MENEMEN’İN İŞGAL DÖNEMİ (1919-1922): COĞRAFÎ BİLGİ SİSTEMLERİ DESTEKLİ BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: 1, 365 - 398, 26.07.2024

Fahrettin Tepealtı , Süleyman Aşık , Emre Karakaya

https://doi.org/10.18513/egetid.1420636

Öz

İtilaf Devletleri, Mondros Ateşkes Antlaşması’nın akabinde Osmanlı topraklarını işgal etmeye başlamış, bu kapsamda büyük devletlerin desteğini arkasına alan Yunanistan, 15 Mayıs 1919’da İzmir’e asker çıkartmıştır. Hemen ardından 22 Mayıs’ta Menemen de işgale uğramış ve bölgenin Müslüman-Türk ahalisi, Yunan ordusu ve Rum işbirlikçilerinin saldırılarına maruz kalmıştır. Bu saldırıların en önemlisi ise 17 Haziran 1919’da yaşanan Menemen katliamıdır. Üç buçuk yıl süren işgal, Millî Mücadele’nin zafere ulaşmasıyla son bulmuş ve Yunan Ordusu 9 Eylül 1922’de İzmir’i terk etmiştir. Bu dönemde Menemen’de yaşananlar, bazı tarih araştırmalarına konu olmuştur.
Dijital teknolojilerin gelişimi tarih yazımını da etkilemiş ve yeni metodolojileri gündeme getirmiştir. Bu kapsamda Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) önemli bir yöntemi olarak öne çıkmıştır. Birçok disiplinde etkin bir şekilde kullanılan CBS, tarihçi ve tarihî coğrafyacılar tarafından da fark edilmiş ve Tarihî CBS (Historical GIS) adında yeni bir araştırma alanı doğmuştur. Türkiye’de bu alandaki çalışmalar halen sınırlıdır. Bu makale, Menemen’in işgal dönemini tasviri bir yaklaşımla ve CBS yöntemiyle haritalayarak tarih ve tarihî coğrafya alanlarına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Milli Mücadele, Mütareke Dönemi, Yunan İşgali, Menemen, CBS Teknolojileri

Destekleyen Kurum

İzmir Bakırçay Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinatörlüğü

Proje Numarası

KBP.2022.001

Teşekkür

Çalışma sürecindeki değerli katkılarından dolayı Arş. Gör. Muhammed Said KARDAŞ ve Arş. Gör. Nami YURTSEVEN’e teşekkür ederiz.

Occupation Period of Menemen (1919-1922): A Review Supported by Geographical Information Systems

Öz

The 7th article of the Armistice of Mudros which has been signed due to Ottoman Empires lose World War I, gave Entente Powers the right of occupation of Ottoman territory. Greece, owing to that article, landed its army in Izmir on May 15, 1919, and started a brutal occupation. Menemen, a district of Izmir, exposed to that brutal, gory occupy on 22nd May. During the occupation of Menemen, Turkish-Muslim folk witnessed numerous grievous events and attacked by both Greek army and their local collaborators. Undoubtedly, the bloodiest one, called Bloody Tuesday on the other words Menemen Katliamı (Massacre of Menemen), happened on June 17, 1919. This kind of savagery events has been occurring more than twelve hundred days throughout occupy. Because of their defeat of the Turkish War of Independence, the Greek army, escape and left Izmir completely as of September 9th.
With the introduction of digital technologies into all areas of life, like the other branches of social sciences, historiography was undoubtedly affected by this process and took new research methodologies to the field. Geographic Information Systems (GIS) stand out as a prominent digital technological method. Realizing the potential of GIS, some historians have started to use these systems in historical researches. As a result, Historical GIS, a rapidly developing and new research area, has emerged. This interdisciplinary project, which examines the occupation period of Menemen, has been prepared to contribute to field. The goal of this study is to contribute methodologically to fields of history and historical geography by describing what happened during the occupation of Menemen (1919-1922) and mapping it using GIS.

Anahtar Kelimeler

Turkish War of Independence, Armistice, Greek Occupation, Menemen, GIS Technologies

Proje Numarası

KBP.2022.001

Kaynakça

• Belen 1983 Fahri Belen, Türk Kurtuluş Savaşı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Berber 1997 Engin Berber, Sancılı Yıllar: İzmir 1918-1922 Mütareke Döneminde İzmir Sancağı, Ayraç Yayınevi, Ankara.
• Bıyıklıoğlu 1992 Tevfik Bıyıklıoğlu, Türk İstiklal Harbi Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Budak 2002 Mustafa Budak, İdealden Gerçeğe Misak-ı Millîden Lozan’a Dış Politika, Küre Yayınları, İstanbul.
• Çakmak 2007 Zafer Çakmak, İzmir ve Çevresinde Yunan İşgali ve Rum Mezalimi (1919-1922). Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• Çetinkaya 1993 Ali Çetinkaya, Ali Çetinkaya'nın Millî Mücadele Dönemi Hatıraları Cumhuriyetin 70. Yılına Armağan, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Doğer 1998 Ersin Doğer, İlk İskanlardan Yunan İşgaline Kadar Menemen ya da Tarhaniyat Tarihi, Sergi Yayınevi, İzmir.
• Ediz 2015 İsmail Ediz, Diploması ve Savaş: İngiliz Belgelerinde Batı Anadolu’da Yunan İşgali, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Ergül 2007 Teoman Ergül, Kurtuluş Savaşı'nda Manisa, Kebikeç Yayınları, Ankara.
• Erim 1953 Nihat Erim, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri Osmanlı İmparatorluğu Antlaşmaları, I. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Görgülü 1992 İsmet Görgülü, Büyük Taarruz, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Jaeschke 2011 Gotthard Jaeschke, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, (Çev. C. Köprülü). Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Nersesoğlu 2022 Talar Nersesoğlu, Osmanlı Ermeni Basınında Yunanistan'ın Batı Anadolu Harekâtı 1920 – 1922, İkinci Adam Yayınları, İstanbul.
• Özalp 1985 Kazım Özalp, Millî Mücadele 1919-1922, I. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Özkaya 2002 Yücel Özkaya, “1919’un Siyasi Olayları”, Millî Mücadele Tarihi – Makaleler, (Haz. Berna Türkdoğan), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Parlak 1983 Türkmen Parlak, İşgalden Kurtuluşa Yunan Egeye Nasıl Geldi İlk Günler, I. Cilt, İzmir Sosyal Hizmetler Vakfı, İzmir.
• Selek 1976 Sabahattin Selek, Anadolu İhtilali, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Selvi 2011 Haluk Selvi, Millî Mücadele’de İlk İşgaller İlk Direnişler, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• Serçe 1998 Erkan Serçe, İzmir ve Çevresi Nüfus İstatistiği 1917, Akademi Kitabevi, İzmir.
• Sofuoğlu 1994 Adnan Sofuoğlu, Kuva-yı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu 1919-1921, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Sonyel 1995 Salahi R. Sonyel, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, I. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Şenışık 2011 Pınar Şenışık, Ottoman Crete: Revolts, Politics and Identity in the Late Nineteenth Century, I.B.Tauris, London.
• Temel 1998 Mehmet Temel, İşgal Yıllarında İstanbul'un Sosyal Durumu, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Tolon 2004 Ahmet Hurşit Tolon, Birinci Dünya Savaşı Sırasında Taksim Anlaşmaları ve Sevr’e Giden Yol, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları Ankara.
• Turan 1999 Mustafa Turan, Yunan Mezalimi (İzmir, Aydın, Manisa, Denizli-1919-1923),: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Umar 1974 Bilge Umar, İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, Bilgi Yayınları, İstanbul. Akdeniz 2019 Melih Akdeniz, “Türk ve Yunan Basınından Örneklerle Manisa'da İşgalin İlk Evresi (Mayıs-Haziran 1919)”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 17(3), s. 290-312.
• Akyıldız 2021 Ali Akyıldız, “19. Yüzyıl Belgelerinde Hicrî Takvim Sorunu Hicrî Tarihler Doğru Zamanı mı Gösterir?”, Toplumsal Tarih (326), s. 50–55.
• Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, Haziran 2001, Yıl: 50, Sayı: 112.
• Boyana 2011 Hülya Boyana, “Panionia Birliği”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 30(49), s. 13-28.
• Çolakoğlu 2022 Emre Feyzi Çolakoğlu, “ABD Kaynaklarına Göre İzmir’in İşgali ve Sonrası (1919-1922)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi (70), s. 109-138.
• Pancar 2009 Emine Pancar, “Yunan İşgalleri Karşısında Göç Hareketi” ÇTTAD 8/18-19, s. 55-67.
• Öksüz ve Köse 2017 Hikmet Öksüz ve İsmail Köse, “Amerikan Arşiv Vesikalarında Büyük Taarruz”, Türkiye Mecmuası, 27(2), s. 207-238.
• Özcan ve Güneş 2019 Filiz Akın Özcan ve Günver Güneş, “Mondros Mütarekesi’nden İlkkurşun Savaşı’na Ödemiş’te Yaşanan Gelişmeler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIX (Özel Sayı: İzmir’in İşgali), s. 63-104.
• Özgiray 1989 Ahmet Özgiray, “Yunan Amaçları ve İtilaf Devletleriyle Birlikte Türkiye Üzerine Çevirdikleri Entrikalar (1914-1919)”, Atatürk Yolu Ankara Üniversitesi Türk İnkilap Tarihi Enstitüsü Dergisi 2(4), s. 549-561.
• Şavkılı 2022 Cengiz Şavkılı, “Adana’nın Düşman İşgalinden Kurtuluşu ve Kurtuluş Bayramı Kutlamalarının Basına Yansımaları (1922-1938)”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 24(1), s. 350-364.
• Tekir 2019 Süleyman Tekir, “Yunan İşgali Öncesi İzmir ve Çevresinde Rum Faaliyetleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIX (Özel Sayı: İzmir’in İşgali), s. 29-61.
• Terek 1970 Ahmet Bekir Terek, “Yunan Hedefleri ve Stratejisi Karşısında Gerçekler ve Türkiye”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 5(29), s. 33-48.
• Turan 1991 Mustafa Turan, “İstiklâl Harbi’nde ‘Milne Hattı’”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 7, s. 567-579.
• Uğur 2018 Yunus Uğur, “Mapping Ottoman Cities”, Journal for Early Modern Cultural Studies, 18 (3), s. 16-65.
• Uzun 2004 Hakan Uzun, “1919-1950 Yılları Arasında Türkiye-Yunanistan İlişkileri”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 5(2), s. 35-50.
• Vural 2019a Mithat Kadri Vural, “Belgelerin Gözünden Hasan Tahsin ve ‘İlk Kurşun’ Meselesine Yeniden Bakmak”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi (100), s. 377-414.
• Vural 2019b Mithat Kadri Vural, “Hasan Tahsin ve “İlk Kurşun” Üzerine Bir Literatür Analizi”, Tarih İncelemeleri Dergisi 34(1), s. 281-310.
• Yiğit vd. 2013 İlker Yiğit, Murat Ataol, Abdurrahman Dinç, “Coğrafya Bölümlerindeki CBS Eğitimi ve CBS’nin Gerekliliği”, Marmara Coğrafya Dergisi 24, 2011 (2013), s. 312-331.