THE CURRENTPRACTİCES OF "ALBASMASI" AND "KIRKLAMA"

Yıl 2014, Cilt: 30 Sayı: 1, 111 - 126, 01.01.2014

Ümran Sevil Özlem Demirel Bozkurt Aytül Hadimli

Öz

Beliefs and traditions compel people to carry out a kind o f procedures which necessitate a kind o f customs in cultural structure frame by starting from antenatal period. These traditions which start in antenatal period extend until postpartum period. O fthe practices aiming at "albasması" or "kırk basması", it is seen that practices such as not leaving puerpera and newborn alone, stayingforty days at home and accommodating guests in a different room at home are effective in terms o f health protection and social support when evaluated for health conditions. The last ceremony made on the fortieth day after delivery is called "kırklama". "Kırklama" is a ritual which is made in a happy manner for recovering risky period and it is a common practice in our society. İt is known that "kırklama" ceremonies do not have any harm on puerperal and infant and provides psychological relief in terms o f family. However traditional attitudes and beliefs are supportive for maintaining in solving health issues, but they mustn't be the only alternative. Nurses and midwives should be considered completely with the environment in which woman lives and features ofthis environment for the çare provided in pregnancy, delivery and postpartum period to be effective and suitable for necessity. Health Services should be suitable for contemporary medical process as well as cultures.The aim o f this review, is to make avvareness about knovving reflections traditional beliefs and practices such as "albasması", "kırk basması" and "kırklama" which affect mother and child health currently in different cultures and supporting these which are not harmful in intercultural nursing/midvvifery approaches

Anahtar Kelimeler

Puerpera, nevvborn, albasması, kırklama, traditional practice

GÜNÜMÜZDE LOHUSALIKTA DEVAM EDEN ALBASMASI VE KIRKLAMA UYGULAMALARI

Öz

İnançlar ve gelenekler insanları gebelik öncesinden başlayarak kültürel yapı çerçevesinde bir takım âdetlerin gerektirdiği işlemleri yerine getirmeye zorlamaktadır. Gebelik öncesi dönemde başlayan bu gelenekler lohusalık sonrasına dek uzanmaktadır. Albasması ya da kırk basmasına yönelik yapılan uygulamalardan lohusa ve yenidoğanın yalnız bırakılmaması, 40 gün dışarı çıkarılmaması ve eve ziyarete gelenlerin ayrı bir odada ağırlanması gibi uygulamaların, sağlık açısından değerlendirildiğinde hastalıklardan korunma ve sosyal destek açısından etkili olduğu görülmektedir. Doğumdan sonraki kırkıncı günde anne ve bebek için yapılan son tören "Kırklama"dır. Kırklama anne ve çocuğun riskli olan bu dönemi atlatmasının verdiği sevinçle yapılan bir tören olup toplumumuzda yaygın olan bir uygulamadır. Kırklama törenlerinin lohusaya ve yenidoğana bir zararı olmadığı, aile açısından psikolojik rahatlık sağladığı bilinmektedir. Ancak geleneksel tutum ve inanmalar sağlık sorunlarının çözümünde ailesel ve sosyal dinamikler açısından bireyin iyilik halinin devamı için destekleyici olmakla birlikte tek başına bir alternatif olmamalıdır. Ebe ve hemşireler gebelik, doğum ve doğum sonu dönemlerde sundukları bakımın etkili ve gereksinime uygun olması için kadını içinde yaşadığı çevre ve bu çevrenin özellikleri ile bir bütün olarak ele almalıdır. Sağlık hizmetlerinin, çağdaş tıp anlayışına uygun olduğu ölçüde kültürlere de uygun olması gereklidir.Bu derlemenin amacı, günümüzde hala devam eden ve ana/çocuk sağlığını etkileyen albasması, kırk basması ve kırklama gibi geleneksel inanç ve uygulamaların farklı kültürlerdeki yansımaları ve zararlı uygulamaların bilinmesi, zararlı olmayanların ise kültürlerarası ebelik/hemşirelik yaklaşımlarında desteklenmesi konusunda farkındalık yaratılmasıdır

Anahtar Kelimeler

Lohusa, yenidoğan, albasması, kırklama, geleneksel uygulama

Kaynakça

• Akca G. Diyarbakır İli Ergani İlçesi Halk Kültürü Araştırması. Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: 2009.
• Akyol NS. Adana (Merkez) Halk Kültüründe Halk İnançları Bayramlar ve Törenler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: 2006.
• Ankara Sağlık Müdürlüğü, Sağlık Düzeyini Belirleyen Epidemiyolojik Ölçütler (Sağlık Göstergeleri), ss: 54­ 68. Retrieved April 28, 2013, from http:// www.asm. gov.tr/ah dergi/materia l/ documents /pg 6/ saglikduzeyi. pdf
• Artun E. Tekirdağ Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri Doğum-Evlenme-Ölüm. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 1998; 9-10: 85-107.
• Bahar Z, Bayık A. Doğanlar Mahallesinde Annelerin Çocuk Bakımına İlişkin Geleneksel Davranışlarının İncelenmesi. I. Ulusal Hemşirelik Kongresi. İzmir: Ege Üniversitesi Matbaası. 1985. 241-251.
• Bakır E, İnci H, Alan S, ve ark. Adana’da Albasması İnanışı ve Geleneksel Uygulamalar. Lokman Hekim Journal 2011; 1(1): 13-18.
• Başal HA. Türkiye’de Doğum Öncesi, Doğum ve Doğum Sonrası Çocuk Gelişimi ve Eğitimine İlişkin Gelenek, Görenek ve İnançlar. Eğitim Fakültesi Dergisi 2006; 19(1): 45-70.
• Biltekin Ö, Boran ÖD, Denkli MD. ve ark. Naldöken Sağlık Ocağı Bölgesindeki 0-11 Aylık Bebeği Olan Annelerin Doğum Öncesi Dönem ve Bebek Bakımında Geleneksel Uygulamaları. STED 2004; 13(5): 166-168.
• Coşkun A. Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği El Kitabı, Koç Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2012.
• Çakırer N, Çalışkan ZI. Nevşehir İli Ağıllı Köyünde Gebelik, Doğum ve Lohusalığa İlişkin Geleneksel Uygulamalar. TA F Preventive Medicine Bulletin 2010; 9(4): 343-348.
• Çeltikçi O. Türk Dünyası Kültüründe Doğum Üzerine Ortak Uygulamalar. Journal of Azerbaijani Studies 2009; 511-521.
• Çetinkaya A. Özmen D. Cambaz S. Manisa’da Çocuğu Olan 15-49 Yaş Kadınların Doğum Sonu Dönemde Yenidoğan Sağlığı ile İlgili Geleneksel Uygulamaları. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008; 12(2): 39-46.
• Çevirme H, Sayan A. Alkarısı İnanmaları ve Bilim. Millî Folklor 2005; 17: 67-72.
• Duran ET, Sevil Ü. Prenatal ve Postnatal Dönemde Kültürel Yaklaşım. İçinde: Kültürlerarası Hemşirelik. Seviğ Ü, Tanrıverdi G. Editörler. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi; 2012: 325-358.
• Durbilmez B. Batı Trakya Türk Halk Kültüründe Mitolojik Sayılar. Journal of World of Turks 2011; 3(1): 77-93.
• Efe ŞY, Taşkın L, Eroğlu K. Türkiye’de Postnatal Depresyon ve Etkileyen Faktörler. J Turkish-German Gynecol Assoc 2009; 10: 14-20.
• Eğri GB, Gölbaşı Z. 15-49 Yaş Grubu Evli Kadınların Doğum Sonu Dönemde Bebek Bakımına Yönelik Geleneksel Uygulamaları. T S K Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007; 6(5): 313-320.
• Eğri GB, Konak A. Geleneksel İnanç ve Uygulamalara Dünya’dan ve Türkiye’den Örnekler. Journal of World of Turks 2011; 3(1): 143-155.
• Ergin S. Bulgaristan İslimye İli Kazan İlçesi Türk Halk Kültüründe “Kırklama” Geleneği. 2007; 2-6. Retrieved June 27, 2011, from http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/selma_ergin_kirklama.pdf.
• Ertem G. Doğum Öncesi ve Doğum Sonrası Dönemde Evde Bakım Hizmetleri. İçinde: Evde Sağlık ve Bakım Kitabı.Fadıloğlu Ç, Ertem G, Şenuzun Aykar F, Editörler. İzmir: Göktuğ Basım Yayın ve Dağıtım; 2013. 213-223.
• Evans EC. A Review of Cultural İnfluence on Maternal Mortality in the Developing World. Midwifery, 2013: 29; 490-496.
• Geçkil E, Şahin T, Ege E. Traditional Postpartum Practices of Women and Infants and the Factors Influencing Such Practices in South Eastern Turkey. Midwifery 2009; 25(1): 62-71.
• Gölbaşı Z, Eğri G. Doğum Sonu Dönemde Annenin Bakımına Yönelik Yapılan Geleneksel Uygulamalar. Cumhuriyet Tıp Dergisi 2010; 32: 276-282.
• Gönen S. Dede Korkut Hikâyelerinden Günümüze Yansıyan Doğum Adetleri. (2005). Retrieved June 27, 2011, from http://www.tubar.com.tr/TUBAR% 20DOSYA/pdf/2005GUZ/6.sinan%20gonen.18.103- 112.pdf.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, ICO N-INSTITU T Public Sector GmbH ve BNB Danışmanlık (2006) Ulusal Anne Ölümleri Çalışması, 2005. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü ve Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, Ankara.
• Hotun N, Coşkun A. İstanbul İli Halkalı Bölgesindeki Kadınların Gebelik ve Doğuma İlişkin Geleneksel İnanç ve Uygulamaları. II. Ulusal Hemşirelik Kongresi Bildiri Kitabı, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi. 1990. 696-706.
• Işık MT, Akçınar M, Kadıoğlu S. Mersin İlinde Gebelik, Doğum ve Lohusalık Dönemlerinde Anneye ve Yenidoğana Yönelik Geleneksel Uygulamalar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 2010; 7(1): 63-84.
• İnanç T. Şiran Köylerinde Doğumla İlgili Adet ve İnanışlar. İstanbul, Folklora Doğru 1971; 13.
• Johnson J.Y. Doğum Sonu Komplikasyonlar (Çev. Ed. N. Çiçek, L. Taşkın). Açıklığa Kavuşturulmuş Anne-Yenidoğan Hemşireliği, Kendi Kendine Öğrenme Rehberi, Palme Yayıncılık, Ankara 2012, 223­ 226.
• Karaaslan M. Kaşkay Türklerinde Doğum Çevresinde Gelişen İnanç ve Pratikler. Turkish Studies 2011, 6 (3): 1435-1448.
• Köseler S. Hatay İli Kırıkhan İlçesi Halk Kültürü Araştırması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: 2008.
• Lamxay V. Boer HJ. and Björk L.Traditions and Plant Use During Pregnancy, Childbirth and Postpartum Recovery by the Kry Ethnic Group in Lao PDR. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 2011; 7 (14): 1-16.
• Örnek SV. Çocuğa Kırk Basması ve Nazar Değmesi. Geleneksel Kültürümüzde Çocuk Kitabı. 1. Baskı. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, Saim Toraman Matbaası; 1979. 229-236.
• Özsoy SA, Katabi V. A Comparison of Traditional Practices Used in Pregnancy, Labour and The Postpartum Period Among Women in Turkey and Iran. Midwifery 2008; 24:291-300.
• Özyazıcıoğlu N. Polat S. 12 Aylık Çocuğu Olan Annelerin Çocuk Bakımına İlişkin Başvurdukları Geleneksel Uygulamalar. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 8(1):63-71.
• Selçuk A. Tahtacıların Doğum İle İlgili İnanç ve Uygulamalarına Fenomenolojik Bir Yaklaşım. (2004). Retrieved June 27, 2011, from http://www.tubar.com.tr/ TUBAR%20DOSYA/pdf/2004GUZ/10. %20ali% 20seluk.pdf.
• Sivrikaya SK, Akturan E, Büyükdere H. ve ark. 15-49 Yaş Grubu Kadınların Doğum Öncesi ve Sonrası Uyguladıkları Geleneksel Yöntemler. I. Ulusal Kültürlerarası Hemşirelik ve Ebelik Kongresi. İzmir. 2011:156.
• Sümbüllü YZ. Halk Kültürüne Katkıları İle Zeki Başar’ın Ardından. A Ü Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 2006; 26: 19-25.
• Şenol V, Ünalan D, Çetinkaya F. ve ark. Kayseri İlinde Halk Ebeliği İle İlgili Geleneksel Uygulamalar. Klinik Gelişim 2004; 17(3/4): 47-55.
• Taşkın L. Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği. 11. Baskı. Ankara: Sistem Ofset Matbaacılık; 2012. 455­ 486.
• The International Council of Nurses (ICN), International Nurses’ Day theme for 2013, Closing the Gap: Millennium Development Goals. 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1. Retrieved April 28, 2013, http://www.icn.ch /images/ stories/documents /publications/ind IND%202013%20FINAL.pdf.
• Tortumluoğlu G, Okanlı A, Özer N. Hemşirelik Bakımında Kültürel Yaklaşım ve Önemi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 2004; 1(1): 1-12.
• Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2008, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, T.C. Sağlık Bakanlığı A ÇSAP Gn. Md, T.C. Başbakanlık DPT Müsteşarlığı Sosyal Sektörel ve Koordinasyon Gn. Md, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Ankara, 2009.
• Waugh LJ. Beliefs Associated with Mexican Immigrant Families’ Practice of La Cuarentena during Postpartum Recovery. JO G N N 2011; 40: 732-741.
• Yalçın H. Gebelik, Doğum, Lohusalık Ve Bebek Bakımına Ilişkin Geleneksel Uygulamalar (Karaman örneği). Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2012; 55: 19-31.
• Yıldırım A, Hacıhasanoğlu R, Karakurt P. Postpartum Depresyon İle Sosyal Destek Arasındaki İlişki ve Etkileyen Faktörler. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 2011; 8 (1):31-46.
• Yıldız G. Kazan Ş. Teke Yöresinin Merkezi Burdur Halk Kültürü ile Müziğinden Esintiler. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 2009; 4(8): 1691-1733.
• Yorgancıoğlu O. Kıbrıs Türk Folkloru-Duydum Gördüm Yazdım, Mağusa: Canbulat Basımevi, 2000.
• Yüksel D. Gaziantep ve Çevresinde Doğumla İlgili İnanış ve Uygulamalar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı 2007.