BİR İNGİLİZ YARBAYININ KUVÂ-YI MİLLÎYE HAKKINDAKİ İSTİHBARAT RAPORU

Yıl 2023, Cilt: 38 Sayı: 1, 155 - 187, 01.09.2023

Orhan Özcan

https://doi.org/10.18513/egetid.1333146

Öz

İstihbarat, stratejik hedef ya da amaçlar üzerinde kesintisiz bilgi edinimini hipotez, tahmin ve sonuç süzgecinde analiz ederek kesin, geçerli ve tutarlı bilgiye dönüştürmektir. İstihbaratın amacı ise var olan belirsizlikleri elde edilen ve iyi tanımlanmış “gerçekler” ile değiştirerek stratejik ya da operasyonel karar vericilere iletmektir. Büyük Britanya Genelkurmay Başkanlığına bağlı Karadeniz Komutanlığı adına ismi belirtilmeyen bir İngiliz yarbay, Aralık 1919-Ocak 1920 tarihleri arasında altı haftalık bir süreçte Milne hattı üzerinde kuvâ-yı millîye hakkında derlediği istihbarı bilgileri bir rapor halinde 5 Şubat 1920’de bir üst makama sunmuştur. Rapor, kuvâ-yı millîye’nin niteliğini, teşkilatlanmasını, potansiyel gücünü tarihsel bilgi ve öngörüler dikkate alınarak analiz etmiştir. Bununla birlikte rapor, Batı Anadolu özelinde kuvâ-yı millîye’nin destek aldığı toplumsal, askerî ve iktisadi yapıları da değerlendirmiştir. Çalışmanın amacı, kuvâ-yı millîye ve Batı Anadolu hakkında elde edilen istihbarat raporunu kuvâ-yı millîye literatürü çerçevesinde değerlendirmektir. İstihbarat raporu, savaşın belirsizliklerini ortadan kaldırmak maksadıyla kuvâ-yı milliye ve Türk halkının mücadele kapasitesini tespit etmeye yönelik çok yönlü ve ayrıntılı biçimde hazırlanmıştır. Çalışma; kaynak taraması, sınıflandırma, çözümleme, tenkit ve sentez sırası izlenerek araştırılmış, literatürde konuyla alakalı yer alan araştırma/inceleme eserlerden faydalanılarak raporun değerlendirmeleriyle bir karşılaştırma yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kuvâ-yı Milliye,, Milne Hattı,, Büyük Britanya Askerî İstihbaratı,, 5 Şubat 1920 Tarihli Ait Gizli Rapor

A British Lieutenant Colonel's Intelligence Report on the Kuvâ-yı Millîye

Öz

Intelligence is to transform the continuous acquisition of information on strategic goals or objectives into precise, valid, and consistent information by analyzing it in the filter of hypothesis, prediction, and result. The purpose of intelligence is to replace existing uncertainties with well-defined “facts” and communicate them to strategic or operational decision-makers. An unnamed British lieutenant colonel on behalf of the Black Sea Command affiliated to the General Staff of Great Britain presented the intelligence information he had compiled about Kuva-yı millîye on the Milne line in a report on February 5, 1920, to a higher authority in a six-week period between December 1919 and January 1920. The report analyzed the nature, organization, and potential power of the kuvâ-yı millîye, taking into account historical knowledge and foresight. In addition, the report also evaluated the social, military, and economic structures that the kuvâ-yı millîye supported in Western Anatolia. The study aims to evaluate the intelligence report obtained about kuvâ-yı millîye and Western Anatolia within the framework of kuvâ-yı millîye literature. The intelligence report has been prepared in a versatile and detailed way to determine the fighting capacity of the National Forces and the Turkish people to eliminate the uncertainties of the war. Study; literature review, classification, analysis, criticism, and synthesis order were followed, and a comparison was made with the evaluations of the report by making use of the research/examination works related to the subject in the literature.

Anahtar Kelimeler

Kuvâ-yı Milliye,, Milne Line,, Military Intelligence of Great Britain,, Confidential Report Dated February 5, 1920,

Kaynakça

• IOR/L/MIL/17/16/26, Appendix D 1920.
• IOR/L/MIL/17/16/26, “The Situation in Turkey, 15th March 1920”, British Library, India Office Records and Private Papers, Appendix D (5 February 1920), 15 March 1920.
• Conventions D'armistice Passées Avec La Turquie, La Bulgarie, L'Autriche-Hongrie et L'Allemagne Par Les Puissances Alliées et Associées 1919
• Conventions D'armistice Passées Avec La Turquie, La Bulgarie, L'Autriche-Hongrie et L'Allemagne Par Les Puissances Alliées et Associées, Paris, Impr. Nationale, 1919.
• Akandere 2008 Osman Akandere, “Damat Ferit Paşa Hükümetleri Döneminde Kuva-yı Milliye Hareketine Yöneltilen İthamlar”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 24, Sayı 70, s.17-56.
• Akandere 2009 Osman Akandere, “Damat Ferit Paşa’nın IV Hükümeti Döneminde Kuvâ-yı Milliye İleri Gelenleri Hakkında Verilen İdam Kararları”, Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 11, Sayı 43, s.343-406.
• Aker 2020 M. Şefik Aker, 57’nci Tümen ve Aydın Millî Mücadelesi (1918-1920), Yayına Hazırlayanlar: Ahmet Tetik, Ayşe Seven, Mahmut Yüksel Canbaz, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Akşin 2010 Sina Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele (Mutlakıyete Dönüş 1918-1919), Kültür Yayınları, İstanbul.
• Akşin 2010a Sina Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele (Son Meşrutiyet 1919-1920) II, Kültür Yayınları, İstanbul.
• Atatürk’ün Anlatımıyla Kurtuluş Savaşı Nutuk 2006
• Atatürk’ün Anlatımıyla Kurtuluş Savaşı Nutuk, Yay. Haz.: Abdullah Özkan, Boyut Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• Avcıoğlu 1983 Doğan Avcıoğlu, Milli Kurtuluş Tarihi 1838’den 1995’e, Tekin Yayınevi, İstanbul.
• Aydınel 1999 Sıtkı Aydınel, Güneybatı Anadolu’da Kuva-yı Milliye Harekâtı, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Aydemir 1999 Şevket Süreyya Aydemir, Tek Adam Mustafa Kemal 1919-1922 Cilt II, Remzi Kitapevi, Ankara.
• Baran 1999 Tülay Alim Baran, “Kuva-yı Milliye Örgütlenmesine Karşı Damat Ferit Hükümetleri”, Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 6, Sayı 23, s.283-298.
• Bebek 1994 İlhami Bebek, Millî Mücadelede Akbaş Cephaneliği Baskını, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Belen 1983 Fahri Belen, Türk Kurtuluş Savaşı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Clark 2013 Robert M. Clark, Intelligence Analysis: A Target-Centric Approach, CQ Press and Sage, Fourth Edition, California.
• Çatalbaş ve Aksu 2020 Erkan Çatalbaş, Fuat Aksu, “Kuva-yı Milliye Direnişine Etki Eden Osmanlı Gayrinizami Harp Deneyimi”, Toros Üniversitesi İİBF Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:7 Sayı:12, s.62-85.
• Çetinkaya ve Özalp 2009 Ali Çetinkaya, Kâzım Özalp, Direniş 1919, Örgün Yayınevi, İstanbul.
• Çiloğlu 2004 Fahrettin Çiloğlu, Kurtuluş Savaşı Sözlüğü, Livane Yayınları, İstanbul.
• Freedman 2018 Lawrence Freedman, Strateji, Çev.: Belkıs Çorakçı Dişbudak, Alfa Tarih.
• Goloğlu 2006 Mahmut Goloğlu, Milli Mücadele Tarihi III Üçüncü Meşrutiyet 1920 Birinci Büyük Millet Meclisi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Güneş 2009 Günver Güneş, “Aydın ve Çevresinde Yunan İşgali ve Sivil Direniş Örgütlenmesi; Heyet-i Milliyeler”, Kuvâ-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu, Uluslararası Sempozyum Bildirileri, II. Kitap, Yay. Hazırlayan: Oktay Gökdemir, 6-8 Eylül 2009.
• İnce 2009 Erdal İnce, “Kurtuluş Savaşı’nda Türk Köylüsü ve Kuvâ-yı Milliye”, Kuvâ-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu, Uluslararası Sempozyum Bildirileri, II. Kitap, Yay. Hazırlayan: Oktay Gökdemir, 6-8 Eylül 2009, İzmir.
• Koltuk 2015 Nuran Koltuk, Batı Anadolu’da Kuvâ-yı Milliye’nin Askerî ve Malî Kaynakları (Mayıs 1919-Kasım 1920), Kitapevi, İstanbul.
• Jaeschke 1970 Gotthard Jaeschke, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi Mondros’tan Mudanya’ya Kadar 30 Ekim 1918-11 Ekim 1922, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Müderrisoğlu 1990 Alptekin Müderrisoğlu, Kurtuluş Savaşı’nın Mali Kaynakları, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• Özalp 1988 Kâzım Özalp, Millî Mücadele-I, 1919-1922, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Özdemir 2009 Ali Ulvi Özdemir, Çöküşten Zafere I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşında Cepheler, Alter Yayıncılık, Ankara.
• Özkaya 1992 Yücel Özkaya, “Kuvâ-yı Milliye”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 8, Sayı 24, s.451-480.
• Sakallı 1997 Bayram Sakallı, Millî Mücadele’nin Sosyal Tarihi, Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Sarıhan 1993 Zeki Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü I, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Sarıhan 2007 Zeki Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Kadınları, Remzi Kitapevi, 2007.
• Selek 2002 Sabahattin Selek, Millî Mücadele I (Ulusal Kurtuluş Savaşı), Örgün Yayınevi, İstanbul, 2002.
• Stephens ve Baker 2009 Alan Stephens, Nicola Baker, Savaşı Anlamak, Çeviren Süleyman Yazır, Ankara, 2009.
• Sofuoğlu 1994 Adnan Sofuoğlu, Kuva-yı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu 1919-1921, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Sonyel 2012 Salâhi R. Sonyel, Kaygılı Yıllar-Gizli Belgelerle Kurtuluş Savaşının Perde Arkası (1918-1923), Remzi Kitapevi, İstanbul.
• Su 1982 Kâmil Su, Manisa ve Yöresinde İşgal Acıları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Yayınları, Başbakanlık Basımevi, Ankara.
• Tınal ve Arıcıoğlu 2018 Melih Tınal, Samet Arıcıoğlu, “Millî Mücadele’de Soma”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVIII/37, s.511-530.
• Türk İstiklâl Harbi, IV’üncü Cilt, Güney Cephesi 2009
• Türk İstiklâl Harbi, IV’üncü Cilt, Güney Cephesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2009.
• Türk İstiklâl Harbi Batı Cephesi (4 Eylül 1919-9 Kasım 1920), II ‘inci Cilt 2’inci Kısım 1991
• Türk İstiklâl Harbi Batı Cephesi (4 Eylül 1919-9 Kasım 1920), II ‘inci Cilt 2’inci Kısım, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1991.
• Türk İstiklâl Harbi, İdari Faaliyetler (15 Mayıs 1919-2 Kasım 1923) Cilt VII 1975
• Türk İstiklâl Harbi, İdari Faaliyetler (15 Mayıs 1919-2 Kasım 1923) Cilt VII, Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1975.
• Turan 1992 Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi, Ankara.
• Walsh 2011 Patrick F. Walsh, Intelligence and Intelligence Analysis, Routledge, New York.
• Wells 1908 H.G. Wells, The War In the Air, George Bell and Son, London.
• Zürcher 2000 Erik Jan Zürcher, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev. Yasemin Saner Gönen, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Günver Güneş, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kuva-yi-Millîye/?pdf=3525 (Erişim Tarihi: 07.06.2022).
• Günver Güneş, “Kuvâ-yı Millîye”, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kuva-yi-Millîye/?pdf=3525 (Erişim Tarihi: 07.06.2022).
• İlgürel, https://islamansiklopedisi.org.tr/balikesir-kongreleri (Erişim Tarihi: 15.06.2022).
• Mücteba İlgürel, “Balıkesir Kongreleri”, https://islamansiklopedisi.org.tr/balikesir-kongreleri (Erişim Tarihi: 15.06.2022).
• Küçük, https://islamansiklopedisi.org.tr/Millî-mucadele (Erişim Tarihi: 12.06.2022).
• Cevdet Küçük, “Millî Mücadele”, https://islamansiklopedisi.org.tr/Millî-mucadele (Erişim Tarihi: 12.06.2022).