the urban flora of Central Europe”, Urban Ecosystems, 7:323- 339.
• Yalçınlar İ. 1967, “Türkiye’de bazı şehirlerin kuruluş ve gelişmesinde jeomorfolojik temeller”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enst. Dergisi, 16 , s. 53-66.
• Yaren F. B. 1994, “Kent Ekolojisi: Sorunun Boyutları ve Niteliği. Kentsel Tasarım ve Ekoloji”, Tasarıma Ekolojik Yaklaşım, Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu, 12-13 Mayıs 1994, İstanbul.
• Yazgan, M. Ve Akay A. 1996, “Kentleşme ve Kent Ekolojisi” Ankara Üniversitesi, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, III. Coğrafya Sempozyumu, Ankara.
• Yazıcı H. 1996, “ùehir coğrafyası açısından bir inceleme : Bayburt”, Türk Coğrafya Dergisi, 30, s. 189-218, İstanbul.