Güzele Ne Oldu? Antik Yunan’dan Bugüne Sanatı Tanımlama Aracının Dönüşümü

Year 2024, Volume: 7 Issue: 2, 148 - 163

Betül Yıldırım

https://doi.org/10.47948/efad.1560988

Abstract

Sanat felsefesi tarihinin en köklü mirası olarak görülebilecek güzellik, yüzyıllardır felsefi tartışmalarının önemli bir kavramı olagelmiştir. Güzelliğin tarihi, aynı zamanda bir kültürün sanata nasıl baktığının da tarihidir. Bu kavramın felsefi tartışmalarda yerini koruyor olmasında, kavramın ilk kullanıldığı andan itibaren pek çok farklı kavramı çağrıştırmasının, kavramın belirsizliğinin ve neyin güzel olduğu konusunda bir uzlaşıya varmanın güçlüğünün etkisi büyüktür. Sanatın tanımını yaparken güzelliğin ne kadar önemli olduğunun anlaşılabilmesi, güzelin tarihsel süreçte nasıl anlam değişikliğine uğradığını belirlemekle mümkündür. Günümüz sanatını güzel üzerinden tanımlama imkânı olup olmadığı meselesine dair yürütülen çalışmaları netleştirebilmek adına, Antik Yunan’dan itibaren güzelliğe bakış açısında ne gibi farklılıkların meydana geldiğini tespit etmek önemli bir başlangıç noktasıdır. Antik Yunan’dan itibaren sanatın merkezi konumunda olan güzellik, 19. yüzyılın sonuna kadar bu görüşün sorgulanmasını gerektirecek eserler tarih sahnesinde görülmediğinden bu görüşün aksini düşünme gereği hissedilmez. 18. yüzyıldan itibaren, sanatı tanımlama aracı olan güzelin yanına Kant yüce kavramını, sonraki yüzyılda ise Schiller, Hegel, Rosenkranz gibi isimler çirkin kavramını ilave ederek bu kavramı zenginleştirilmeye başlasalar da bu girişimler, sanat eserlerinin güzellik üzerinden değerlendirilmesi fikrinde çarpıcı bir değişikliğe neden olmaz. Bu yeni kavramların yarattığı etki, güzelliğin baskın bir görüş olması durumunun daha esnek hâle gelmesidir. Ancak Modernizmle sanatçıların güzel kavramıyla açıklanması mümkün olmayan eserler üretmesi ve Çağdaş Sanatla güzelliğin zaman içerisinde Danto’nun ifadesiyle fobiye dönüşmesi (kalliphobia), bugünün sanatını nasıl değerlendirebileceğimiz sorusunu sormamıza neden olur. Bu sorgulamada Wittgenstein’ın sanatın güzel, hoş vb. sıfatlar aracılığıyla tanımlanamayacağı düşüncesini ortaya atmasının rolü büyüktür. Bugün sanatını, eser-gerçeklik sınırlarının ortadan kalktığı, çoğulcu, özgür, karmaşık bir sanat dünyası içerisinde sadece güzel üzerinden açıklamak artık olası değildir. Makalenin bütününde bu dönüşüm sürecinin neden ve nasıl gerçekleştiği mercek altına alınarak günümüz sanatının nasıl değerlendirilebileceği meselesi irdelenmiştir.

Keywords

Sanat felsefesi, Güzel, Güzellik, Güzellik fobisi, Çağdaş sanat

What Happened to Beauty? The Transformation of the Means of Defining Art from Ancient Greece to Present

Abstract

Beauty, which can be regarded as the most deeply rooted legacy of the history of the philosophy of art, has been an important concept in philosophical debates for centuries. The history of beauty is also the history of a culture's view of art. The fact that this concept has maintained its place in philosophical debates is largely due to the fact that the concept has evoked many different concepts since its first use, the ambiguity of the concept and the difficulty of reaching a consensus on what is beautiful. It is possible to understand the importance of beauty in defining art by determining how the meaning of beauty has changed in the historical process. In order to clarify the studies carried out on the issue of whether it is possible to define contemporary art through beauty, it is an important starting point to determine what kind of differences have occurred in the view of beauty since Ancient Greece. Since beauty, which has been at the centre of art since Ancient Greece, was not seen on the stage of history until the end of the 19th century, there is no need to think otherwise. From the 18th century onwards, Kant added the concept of the sublime to the concept of beauty as a means of defining art, and in the following century, names such as Schiller, Hegel and Rosenkranz began to enrich this concept with the concept of the ugly, but these attempts did not lead to a striking change in the idea of evaluating works of art through beauty. The effect of these new concepts is that the dominant view of beauty becomes more flexible. However, with Modernism, artists create works that cannot be explained by the concept of beauty and with Contemporary Art, beauty turns into a phobia (calliphobia) in time, as Danto puts it, which leads us to ask the question of how we can evaluate today's art. Wittgenstein's idea that art cannot be defined through adjectives such as beautiful, pleasant, etc. plays a major role in this question. It is no longer possible to explain today's art only in terms of beauty in a pluralistic, free, complex art World, in which the boundaries between work and reality have disappeared. In the entire article, the issue of how contemporary art can be evaluated by scrutinizing why and how this transformation process has taken place is examined.

Keywords

Philosophy of art, Beautiful, Beauty, Kalliphobia, Contemporary art

References

• Aiken, H. D. (1968). Art and Anti-art. The Journal of Aesthetic Education, 2(3), 105-120. https://doi.org/10.2307/3331331
• Akderin, F. (2018). Latince-Türkçe, Türkçe Latince Sözlük (2. Baskı). İstanbul, Say Yayınları.
• Alberro, A. (2004). Beauty Knows No Pain. Art Journal, 63(2), 36-43. https://doi.org/10.2307/4134519
• Alberti, L. B. (2011). On Painting. (R. Sinisgalli, trans.). New York, Cambridge University Press.
• Alova, E. (2013). Latince-Türkçe sözlük. Ankara, Sosyal Yayınları.
• Aristoteles. (2018). Poetika- şiir sanatı üzerine (3. Baskı). (A. Çokona, Ö. Aygün, Çev.). İstanbul, Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Aristoteles. (2019). Nikhomakos'a Etik (4. Baskı). (F. Akderin, Çev.). İstanbul, Say Yayınları.
• Asavai, M. A. (2015). Beauty And Critical Art: Is Beauty at Odds with Critical-Political Engagement?. Journal of Aesthetic & Culture, 7, 1-15. https://www.tandfonline.com/doi/epdf/10.3402/jac.v7.27720?needAccess=true
• Augustinus. (2010). İtiraflar (Ç. Dürüşken, Çev.). İstanbul, Kabalcı Yayınları.
• Barrett, T. (2017). Why is That Art? Aesthetics and Criticism of Contemporary Art. Oxford, Oxford University Press.
• Beachdel, T. (2018/2019). A Visionary Shift in Viewpoint. The British Art Journal, 19(3), 48-55. https://www.jstor.org/stable/48584549
• Beardsley, M. C. (1962). Beauty and Aesthetic Value. The Journal of Philosophy, 59(21), 617-628. https://doi.org/10.2307/2023283
• Berry, G. R. (2010). Classic Greek Dictionary. New Jersey, Gorgias Press.
• Boethius. (2011). Felsefenin Tesellisi (2. Baskı). (Ç. Dürüşken, Çev.). İstanbul, Kabalcı Yayınları.
• Carroll, N. (2021). Arthur Danto’s Philosophy of Art: essays. Nederland, Koninklijke Brill.
• Cicero, M. T. (1967). De Natura Deorum- Akademia (5. Baskı) (H. Rackham, Çev.). Cambridge, Harvard University Press.
• Cicero, M. T. (2018). Tanrıların Doğası (G. Özaktürk, Ü. F. Telatar, Çev.). Ankara, Doğu Batı Yayınları.
• Danto, A. C. (1995). Beauty and Moralty. Embodied Meanings: Critical Essays and Aesthetic Meditations, 363-375. New York, Noonday Press.
• Danto, A. C. (2002). The Abuse of Beauty, Daedalus, 131(4), 35-56. https://www.jstor.org/stable/20027805
• Danto, A. C. (2004). Kalliphobia in Contemporary Art. Art Journal, 63(2), 24-35. https://doi.org/10.2307/4134518
• Danto, A. C. (2006). The Abuse of Beauty. Chicago, Carus Publishing Company.
• Dürer, A. (2021). Harflerin Doğru Şekillendirilmesi Üzerine. (A. Ceylan Çev.). Ankara, Gece Kitaplığı.
• Erasmus. (2009). Deliliğe Övgü. (Ç. Dürüşken, Çev.). İstanbul, Kabalcı Yayınları.
• Ersoy, A. (2016). Sanat Kavramlarına Giriş. İstanbul, Hayalperest Yayınevi.
• Foster, H. (1983). Postmodernism: A Preface. The Anti-Aesthetic, H. Foster (ed.), xv. Winnipeg, Bay Press.
• Gude, O. (2008). Aesthetics Making Meaning. Studies in Art Education, 50(1), 98-103. https://www.jstor.org/stable/25475889
• Hegel, G. W. (1989). Werke 1-3: Vorlesungen Uber die Aeshetik [Works 1-3: Lectures on aesthetics]. Berlin, Suhrkamp Verlag.
• Hegel, G. W. (2012). Estetik-I (3. Baskı). (T. Altuğ, Çev.). İstanbul, Payel Yayınevi.
• Hegel, G. W. (2020). Estetik (2. Baskı). (T. Altuğ, H. Hünler, Çev.). Ankara, Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Higgins, K. M. (1996). Whatever Happened to Beauty? A Response to Danto. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 54(3), 281-284. https://doi.org/10.2307/431630
• Hohendahl, P.U. (2005). Aesthetic Violence: The Concept of the Ugly in Adorno's aAesthetic Theory. Cultural Critique, 60, 170-196. https://doi.org/10.1353/cul.2005.0018
• Holt, D. K. (1995). Postmodernism: Anomaly in Art-Critical Theory. The Journal of Aesthetic Education, 29(1), 85-93. https://doi.org/10.2307/3333520
• Kant, I. (2004). Kritik der Urteilskraft [Critique of judgment]. Philipp Reclam Jun Verlag GmbH.
• Kant, I. (2016). Yargı Yetisinin Eleştirisi (3. Baskı). (A. Yardımlı, Çev.) İstanbul, İdea Yayınları.
• Konstan, D. (2014). Beauty: The Fortunes of an Ancient Greek Idea. Oxford University Press.
• Kula, O. B. (2011). Hegel Estetiği ve Edebiyat Kuramı (Cilt I). İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Liddle, H. G., Scott, R. (1940). A Greek-English Lexicon. Oxford University Press.
• Llosa, M. V. (1984). Making Waves. (J. King, Trans.). New York, Farrar Straus Giroux.
• Menke, C. (2015). Sanatın Gücü. (N. Z. Koç, Çev.). Ankara, Hece Yayınları.
• Meyer J., Ross T. (2004). Aesthetic/Anti-Aesthetic: An Introduction. Art Journal, 63(2), 20-23. https://doi.org/10.2307/4134517
• Peter Schjeldahl, Notes on Beauty. Uncontrollable Beauty: Toward a New Aesthetics. B. Beckley, D. Shapiro (eds.). 53-61. Allworth Press.
• Plato. (1903). Platonis Opera. (J. Burnet, Çev.). Oxford University Press.
• Platon. (2016). Büyük Hippias- Theages. (F. Akderin, Çev.). İstanbul, Say Yayınları.
• Platon. (2018). Devlet (35. Baskı). (S. Eyübboğlu, M. A. Cimcoz, Çev.). İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Riddle, J. E. (1838). English- Latin Dictionary. London, Spottiswoode Press.
• Rosenkranz, K. (2015). The Aesthetic of Ugliness. (A. Pop, M. Widrich, Trans.). London, Bloomsbury Publishing.
• Schelling, F. (1859). Sammlichhe Werke [Complete works]. Stutgart, J. G. Cotta'scher Verlag.
• Schelling, F. (2017). Sanat Felsefesi. (S. Arslan, Çev.). Ankara, Doğu Batı Yayınları.
• Schiller, F. (1795). Ueber die Aesthetiche Erziehung des Menchen in der Reyhe von Briefen [On the Aesthetic Education of Man in a Series of Letters]. Cottasche Verlagbuchhandlung.
• Schiller, F. (1990). İnsanın Estetik Deneyimi Üzerine Bir Dizi Mektup. (M. Özgü, Çev.). Ankara, M.E.B. Yayınları.
• Schiller, F. (1999). Estetik Üzerine. (M. Özgü, Çev.). İstanbul, Kaknüs Yayınları.
• Schjeldahl, P. (1996), Beauty is Back; A Trampled Aesthetic Blooms Again. The New York Times Magazine, 29, 161.
• Schlegel, F. V. (2001). On the Study of Greek Poetry. (S. Barnett, trans.). State University of New York Press.
• Scruton, R. (2019). Beauty. Oxford, Oxford University Press.
• Seebold, E. (1989). Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Sprache [Etymological dictionary of the German language]. Walter de Gruyter.
• Seneca. (2019). Phaedra. (Ç. Dürüşken, Çev.). İstanbul, Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Sontag, S. (2005). An Argument About Beauty. Daedalus, 134(4), 208-213. https://www.jstor.org/stable/20028023
• Sözen, M., Tanyeri, U. (2017). Sanat Kavramları ve Terimleri Sözlüğü (17. Baskı). Ankara, Remzi Kitabevi.
• Steiner, W. (2001). Venus in Excile: The Rejection of Beauty in Twentieth-Century Art. The Free Press.
• Tatarkiewicz, W. (1972). The Great Theory of Beauty and its Decline. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 31(2), 165-180. https://doi.org/10.2307/429278
• Winn, R. B. (1942). The Beauty of Nature and Art. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 1(5), 3-13. https://doi.org/10.2307/426807
• Wittgenstein, L. (1968). Vorlesungen und Gesprahe Uber Aesthetik, Psychologie und Religion [Lectures and discussions on aesthetics, psychology and religion]. Vandenhoeck und Rurecht Verlage.
• Wittgenstein, L. (2001). Estetik Betimleme, Din ve Freud Üzerine Dersler. (Z. Algün, Çev.). Ankara, İlya Matbaası.
• Wittgenstein, L. (2006). Tractatus Logico- Philosophicus. (O. Arouba. Çev.). İstanbul, Metis Yayınları. Ziss, A. (2016). Estetik- Gerçekliği Sanatsal Özümsemenin Bilimi. (Y. Şahan, Çev.). İstanbul, Hayalperest Yayınları.
• Zovko, J. (2017). Mimēsis in Plotinus’s Philosophy of Art. The Many Faces of Mimesis. H. L. Reid, J. C. DeLong (eds.), 149-157. https://doi.org/10.2307/j.ctvbj7g5b.15