Türkiye’de Eleştirel Düşünme Öğretimi Üzerine Lisansüstü Öğrencilerinin Görüşleri

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 365 - 395, 29.12.2023

Emine Sakarya Karslı , İlay Sultan Yurteri , Mutlu Önder Mehmet Kaan Demir

https://doi.org/10.58650/educatione.1366197

Öz

Bu araştırmanın temel amacı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesinde sınıf eğitimi lisansüstü öğrenimine devam eden öğrencilerin eleştirel düşünme öğretiminin gereklilik durumuna bakış açılarını ve Türkiye’de bu yönde yapılan uygulamalara ilişkin öğrencilerin görüşlerini değerlendirmektir. Nitel araştırma yöntemi olan olgu bilim deseni kullanılarak yapılan araştırmada veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu hazırlanmıştır. 45 kişinin katıldığı araştırıma örnekleminin belirlenmesinde ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Elde edilen bulgular NVİVO12 programı ile modellenmiştir. Araştırma sonucunda sınıf eğitimi lisansüstü öğrencilerin tamamı eleştirel düşünme öğretiminin bir ülke için gerekliğine yönelik görüş belirtmektedirler. Bunun sebebini ise bireysel ve toplumsal unsurlar olarak ifade etmektedirler. Türkiye’de eleştirel düşünme öğretimi düzeyinin yetersizliğini geleneksel öğretim anlayışının terk edilememesine bağlamaktadırlar. Ayrıca Türkiye’de eleştirel düşünme öğretimine dair engellerin temel sebebi olarak aile ve toplum kaynaklı sosyo-kültürel unsurlar ile öğretmenin mesleki yeterliği olarak dile getirmektedirler. Katılımcılar Türkiye’de eleştirel düşünme öğretiminde öğretim programlarının niteliğinin önemini vurgulamaktadırlar. Program niteliğini oluşturan temel unsurların başında ise güncellenebilir ve öğrenci merkezli öğretim programları görülmektedir. Türkiye’de eleştirel düşünme öğretimini geliştirilmesinde eğitimciye yönelik olarak lisans eğitimlerinin nitelikli olmasını önemli görmektedirler. Katılımcıların sınıf içinde eleştirel düşünme öğretimine dair uygulamalarda en çok öğrenci merkezli üst düzey becerileri geliştirmeye yönelik çalışmalar yaptıkları ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel düşünme, Eleştirel düşünme öğretimi, Sınıf eğitimi

Kaynakça

• Akar, C. (2007). İlköğretim öğrencilerinde eleştirel düşünme becerileri. [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Arı, D., Özsezer, M. S. B. ve Tarım, K. (2019). İlkokul öğrencileri ile beceri temelli eleştirel düşünme öğretimine dair bir çalışma. International Journal of Social Science, 74, 89-109. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7982
• Arpat, S. (2020). Öz düzenleyici öğrenmeyi teşvik etme ile yaratıcı ve eleştirel düşünme becerilerinin gelişimine katkı arasındaki ilişki. (Yayın No.605746) [Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. http://hdl.handle.net/11607/4172
• Boyraz, C., Çimen, G. ve Turan, A. (2022). Eleştirel düşünme becerisi açısından ilkokul sınıfları: bir karma yöntem araştırması. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1): 133-143. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2415859
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cross, K. P. (1976). New roles for college teachers. Paper Presented at The American Association of Community and Junior colleges Annual Convention, 4 (56), 17-19. https://eric.ed.gov/?id=ED121403.
• Çaylan, Ş. (2022). İstihdamda ve eğitimde eleştirel düşünme becerisi. [Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Demir, M. K. (2006). İlköğretim dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler derslerinde eleştirel düşünme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3): 155-169. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gefad/issue/6752/90797
• Doğan, H. (2011). İlköğretimde fen ve teknoloji dersi programındaki etkinliklerin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmesine yönelik öğretmen görüşleri. [Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. http://hdl.handle.net/11508/12304
• Dündar, S., Canan, S., Bulut, M., Özlü, Ö., ve Kaçar, S. (2014). Problem çözme sürecinde beyin dalgalarının incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 1-23. DOI: 10.17556/jef.72111
• Eğmir, E., Ocak, G. (2017). Eleştirel düşünme öğretim programının öğrencilerin eleştirel düşünme becerisi ve özdeğerlendirme düzeylerine etkisi. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 5138-156. DOI:10.30831/akukeg.335388
• Ennis, R. H. (1993). Critical thinking assessment. Theory Into Practice, 32(3), 179-186. https://doi.org/10.1080/00405849309543594
• Facione, P. A. (1990). Critical thinking: a statement of expert consensus for purposes of educational assessment and instruction. Millbrae, CA: The California Academic Press, 315-423. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED315423.pdf
• Facione, P. A., & Facione, N. C. (2013). Critical thinking for life: valuing, measuring, and training critical thinking in all its forms. Inquiry: Critical Thinking Across the Disciplines, 28(1), 5-25.
• Gömleksiz, N. M., Kan, A. Ü. (2009). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme ve girişimcilik becerilerini kazandırmadaki etkililiğinin belirlenmesi (Diyarbakır ili örneği). Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 8 (1), 39-49. https://dergipark.org.tr/en/pub/fudad/issue/47181/594083#article_cite
• Gönül, A., Başar, B. ve Demir, M. K. (2021). Eleştirel düşünme üzerine yapılan tezlerin değerlendirilmesi. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 14(84): 19-35. 10.29228/JASSS.44540
• Gülveren, H. (2007). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri ve bu becerileri etkileyen eleştirel düşünme faktörleri. [Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Güven, M. ve Kürüm, D. (2004, Temmuz 6–9). Öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme arasındaki ilişkiye genel bir bakış. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Bildiri özetleri, Malatya, Türkiye.
• Haas, P.F., & Keeley, S. M. (1998). Coping with faculty resistance to teaching critical thinking. College Teaching, 46(2), 63-67. https://www.jstor.org/stable/27558883
• Kahraman, Z. (2022). Fen bilimleri öğretmenlerinin eleştirel düşünme ve öğretimi hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://hdl.handle.net/11454/75120
• Kan, H. (2023). Öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeye yönelik sınıf içi uygulamaların 21. Yüzyıl öğreten becerileri bağlamında incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kürüm, D. (2017). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü. [Doktora tezi, Eskişehir Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Nas, M. (2021). Sınıf öğretmenlerinin öğrencileri eleştirel düşünmeye yönlendirme eğilimlerinin incelenmesi. [Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Önal, İ. ve Erişen, Y. (2019). Öğretmen yetiştirme programlarında eleştirel düşünme becerilerinin kazandırılması ihtiyacı. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (1), 62-78. https://dergipark.org.tr/en/pub/akuned/issue/48807/581460
• Öz, E. (2020). Öz düzenlemeli öğrenmenin yaşam boyu öğrenme ve eleştirel düşünme eğilimleri üzerine etkisi. [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Palavan, Ö., Gemalmaz, N. ve Kurtoğlu D. (2015). Sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerisine ve eleştirel düşünme becerisinin geliştirilmesine yönelik görüşleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 12 (30), 26-49. https://dergipark.org.tr/en/pub/mkusbed/issue/19576/208807
• Polat, M. (2022). İlkokullarda çalışan yönetici ve öğretmenlerin eleştirel düşünme eğiliminin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Sayın, Z., ve Seferoğlu, S. S., (2016). Yeni Bir 21. Yüzyıl becerisi olarak kodlama eğitimi ve kodlamanın eğitim politikalarına etkisi. Akademik Bilişim, Turkey.
• Schleicher, A. (2016), Teaching Excellence through Professional Learning and Policy Reform: Lessons from around the World, International Summit on the Teaching Profession, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/9789264252059-en.
• Schwab, K. (2018). The global competitiveness report 2018. World Economic Forum. https://apo.org.au/node/262576
• Semerci, Ç. (2003). Eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 28 (127), 64-70. Supon, V. (1998). Penetrating the barriers to teaching higher thinking. The Clearing House, 71(5), 294-296. https://www.jstor.org/stable/30189378
• Szabo, Z. K., Körtesi, P., Guncaga, J., Szabo, D., & Neag, R. (2020). Examples of problem-solving strategies in mathematics education supporting the sustainability of 21st-century skills. Sustainability, 12(23), 10113. doi:https://doi.org/10.3390/su122310113
• Tok, E. ve Sevinç, M. (2010). Başarılı zekâ kuramına dayalı eğitim uygulamaları. Electronic Journal of Social Sciences, 9(32). https://hdl.handle.net/11499/41770
• Vural, R. A. ve Kutlu, O. (2004). Eleştirel düşünme: ölçme araçlarının incelenmesi ve bir güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (2). https://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/issue/4370/59779
• Yeşilpınar, M., Doğanay, A. (2014). Sınıf öğretmenleri ve öğretmen adaylarının eleştirel düşünmenin öğretimine yönelik öz-yeterlilik algıları. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(2), 57-82. https://doi.org/10.14812/cufej.2014.013
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.