İlkokul Yöneticilerinin İşle Bütünleşme, Tükenmişlik ve Girişimcilik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Year 2024, Volume: 15 Issue: 30, 337 - 360

Cumali Yilmaz , Songül Tümkaya

https://doi.org/10.58689/eibd.1491131

Abstract

Araştırmada ilkokul yöneticilerinin işle bütünleşme, tükenmişlik ve girişimcilik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Örneklemi Adana il merkezinde görevli 201 okul yöneticisi oluşturmuştur. Çalışmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Veriler “Okul müdürlerinin işle bütünleşme”, “Okul yöneticilerinin tükenmişliği” ve “Okul yöneticilerinin girişimciliği” ölçekleri ile toplanmıştır. Analizlerde t testi, ANOVA, korelasyon ve çoklu doğrusal regresyon kullanılmıştır. Sonuçta, ilkokulda görev yapan erkek yöneticilerin kadınlara göre kendilerini daha fazla işle bütünleşmiş ve girişimci algıladıkları bulunmuştur. Kadın yöneticilerin erkeklere göre daha fazla tükenmişlik ve mesleki açıdan başarısızlık algıladıkları saptanmıştır. 36-45 yaş grubundaki yöneticilerin tükenme, 25-35 yaş grubundaki yöneticilerin ise mesleki başarısızlığı daha fazla algıladıkları anlaşılmıştır. 46 ve üstü yaş grubundaki yöneticiler ise kendilerini daha fazla işle bütünleşmiş ve girişimci algılamışlardır. Ayrıca 16 yıl ve üstü yöneticilik süresine sahip yöneticiler kendilerini daha fazla işle bütünleşmiş ve girişimci olarak görmüşlerdir. 1-5 yıllık yöneticiler ise daha fazla tükenme ve mesleki başarısızlık yaşadıklarını bildirmişlerdir. Yöneticilerin girişimcilik düzeyleri ile işle bütünleşme düzeyleri arasında pozitif yönde orta düzeyde bir ilişki saptanmıştır. Girişimcilik ve işle bütünleşme düzeyleri ile tükenmişlik düzeyleri arasında ise negatif yönde orta düzeyde bir ilişki bulunmuştur. İşle bütünleşmenin odaklanma ve yoğunlaşma alt boyutu ile tükenmişliğinin duyarsızlaşma ile mesleki başarı alt boyutlarının yöneticilerin girişimcilik düzeylerini anlamlı bir şekilde yordadığı anlaşılmıştır.

Keywords

İlkokul yönrticisi, işle bütünleşme, tükenmişlik, girişimcilik

References

• Aksu, A. ve Baysal, A. (2005). Kuram ve uygulama eğitim yönetimi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Akyürek, M. İ. (2020). Öğretmenlerde tükenmişlik. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(37), 35 - 47. https://doi.org/10.14582/DUZGEF.2020.138
• Ardıç, K. ve Polatçı, S. (2009). Tükenmişlik sendromu ve madalyonun öbür yüzü: İşle bütünleşme. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 32, 21-46.
• Arı, S. (2011). Örgüt ikliminin işle bütünleşme üzerine etkisi ve bir uygulama. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Artık, L. (2019). Okul yöneticilerinin liderlik ve girişimcilik özelliklerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi.
• Aydemir, C. (2021). Çalışanların tükenmişlik düzeylerini yöneticilerinin cinsiyetine göre incelemeye yönelik bir araştırma. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 319-331. https://doi.org/10.21733/ibad.419737
• Babaoğlan, E. (2006). İlköğretim müdürlerinde tükenmişlik. (Yayımlanmamış doktora tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Babaoğlan, E., Altun, S. ve Çakan, M. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin tükenmişlik düzeyi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 355 - 373.
• Berk, S. ve Aliyev, R. (2022). Özel gereksinimi olan ve tipik gelişen çocuklara eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik ve iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Bolu İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 962-973. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2022..-968962
• Bozgeyik, A. (2005). Girişimcilik ruhunuzu ateşleyin girişimcilere yol haritası. Hayat Yayınevi.
• Bozkurt, Ö. (2007). Girişimcilik eğiliminde kişilik özelliklerinin önemi, Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 2, 93-111. https://hdl.handle.net/20.500.12428/982
• Bozkurt, Ö. Ç. ve Alparslan, A., M. (2013). Girişimcide bulunması gereken özellikler ile girişimcilik eğitimi; Girişimci ve öğrenci görüşleri. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8(1), 7-28. https://hdl.handle.net/20.500.12428/407
• Bozkurt, R. (2000). Girişimci ve rol bilinci, İş Fikirleri Dergisi, 12, 86-94.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak E. K., Akgün Ö. E., Karadeniz Ş. ve Demirel F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem A Yayıncılık.
• Çağlar, E. S. (2011). The impact of empowerment on work engagement mediated through psychological empowerment: Moderating roles of leadership styles and work goals. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi.
• Cerev, G. ve Saylan, B. (2020). Çalışanlarının demografik özelliklerinin girişimcilik algısına etkisi: Sağlık sektörü çalışanlarına yönelik nicel bir çalışma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 31(1).245-260. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1321120
• Çelik, M. (2013). İlkokul yöneticilerinin öğretmen algılarına göre dönüşümcü liderlik ve girişimcilik becerilerine sahip olma düzeyleri ve bu düzeyler arasındaki ilişki: Bağcılar ve Bakırköy ilçesi örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi.
• Çokluk, O. (2001). Engelliler okullarında görev yapan yöneticilerde ve öğretmenlerde tükenmişlik. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3 (01), 35-47. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000053
• Derin, M. (2019). Ortaöğretim kurumlarındaki yöneticilerin girişimcilik özellikleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi.
• Dönmez, B. ve Güneş, H. (2001). İlköğretim okulu yöneticilerinde tükenmişlik. Eğitim Araştırmaları, 5, 71–78. Filiz, Z. (2014). Öğretmenlerin iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10, 157-172. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2014.10.23.437
• Friedman, İ. A. (2002). Burnout in school principals: Role related antecedents. Social Psychology of Education, 5 (3), 229-251. https://doi.org/10.1023/A:1016321210858
• Gürses, G. ve Helvacı, M. A. (2011). Öğretmenlerin okullarda değişime karşı direnme nedenleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 1540-1565.
• İnanır, B. (2020). Öğretmenlerin işle bütünleşme düzeyleri ile Okul iklimi ve öğretmen liderliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kastamonu Üniversitesi.
• Izgar, H. (2000). Okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri nedenleri ve bazı etken faktörlere göre incelenmesi: Orta Anadolu Örneği. (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Kahn, W.A. (1990). Psychological conditions of personal engagement and dis engagement at work. Academy of Management Journal, 33, 692-724. https://doi.org/10.5465/256287
• Karademir, E., Balbağ. M. Z. ve Çemrek, F. (2018). Öğretmen adaylarının girişimcilik düzelerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi. (47), 177-200.
• Kavgacı, H. (2014). İlköğretim kurumu öğretmenlerinin işle bütünleşme düzeylerinin bireysel ve örgütsel değişkenlerle ilişkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi.
• Köybaşı, F. ve Dönmez, B. (2017). Okul yöneticisi girişimcilik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 235-247.
• Leiter, M. P. ve Maslach, C. (1988). The impact of interpersonal environment on burnout and organisational commitment. Journal of Organisational Behavior, 9(4), 297-308.
• Macey, W. ve Schneider, B. (2008). The meaning of employee engagement. Endustrial and Organizational Psychology, 1(1), 3-30. https://doi.org/10.1111/j.1754-9434.2007.0002.x
• Maslach, C. ve Leiter, M. P. (1997). The truth about burnout, Jossey- Bass.
• Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113. https://doi.org/10.1002/job.4030020205
• Maslach, C. ve Zimbardo, P. (1982). Burnout – the cost of caring. Prentice-hall, ınc.
• Metin, M. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ile çocukların sergilediği davranış problemleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Mızrakçı, Ş. (1994). Annelerin çocuk yetiştirme tutumlarına etki eden faktörler: demografik özellikleri, kendi yetiştiriliş tarzları, çocuk gelişimine ilişkin bilgi düzeyleri ve çocuğun mizacına ilişkin algıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi.
• Morrow, P. C. ve McElroy, J. C. (1987). Work commitment and job satisfaction over three career stages. Journal of Vocational Behavior, 30(3), 330-346. https://doi.org/10.1016/0001-8791(87)90009-1
• Öncel, L. (2007). Öğretmenlerin işleriyle bütünleşme düzeylerinin performansları ve iş yerlerinden ayrılma niyetleriyle ilişkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Örmen, U. (1993). Tükenmişlik duygusu ve yöneticiler üzerinde bir uygulama. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi.
• Özkaya, Y. (2019). Okul yöneticilerinin girişimci liderlik davranışları ile örgüt kültürü arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Uşak Üniversitesi.
• Özer, N., Dönmez, B. ve Cömert, M. (2012). Friedman okul müdürleri tükenmişlik ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 105-121.
• Polatçı, S. (2007). Tükenmişlik sendromu ve tükenmişlik sendromuna etki eden faktörler (Gaziosmanpaşa Üniversitesi Akademik Personel Üzerine Bir Çalışma). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Osman Paşa Üniversitesi.
• Schaufeli, W. B. ve Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resources and their relation ship with burn out and engagement: A multi-sample study. Journal of Organizational Behavior, 25, 293-315. https://doi.org/10.1002/job.248
• Schaufeli, W. B., Salanova, M., Gonzàlez - Romà, V. ve Bakker, A. B. (2002). The measurement of burn out and engagement: A two sample confirmative analyticapproach. Journal of Happiness Studies, 3, 71-92.
• Solak, D. C. (2020). Okullarda farklı kademelerde çalışan öğretmenlerin tükenmişlik ve öz-şefkat düzeyinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi.
• Soysal, A. (2010). Türkiye'de kadın girişimciler: engeller ve fırsatlar bağlamında bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(1), 83-114. https://doi.org/10.1002/job.248
• Sunman, G. (2021). Çalışanların endüstri 4.0 dönüşümüne yönelik tehdit algılarının tükenmişlik, işe adanmışlık ve kariyer bağlılığı üzerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Aksaray Üniversitesi.
• Sürücüoğlu, H. ve Poyraz, K. (2015). İlk ve orta öğretim okul yöneticilerinde tükenmişlik (Kütahya il merkezi örneği). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 44, 9-23. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/56059
• Torun, A. (1997). Stres ve Tükenmişlik, Endüstri ve Örgüt Psikolojisi içinde, Türk Psikologlar Derneği ve Kalite Derneği Ortak Yayını.
• Tuğrul, B. ve Çelik, E. (2002). Normal çocuklarla çalışan anaokulu öğretmenlerinde tükenmişlik, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 2-11.
• Uçar, S. (2019). Girişimcilik eğitimi-temel eğitimden öğretmen eğitimine genel bakış. Akademisyen Kitapevi.
• Uygun, M., Güner, E. ve Mete, S. (2018). Girişimcilik eğitiminin gençlerin girişimcilik motivasyonlarının gelişimindeki rolü. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 25(3),1-16.https://doi.org/10.18657/yonveek.360276
• Varlık, S. (2022). Fen bilimleri öğretmen adaylarının bilim tarihi ve bilim insanlarına ilişkin algı ve görüşlerinin belirlenmesi. (Yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi.
• Yazıcı, O. (2014). Ortaokul yöneticilerinin girişimcilik yeterlilikleri düzeyi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Yıldırım, M. (2020). İşle bütünleşmeyi etkileyen faktörler ve işle bütünleşmenin bireysel ve örgütsel çıktıları. Business Economics and Management Research Journal. 3(2), 91-100.