Smyrna Antik Kenti Erken Roma Dönemi Bouleuterionu Mimarisi Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2019, Volume: 2 Issue: 2, 180 - 203, 27.12.2019

Hakan Göncü

Abstract

 Erken Roma Bouleuterionu Smyrna “Devlet
Agorasının” kuzey batı köşesinde konumlanmaktadır. Yapı aynı alanda daha önce
tespit edilmiş olan Hellenistik ve Geç Roma Dönemi meclis binalarının ardından
bu iki dönem yapısı dışında alanda inşa edilmiş ayrı bir Bouleuterion binası
olarak 2016 yılı kazı sezonu içerisinde keşfedilmiştir. Yapının en geç Smyrna Antik
Kenti yapılaşma faaliyetleri içerisinde İÖ 1. yüzyılın sonlarına doğru Roma
İmparatoru Augustus ya da Tiberius Dönemi içeresinde inşasının tamamlandığı ön
görülmektedir. Bu dönemden sonra Smyrna Kent Meclisi’nin yerel toplantıları
için tahsis edilen yapın özelliklerine çok da aykırı olmayan bir biçimde hitabet
çalışmaları gibi başka amaçlara da hizmet ettiği anlaşılmaktadır. Antik
kaynaklardan yapının İS 177/178 yılında Smyrna’da gerçekleşen büyük ölçekli bir
depremle zarar gördüğü anlaşılmaktadır. Olasılıkla onarılamaz bir şekilde harap
olan yapı bu süreçten sonra kullanımı sonlandırılarak işlevini de kaybetmiştir.
Ardından bu yapıya ait başta mermer ve kireç taşından mimari elemanları olmak
üzere birçok yapı taşı devşirilerek bu yapının hemen güneyinde konumlanan Geç Roma
Bouleuterionu’nun inşasında kullanılmıştır.

Yapıyla
ilgili ilk araştırma ve tespit çalışmalarının ardından 2018 kazı sezonunda
Bouleuterion’un kazısı büyük oranda tamamlanarak tüm yapı bölümleriyle birlikte
gün ışığına çıkarılmıştır. Ön cephesinde giriş için tasarlanmış bir Portiko’nun
varlığına dair kalıntılar da tespit edilen yapı bu bölümü hariç 36,25 x 22,5
metrelik bir alanı kaplamaktadır. Zemini isodomik teknikte örülmüş teras duvarları
vasıtasıyla yükseltilmiş olan Bouleuterion dörtgen planlı bir cephe düzeni
içerisinde Cavea’sı Klasik Yunan tiyatrolarını andırır bir formda inşa edilmiş
yarım daire planlı bir Cavea’ya sahiptir.  Yapının Cavea alt yapısının düz bir arazide yamaç
bulunmaksızın yapay bir dolgu uygulanarak inşa edildiği anlaşılmaktadır. Bu dolgunun üzerinde ise üç aşamalı bir düzen
içerisinde tasarlanmış oturma basamakları yükselmekteydiler. Yapının arkeolojik
belgeleme anlamında iyi korunmuş durumda olan diğer bölümü ise orkestrasıdır.
Yarım daireden biraz fazla genişlikte 6,88 metre çapa sahip bu bölümde farklı
renk ve damar dokularına sahip mermer plakalarla opus sectile teknikte bir
döşemeye sahip olduğu görülmektedir.  Bu
makalede arkeoloji dünyasının son yıllardaki keşiflerinden olan yapının güncel tespitler
ışığında mimarisi, yapı bölümleri ve kullanım özelliklerine dair inceleme ve
değerlendirmelere yer verilerek bilim dünyasına tanıtımı hedeflenmektedir. 

Keywords

Bouleuterion, Cavea, Opus Sectile, Kent Meclisi

References

• Kaynakça
• Adak, M., Kadıoğlu, M, (2017). M., “Die Steinbrüche von Teos und “Marmor Luculleum”, Philia, International Journal of Ancient Mediterranean Studies, Vol 3, 1-44. Altınörs-Çırak, A., Aksu, E, Y., Demirden, H, E., Hekimoğlu, D., (2017), “İzmir’de Cumhuriyet Öncesinden Günümüze Kentsel Arkeolojik Varlıkların Tespit ve Tescilinin Tarihsel Öyküsü”, B. Yolaçan ve Diğerleri (Ed.), Smyrna /İzmir Kazı ve Araştırmaları II, (ss. 23-44), İzmir, Ege Yayınları.Aristeides, P. A., (1986), “The complete Works: Volume I. Orationes I-XVI, with an appendix containing the Fragments and Iscriptions”, (C. A. Behr, Çev.), Leiden, E. J. Brill.Aytaçlar, P, Ö., (2006), Yazıtlar ve Antik Kaynaklar Işığında Batı Anadolu’da Entelektüeller, İstanbul, Ege Yayınları. Baldoni, D., Franco, C., Manara, M., Belli, P., Berti, B., (2004) Karia’da Bir Liman Kenti İasos, İstanbul, Homer Kitapevi.Balty, J, Ch., (1991), Cvria Ordinis, Recherches d’architecture et d’urbanisme antiques sur les curies provinciales du monde romain. Académie Royale de Belgique, Mémories de la classe des beaux arts 4, 2. Bruxelles, Palais des Académies.Başaran, C., Kasapoğlu, H., (2014), “Parion Odeionu 2010-2013, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü 40. Kuruluş Yılı Armağanı”, H. Kasapoğu ve M. A. Yılmaz (Ed), Ankara, 193-208.Bier, L., (2011), The Bouleuterion at Ephesos, Forschungen in Ephesos IX/5, Brandt. B. (Ed), Wien, Quatember, U. Verlag der Österreischen Akademie der Wissenschaften, Bingöl, O., (1998), Menderes Magnesiası - Aydın Germencik Ortaklar Tekinköy, Ankara, Dönmez Ofset.Bowie, E., (2013) Ancient Libraries, J. König ve Diğerleri (Ed), New York, Cambridge University Press.Böke, H., Akkurt, S., İpekoğlu, B., (2004), “Tarihi Yapılarda Kullanılan Horasan Harcı ve Sıvaların Özellikleri”, Yapı Dergisi, Sayı 69, s.90-95Bruno, M., (1998), Il Marmo e il Colore Guida Fotografia (Guida Fotografica i Marmi Della Collezione Podesti), Rome, L’Erma di Bretschneider.Çakmak, Ş., (2017) “Smyrna Agorası Çevresindeki Bazı Osmanlı Yapıları Hakkında Değerlendirmeler”, B. Yolaçan ve Diğerleri (Ed.), Smyrna /İzmir Kazı ve Araştırmaları II, (ss. 69 84) İzmir, Ege Yayınları.Çalışkan, M., (2015), A Study on Reusing Bouleuterion of Teos, “Yüksek Lisans Tezi” Ortadoğu Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.Çördük, A., (2006) Yunan ve Roma Yapı Teknikleri, “Yüksek Lisans Tezi”, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı.Dunbabin, K. M. D., (2006), Mosaics of the Greek and Roman World, Cambridge University Press.Ersoy, A., (2009), “2007 Yılı Smyrna Antik Kenti Kazısı”, 30. Kazı Sonuçları Toplantısı, II. Cilt, Ankara, 2009.Ersoy, A., (2010), “2008 Yılı Smyrna Antik Kenti Kazısı”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı, II. Cilt, Ankara, 2010.Ersoy, A., Yolaçan, B., Şakar, G., (2011), “2009 Yılı Smyrna Antik Kenti Kazısı”, 32 Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Ankara. Ersoy, A., Çelik, G., Yılmaz, S., (2012), “2010 Yılı Smyrna Antik Kenti Kazısı Raporu”, 33 Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Ankara.Ersoy, A., (2015), Büyük İskender Sonrasında Antik Smyrna, İzmir, Birleşik Matbaacılık.Ersoy, A., Yolaçan, B., Göncü, H., (2016), “Antik Smyrna/İzmir 2014-2015”, 38. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Ankara.Ersoy, A., Alatepeli, S., (2018), “Antik Smyrna/İzmir 2016”, 39. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Bursa. Ersoy, A., Gürler, B., Göncü, H., (2019), “Antik Smyrna/İzmir 2017”, 40. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Ankara.Gneisz, D., (1990), Das Antike Rathaus, Das griechische Bouleuterion un die frührömische Curia, “PhD”, diss. Univesitat Wien, Wien 1990 Gülbay, O., (2015), Anadolu’da İmparator Hadrianus Dönemi İmar Faaliyetleri, İstanbul, Türkiye Alim Kitapları.Hoff, M., & Townsend, R., ve Diğerleri, (2016), “Antiochia ad Cragum Arkeolojik Araştırma Projesi: 2015 Sezonu”, Anmed Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri, Sayı 14, 1-8.Kadıoğlu, M., (1999), “Der Opus Sectile-Boden aus dem Gerontikon Bouleuterion von Nysa ad Meandrum”, Asia Minor Studien, Band 34, 175-188.Kadıoğlu, M., Özbil, C., (2015), “Yeni Araştırmalar Işığında Teos”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, Sayı 40, 4-15.Knackfuss, H., (1908), Das Rathaus von Milet, Königliche Museen, Berlin, Druck und Verlag von Georg Reimer.Krischen. F., (1941), “Hellenistische Rathäuser, Antike Rathäuser, Studien zur Bauforschung”, Antike Rathäuser, Berlin, Heft 4, Verlag Gebr Mann. Korkut, T., Grosche, G., (2007), Das Bouleuterion von Patara Versammlungsgebäude des Lzkäschen Bundes, İstanbul, Ege Yayınları.Markle, M. M., (1999), “A Shield Monument from Veria and The Chronology of Macedonian Shield Types”, Hisperia, 68.2.McDonald, W. A., (1943), The Political Meeting Places of The Greeks, Baltimore, the Johns Hopkins Press.McDonald, W. L., (1976), The Pantheon Desing, Meaning, and Progeny, London, Harvard University press, Cambridge Massachusetts.Nauman, R., Kantar, S., (1950), Die Agora von Smyrna, W. de Gruyter (Ed), Kleinasien und Byzanz, Istanbuler Forschungen, Bd 17, Berlin.Meriç, R., (2004), Metropolis City of the Mother Goddess., A. Hatay, (Ed.), İstanbul, Mas Matbaacılık. Milne, J. G., (1965), “The Autonomous Coinage of Smyrna”, Numismatic Chronicle , Vol 3:1-30.Özüdoğru, Ş., Dökü, F. E., (2013) “Kibyra 2012 Yılı Kazıları”, Anmed, Ayrıbasım, 51-52.Packer. J. E., (2001), The Forum of Trajan in Rome, a Study of the Monuments in Brief, London, University of California Press.Pausanias., (1933) Description of Greece Books VI-VIII, (W. H. S. Jones, Çev), London, William Heinemann LTD Petzl, G., (1987), Die Inschriften von Smyrna, Teil II, I, Bonn, Dr. Rudolf Habelt GmbH.Pullen, H. W., (2015), Handbook of Ancient Roman Marbles, Crocezi. F., (Ed), Rome, Gangemi Editore International.Rocca, E. La., (2015), Agrippas Pantheon and it’s Origin, The Pantheon: From Antiquity to the Present, Marder, T.A., Jones, M. W.,(Ed) , New York, Cambridge Unicersity Press.Rose, C. B., (2014), The Archaeology of Greek and Roman Troy, New York, Cambridge University Press.Salman, B., Göncü, H., (2012) “Smyrna Bouleuterion’u Opus Sectile Döşemesi”, Arkeoloji ve Sanat, Sayı 140, 126-129.Söğüt, B., (2019), Stratonikeia (Eskihisar) ve Kutsal Alanları, İstanbul, Ege Yayınları.Talloen, P., Beaujean, B., Pobleme, J., (2016), “Sagalassos Bouleuterion-Bazilika 2015 yılı Kontrol Kazıları”, Anmed Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri, Sayı 14, 119-128Taşkıran. M., (2018), Aizanoi Bouleuterionu/Odeionu Ön Değerlendirmesi, Kütahya Müzesi 2017 Yıllığı, Sayı 5, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 433-461.Tuchelt, K., (1975), “Bouleuterion und Ara Augusti – Bemerkungen zur Rathausanlage von Milet”, Istanbuler Mitteilungen, Band 25, 91-140Ürer, H., Alatepeli, S., (2017), Smyrna (İzmir) Agorası’nda Türk Dönemine Ait Su Yapıları, B. Yolaçan ve Diğerleri (Ed.), Smyrna /İzmir Kazı ve Araştırmaları II, (ss. 267-288), İzmir, Ege Yayınları.Vitruvius, (1990) Mimarlık Üzerine on Kitap, (S. Güven Çev.), İstanbul, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı, Maya Matbaacılık.Weeb, P. A., (1996), Hellenistic Architectural Sculpture: Figural Motifs in Western Anatolia and The Aegean Islands, London, The University of Wisconsin Press.Wulzinger, V. K., (19461),” Das Rathaus von Herakleia am Latmos,” Antike Rathäuser, Berlin, Verlag Gebr Mann.Yakut, A., (2015), “Smyrna’yı M.S. 177 Yılı Depreminden Kurtaran Aelius Aristeides’in 18.19.20. Söylevleri”, TAD, C34 S.58, 459-506Yolacan, B., (3-5 Mart 2011), The Agora Basilica Smyrna, Soma 2011, University of Catania’da Sunulan Bildiri. Yolacan, B., (2013) Smyrna Agora Bazilikası, “Doktora Tezi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı.