Sınıf Öğretmenlerinin Öğrencilerine Okuma Alışkanlığını Kazandırma Stratejileri: Bir Olgubilim Çalışması

Year 2022, Volume: 6 Issue: 1, 19 - 43, 31.05.2022

Ayfer Şahin Seda Ergül

https://doi.org/10.32433/eje.1022364

Abstract

Okuma bireyin bilgi edinmesi ve kendisini çok yönlü olarak geliştirmesi için gerekli en önemli becerilerden biridir. Ancak günümüzde bireyler okuma alışkanlığına sahip değillerdir. Okuma alışkanlığının kazanılmasıyla önce bireysel sonra da toplumsal gelişme sağlanabilir. Okuma alışkanlığının kazandırılmasında en önemli sorumluluk sınıf öğretmenlerine düşmektedir. Buradan hareketle bu çalışmada sınıf öğretmenlerinin öğrencilerine okuma alışkanlığını kazandırırken kullandıkları stratejileri belirlemek amaçlanmıştır. Bu çalışma, nitel araştırma desenlerinden olgubilim yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri, 34 sınıf öğretmeninden, yarı yapılandırılmış görüşme formları aracılığıyla elde edilmiştir. Görüşme formu, 5 açık uçlu sorudan oluşmaktadır. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin en çok kullandıkları sınıf içi stratejilerin, okuma saati düzenleme, okuma takibi yapma, okunan kitaplarla ilgili etkinlikler düzenleme, sınıf kitaplığı oluşturma, birlikte okuyarak model olma, okuma yarışmaları düzenlenme, iyi okuyucuları ödüllendirme ve kitap okumaya özendirme gibi stratejiler olduğu belirlenmiştir. Öğretmenler sınıf dışı stratejilerden ise en çok, aileyi sürece dâhil etme, okuma ödevleri verme ve takibini yapma, kütüphane ve kitap fuarlarına götürme, yazar söyleşilerine katılım sağlama, okumaya dair tavsiyelerde bulunma, farklı ortamlarda okuma etkinlikleri düzenleme gibi stratejileri kullanmaktadırlar. Öğretmenlerin okuma alışkanlığı kazandırmada velilerden, evde ailece okuma saatlerinin düzenlenmesi, çocukların okuma konusunda desteklenmesi ve velilerin kitap okuyarak çocuklarına model olması gibi beklentilerinin olduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin, okul yönetiminden ise kitap temini ile kitap okunacak mekân konusunda katkı bekledikleri bunun yanında okul genelinde okuma yarışmalarının düzenlenmesi, okul kütüphanesinden en çok kitap alıp okuyan öğrencilerin ödüllendirilmesi, okul kütüphanesine seçilecek kitapların belirlenmesi amacıyla kurulların oluşturulması da beklentiler arasında yer almaktadır.

Keywords

Okuma, okuma alışkanlığı, okuma alışkanlığını kazandırma stratejileri

References

• Acat, B., Demiral, H. ve Arın, A. (2008, Mayıs). Okuma alışkanlığı göstergelerine göre ilköğretim öğrencilerinin durumları. Türkçe Öğretimi Kongresi’nde sunulan bidiri.
• Aksaçlıoğlu, A. ve Yılmaz, B. (2007). Öğrencilerin televizyon izlemeleri ve bilgisayar kullanmalarının okuma alışkanlıkları üzerine etkisi. Türk Kütüphaneciliği Dergisi, 21(1), 3-28.
• Aksoy, E. ve Öztürk, D. S. (2018). Öğrencilerdeki okuma alışkanlığının öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(1), 143-184.
• Akyol, H. (2008). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Aydoğdu, H. (2020). Okuma alışkanlığı ve okul kütüphanelerinin bireysel gelişime etkisi üzerine bir değerlendirme. Milli Eğitim Dergisi, 49(225), 201-226.
• Babarinde, E. T., Babarinde, O. and Dike, V. (2018). Reading habit and use of electronic media by junior secondary school students in Nsukka Local Government of Nigeria, Journal of Children and Media, 12(1), 16-32.
• Bircan, İ. ve Tekin, M. (1989). Türkiye’de okuma alışkanlığının azalması sorunu ve çözüm yolları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 22(1), 393-410.
• Bulut, S. (2018). Okulöncesi eğitim ortamlarında çocuk kitaplarıyla gerçekleştirilen uygulamaların okuma kültürü edindirme bağlamında incelenmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (28. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları.
• Coşkun, E. (2002). Okumanın hayatımızdaki yeri ve okuma sürecinin oluşumu. Türklük Bilimi Araştırmaları, (11), 231-244.
• Çakmak, T. ve Yılmaz, B. (2009). Okul öncesi dönem çocuklarının okuma alışkanlığına hazırlık durumları üzerine bir araştırma: Hacettepe Üniversitesi Beytepe Anaokulu örneği. Türk Kütüphaneciliği Dergisi, 23(3), 489-509.
• Çelik, Y. (2020). Okuma alışkanlığının kazandırılmasına ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4), 1027-1037.
• Çelik, E. ve Kızılaslan Tunçer, B. (2020). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin anne-babalarının okuma tutumları ile Türkçe dersi akademik başarısı arasındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(4), 1094-1114.
• Çetin, Y. ve Karaata, Y. (2010). Türk öğrencilerin kitap okuma sorununa çözüm önerileri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 202-215.
• Dedeoğlu, H. (2013). İlkokullarda çocuk kitapları ve dergileri. M. Gönen (Ed.). Çocuk edebiyatı içinde (s. 281-299). Ankara: Eğiten Kitap.
• Duran, E. ve Sezgin, B. (2012). İlköğretim 4 ve 5. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıklarının ve ilgilerinin belirlenmesi. Turkish Studies Dergisi, 7(4), 1649-1662.
• Durmuşoğlu, M. C. (2013). Çocuklarda kitap sevgisi ve okuma alışkanlığı geliştirmenin bilişsel gelişime katkıları. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulamaları, 0(21), 17-24.
• Erdoğan, N. I. (2016). Erken çocukluk döneminde çocuk-ebeveyn birlikte okuma etkinliklerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1071-1086.
• Gambrell, LB. ( 2015 ). To give students the habit of reading. Reading Teacher, 69(3), 259-263.
• Gambrell, LB., Hughes, E. , Calvert, W. , Malloy, J. and Igo, B. ( 2011 ). Authentic reading, writing and discussion: An exploratory work of a pen pal project . Journal of Primary School, 112( 2 ), 234-258.
• Göçer, A. (2017). Türkçe özel öğretim yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Güneş, F. (2013). Okuma yazma öğrenme yaşı / Age for learning literate. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(4), 280-298.
• Igbokwe, J., Obidike, N.A. and Ezeji, E.C. (2012). Influence of electronic media on reading ability of school children. Library Philosophy and Practice.
• Jacobs, J. S., Morrison, T. G. and Swinyard, W. R. (2000). Reading aloud to students: A national probability study of classroom reading practices of elementary school teachers. Reading psychology, 21(3), 171-193.
• Kakırman Yıldız, A. (2015). Türkiye’de okuma alışkanlığı kültürü için okul öncesi eğitim kurumlarında anaokulu kütüphanelerinin gerekliliği. Milli Eğitim Dergisi, 44(208), 90-105.
• Karaaslan, S. (2016). Türk eğitim politikasında okuma alışkanlığı. Bilgi Dünyası, 17(1), 104-119. https://doi.org/10.15612/BD.2016.491
• Karakullukcu, N. ve Çelik, Y. (2020). İlkokul öğrencilerine kitap okuma alışkanlığı kazandırmada sınıf öğretmenlerinin rolü. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(2), 1-14.
• Karatay, H., Külah, E. ve Kaya, S. (2020). Okuma alışkanlığını geliştirme yöntem, teknik ve modelleri. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 8(1), 89-107.
• Köksal, K. ve Değirmenci, H. (2016). İlköğretim okullarında uygulanan okuma saatlerinin değerlendirilmesine ilişkin öğretmen görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(2), 11-28.
• Kurulgan, M. ve Çekerol, G. S. (2008). Öğrencilerin okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 237-258.
• Maden, S. ve Maden, A. (2018). Türkçe öğretmenlerinin okuma alışkanlığı kazandırmaya yönelik alternatif uygulamaları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (10), 1-17.
• Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Genel Müdürlüğünün 2004/60 numaralı Genelge. Erişim Tarihi: 01.12. 2021, http://www.meb.gov.tr/mevzuat/liste.php?ara=27
• Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Genel Müdürlüğü, 2005/70 numaralı Genelge. Erişim Tarihi: 01.12. 2021, http://www.meb.gov.tr/mevzuat/liste.php?ara=27
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2019). Ağaç Evde Masal Kütüphanesi. Erişim Tarihi: 05.12.2021, http://www.meb.gov.tr/agac-evde-masal-kutuphanesi/haber/20013/tr
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2020). Bakan Selçuk, "Okuyan Balık" Sesli Elektronik Kütüphanesi'ni Tanıttı. Erişim Tarihi: 05.12.2021, https://www.meb.gov.tr/bakan-selcuk-okuyan-balik-sesli-elektronik-kutuphanesini-tanitti/haber/21682/tr
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2021). 1 milyon öğretmenimiz için dijital kitaplık. Erişim Tarihi: 05.12.2021 https://www.meb.gov.tr/1-milyon-ogretmenimiz-icin-dijital-kitaplik/haber/19582/tr
• Mete, G. (2012). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlığı üzerine bir araştırma (Malatya İli Örneği). Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1),43-46.
• Miles, M. B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. Thousand Oaks, CA: Sage
• Okur, A. ve Arı, G. (2014). Öğrencilerin ilköğretim 100 temel eseri okuma durumu. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 173(173), 307-328.
• Ortaş, İ. (2014). Türkiye ve dünyada kitap okuma değerlerinin karşılaştırması ve sosyal yaşamımıza etkileri. Türk Kütüphaneciliği Dergisi, 28(3), 323-337.
• Özdemir, O. ve Baş, Ö. (2020). Okuma Eğitimi. Akyol, H., Şahin, A. (Ed.), Türkçe Öğretimi içinde, (s. 29-53). Ankara: Pegem Akademi
• Öztemiz, S. ve Önal, H.İ. (2013). İlkokul öğrencilerinin oyun tekniği ile okuma alışkanlığı kazanmasına yönelik öğretmen görüşleri: Ankara Beytepe İlkokulu örneği. BEU SBU Dergisi, 2(1), 65-79.
• Patton, M. (1990). Qualitative evaluation and research methods (pp. 169-186). Beverly Hills, CA: Sage Publications.
• Sadioğlu, Ö. ve Bilgin, A. (2008). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri ile cinsiyet ve anne-baba eğitim durumu arasındaki ilişki. Ilkogretim Online, 7(3).
• Sangkaeo, S. (1999, Ağustos). Reading Habit Promotion in ASEAN Libraries. 65. IFLA Council and General Konferansı’nda Sunulan Bildiri, Bangkok, Tayland. Erişim adresi: https://eric. ed.gov/?id=ED441496
• Sever, S. (2007). Okuma Kültürü Edinme Sürecinde Türkçe Öğretiminin Sorumluluğu. Okuma Kültürü ve Okullarda Uygulama Sorunları Toplantısı, (s. 108-126).
• Sever, S. (2010). Çocuk ve Edebiyat. İzmir: Tudem Yayınları
• Sever, S., İnce Samur, A. Ö., Doğan, B. N., Çıldır, B. ve Bulut, S. (2013). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin okuma kültürü edinme düzeyleri ile kitle iletişim araçlarını kullanma alışkanlıklarının incelenmesi. 1. Türkiye Çocuk ve Medya Kongresi Bildiriler Kitabı-1 içinde (s. 371-397).
• Silva, M. and Cain, K. (2015). The relations between lower and higher level comprehension skills and their role in prediction of early reading comprehension. Journal of Educational Psychology, 107(2), 321.
• Springer, SE., Harris, S. and Dole, JA. ( 2017 ). From survival to development: Four research-based principles to improve students' interest in reading . Reading Teacher, 71(1), 43-50.
• Strommen, L. T. and Mates, B. F. (2004). Learning to love reading: Interviews with older children and teens. Journal of Adolescent ve Adult Literacy, (48), 188-199.
• Şahin, A. (2012). İlköğretim 4 ve 5. Sınıf öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıklarının sosyo-ekonomik düzeylerine göre incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2) , 367-388.
• Tanju, Y. (2010). Çocuklarda kitap okuma alışkanlığına genel bir bakış. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(21), 30-39.
• Topçuoğlu Ünal, F. ve Yiğit, A. (2014). Çocuklarda okuma kültürünün oluşmasında ailenin etkisi. International Journal of Language Academy, 2(4), 308-322.
• Türkben, T. (2019). Çocuk kütüphanelerinin okuma alışkanlığı üzerindeki etkilerinin öğretmen adaylarının görüşleri doğrultusunda incelenmesi. EKEV Akademi Dergisi, (77), 363-388.
• Uzun, G. L. (2009). Yaratıcı bir süreç olarak okuma. Dil Dergisi, (143), 7-19.
• Ülper, H. (2011). Öğrenci açısından okumaya güdüleyici etmenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 941-960.
• Ünal, F. T., Yiğit, A. (2014). Çocuklarda okuma kültürünün oluşmasında ailenin etkisi. International Journal of Language Academy, 2(4), 308-322.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, B. (1993). Okuma Alışkanlığında Halk Kütüphanelerinin Rolü. Ankara: Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü.