Sınıf Eğitimi Lisansüstü Öğrencilerinin İlkokullarda Demokrasi Eğitimine İlişkin Görüşleri

Year 2025, Volume: 11 Issue: 1, 17 - 36, 30.04.2025

Emine Sakarya Karslı , İlay Sultan Çöl , Anıl Doğukan Sarialai , Mehmet Kaan Demir

Abstract

Yapılan araştırmada sınıf eğitimi lisansüstü öğrencilerinin Türkiye’de demokrasi eğitimine ilişkin görüşlerini incelemek amaçlanmıştır. Araştırmada var olan demokrasi eğitimi kavramına dair sınıf eğitimi lisansüstü öğrencilerinin görüşleri detaylı şekilde ele alındığı için nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmaya Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi sınıf eğitimi alanında lisansüstü eğitim gören 40 katılımcı dahil olmuştur. Katılımcıların belirlenmesinde ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Katılımcıların görüşlerini ortaya çıkarmak amacıyla uzmanlar tarafından hazırlanan ve 6 sorudan oluşan bir yarı yapılandırılmış görüşme formu hazırlanmış ve online ortamda görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler birden fazla araştırmacı tarafından içerik analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. İçerik analizi ile elde edilen bulgular NVİVO 14 programı ile modellenmiştir. Ortaya çıkan bulgular doğrultusunda katılımcılar demokrasi eğitiminin bir ülke için “gerekli” olduğunu, Türkiye’de ise demokrasi eğitimi düzeyinin “yetersiz” olduğunu dile getirmişlerdir. Türkiye’de demokrasi eğitiminin önündeki en büyük engel “eğitsel uygulamalar” olarak görülmektedir. Araştırma, Türkiye’de demokrasi eğitiminde öğretim programının “öğrenciye yönelik” olması gerektiği ve demokrasi eğitimini geliştirmek için “kurum politikasına yönelik” çalışmalar yapılması gerektiği ile ilgili sonuçları ortaya koymuştur.

Keywords

Demokrasi, Demokrasi Eğitimi, Lisansüstü öğrencileri, Sınıf eğitimi

Primary Education Graduate Students' Views on Democracy Education in Primary Schools

Abstract

In this study, it was aimed to examine the views of primary education graduate students on democracy education in Türkiye. Qualitative research method was used since the views of primary education graduate students regarding the concept of democracy education were discussed in detail in the study. The study included 40 participants who were graduate students in the field of primary education at Çanakkale Onsekiz Mart University. Criterion sampling method was used to determine the participants. In order to reveal the views of the participants, a semi-structured interview form consisting of 6 questions prepared by experts was used and interviews were conducted online. The data obtained were analysed by more than one researcher using the content analysis method. The findings obtained through content analysis were modelled with NVIVO 14 software. In line with the findings, the participants stated that democracy education is "necessary" for a country and that the level of democracy education in Türkiye is "insufficient". The biggest obstacle to democracy education in Türkiye is seen as "educational practices". The research revealed that the curriculum in democracy education in Türkiye should be “student-oriented” and "institutional policy-oriented" studies should be carried out to improve democracy education.

Keywords

Democracy, Democracy education, Graduate students, Primary school education

References

• Aktepe, V. (2015). Sosyal bilgiler dersinde demokrasi eğitimi. R. Sever (Ed.). Ankara: Nobel.
• Arslan, E. (2022). Nitel araştırmalarda geçerlik ve güvenirlik. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51 (1), 395-407.
• Arslan, M. (2012). Araştırma yöntem ve teknikleri ders notları, Harran Üniversitesi, Birecik Meslek Yüksekokulu, 15.
• Atasoy, A. (1997). İlköğretim ikinci kademede demokrasi eğitimi ve ilköğretim ikinci kademe öğretmen ve öğrencilerinin demokratik tutum ve davranışlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bali, M. E., & Hayır Kanat, M. (2023). Demokrasinin gelişiminde eğitim sistemlerinin rolü: orta doğu bölgesi. Uluslararası Sosyal Ve Eğitim Bilimleri Dergisi, (19), 87-107. https://doi.org/10.20860/ijoses.1265292
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Büyükdüvenci, S. (1998) “Türkiye’nin Demokrasi ve Eğitim Sorunsalı”, Yeni Türkiye: Cumhuriyet Özel Sayısı, 2 (23-24), ss. 1059-1063, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Büyükkaragöz, S. (1994). Demokrasi eğitimi ve okul. Çağdaş Eğitim, 19 (202), 10-14.
• Büyükkaragöz, S. (1998). Demokrasi eğitimi ve okul. TDV Yayınları, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. (23. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Chomsky, N. (2007). Demokrasi ve eğitim. BGST Yayınları, İstanbul.
• Creswell, J. W. (2020). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (Çev. Ed.: M. Bütün ve S. B. Demir). Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Dahl, R. A. (2019). Demokrasi üstüne. (Çev. Betül Kadıoğlu). Phoenix Yayınevi, Ankara.
• Davies, L. (1999). Comparing definitions of democracy in education. Compare, 29(2), 127-140.
• Doğan, İ. (2007). Modern toplumda vatandaşlık, demokrasi ve insan hakları, 6. Baskı, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
• Doğanay, A., & Sarı, M. (2004). Öğrencilerin üniversitedeki yaşam kalitesine ilişkin algılarının demokratik yaşam kültürü çerçevesinde değerlendirilmesi: Çukurova Üniversitesi örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 107-128.
• Duman, B. (2008). Öğrenme- öğretme sürecindeki entelektüel şizofrenizm. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 287-321.
• Edwards, C. (2008). Classroom discipline & management. New Jersey: John Wiley & Sons Publishers.
• Fidan, T. & Öztürk, İ. (2015). Perspectives and expectations of union member and non- union member teachers on teacher unions. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi - Journal of Educational Sciences Research, 5 (2), 191-220.
• Göney, H. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ortaokul sosyal bilgiler derslerinde demokrasi eğitimi hakkındaki görüşleri ve değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Gözütok, F.D. (1995). Öğretmenlerin demokratik tutumları. Türk Demokrasi Vakfı, Ankara.
• Guttmann, A., & Ben-Porath, S. (2015). Democratic education. M.T. Gibbons (Ed) “The encyclopedia of political thought”. John Wiley & Sons.
• Gülmez, M. (2001). İnsan hakları ve demokrasi eğitimi. Ankara: Todaie Yayınları.
• Gürşimşek, I., & Göregenli, M. (2004). Öğretmen adayları ve öğretmenlerde demokratik tutumlar, değerler ve demokrasiye ilişkin inançlar. Uluslararası Demokrasi Eğitimi Sempozyumu, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayını, 77 - 85.
• Güven, A. (2008). Demokratik vatandaşlık ve tarih eğitimi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2): 337-350.
• Haçat, S. O., & Demir, F. B. (2017). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin insan haklari, yurttaşlik ve demokrasi dersine ilişkin görüşleri. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 2(1), 1-17.
• Hotaman, D. (2010). Demokratik eğitim: Demokratik bir eğitim programı. Kuramsal Eğitimbilim, 3(1), 29-42.
• Huberman, A. M., & Miles, M. B. (1994). Veri yönetimi ve analiz yöntemleri. N.K. Denzin ve Y.S. Lincoln (Ed.), “Nitel araştırma El Kitabı” (s. 428–444). Sage Yayınları, Ankara.
• İnan, S. (2016). Çocuk ve siyaset: Sosyal bilgiler dersinde (okullarda) siyaset eğitimi -bir teorik çerçeve denemesi. V. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi (USBES) Sempozyumu, Denizli: Pamukkale Üniversitesi. 38-46).
• Karabay Koçyiğit, B. (2004). Farklı öğretim materyalleriyle (karikatür, öykü, film) desteklenerek yürütülen öğretimin ve ölçme-değerlendirme etkinliklerinin eleştirel düşünmeye katkısı. Uluslararası Demokrasi Eğitimi Sempozyumu, Çanakkale.
• Kaypak, Ş. (2016). Demokrasi kültürü ve hoşgörü: hatay örneğinde. 2. Uluslararası Çin’den Adriyatik’e Sosyal Bilimler Kongre (5-7 Mayıs 2016) Kitabı, 147-160.
• Kepenekçi, Y. (2003). Demokratik okul. Eğitim Araştırmaları, 3(11), 44-53.
• Kışlalı, A. T. (1989). Demokrasi Eğitiminde Öneriler Demokrasi İçin Eğitim. Türk Eğitim Derneği Yayınları, Ankara.
• Kondu, Z., & Sakar, T. (2013). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi niçin verilir?. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(3), 49-60.
• Kudrnáč, A. (2021). Is Classroom political discussion able to reduce anti-ımmigrant attitudes in adolescents? Testing the effect of frequency, length, and topic of classroom political discussions on anti-ımmigrant attitudes. Journal of Applied Social Psychology, 52, 220-232.
• Kuzgun, Y. (2000). Eğitimde kendini gerçekleştirme. A. Şimşek (Ed.). “Sınıfta Demokrasi”, Eğitimsen Yayınları, Ankara.
• Lovat, T. (2017). Values education as good practice pedagogy: Evidence from Australian empirical research. Journal of Moral Education, 46(1), 88-96.
• Maboçoğlu, M. (1999). Demokrasi eğitimi nasıl olmalıdır?. Eğitim ve Bilim, 23(111).
• Memişoğlu, H. (2022). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının görüşlerine göre demokrası eğitimi, International Journal of Social and Humanities Sciences Research, 9(89), 2345–2358.https://doi.org/10.26450/jshsr.3345
• Metin, O., & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2):273-294.
• Miklikowska, M., Rekker, R., & Kdurnac, A. (2022). A little more conversation a little less prejudice: The role of classroom political discussions for youth’s attitudes toward ımmigrants. Political Cummunication, 39(3), 405-427.
• Miles, M. B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd Edition). SAGE Publications, Calif.
• Okutan, M. (2010). Türk eğitim sisteminde demokrasi eğitimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 938-946.
• Öner, N. (1998). “Demokrasinin Epistemolojik Dayanağı”, Felsefe Dünyası, 27, Türk Felsefe Derneği Yayını, Ankara.
• Özdemir, H., Aydin, S., & Çapa, M. (2023). Türkiye’deki sosyal bilgiler eğitiminde demokrasi ve insan haklarının önemi. International Journal of Progressive Studies in Education (ijopse), 1(1), 65–74. https://doi.org/10.5281/zenodo.7651459
• Özden, Y. (2005). Öğrenme ve öğretme (7. Baskı). Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• Özsoy, S. (2004). Demokrasi eğitiminin imkansızlığı üzerine. Uluslararası Demokrasi Eğitimi Sempozyumu, Çanakkale.
• Öztürk, E., & Can A. A. (2020). The effect of music education on the social values of preschool children. Cypriot Journal of Educational Science, 15(5), 1053-1064
• Öztürk, S. R. (1994), Sanata duyulan ilgi düzeyi ile demokratik tutum arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Samancı, O. (2010) Democracy education in elementary schools, The Social Studies, 101(1), 30-33. https://doi.org/10.1080/00377990903285499
• San, C. (1994) Demokratik siyasal kültür ve insan hakları, insan hakları yıllığı, 16, TODAİE Yayınları, Ankara.
• Shafer, S. M. (1987). Human rights education in schools. In Human Rights & Education (pp. 191-205). Pergamon.
• Şahin, B. (2021). Türkiye’de demokrasi eğitimi konusunda 2000-2020 tarihleri arasında yapılmış çalışmaların incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Şahinel, S. (2002), Eleştirel düşünme. Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
• Şara Hürsoy, P., Yalçın, D., Bıyık, M., & Özbek, M. M. (2023). Hayat Bilgisi (1-3. sınıf) öğretim programlarında yer alan kazanımların demokrasinin temel ilke ve değerleri açısından incelenmesi. International Primary Education Research Journal, 7(2), 51-69.
• Şimşek, A. (2000). Sınıfta demokrasi. (2. Baskı). Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
• Şişman, M., Güleş, H., & Dönmez, A. (2010). Demokratik Bir okul kültürü için yeterlilikler çerçevesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 167-182
• Tan, M. (1989). Demokrasi eğitiminde boyutlar ve sorunlar. Demokrasi için eğitim, Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları.
• Thanh, N. C., & Thanh, T. T. (2015). The interconnection between interpretivist paradigm and qualitative methods in education. American Journal of Educational Science, 1(2), 24-27.
• Ulusoy, K., & Erkuş, B. (2016). İlkokul 4. sınıfta “İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi” dersinin okutulmasına ilişkin sınıf ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 1143-1172.
• URL1: https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_02/01170546_turk_milli_egitim_sistemi_190124.pdf
• URL2: http://. “2009 Avrupa Konseyi, Demokratik Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi hakkındaki Avrupa Bildirisi Taslağı”. Erişim Tarihi: 10.01.2024
• Yağcı, E. (1998). Demokrasi ve eğitim. Eğitim ve Bilim, 22 (107).
• Yeşil, R. (2003). Demokratik eğitim ortamının insan hakları temeli. G.Ü. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 4 (2),45-54.
• Yeşil, R. (2004). İnsan hakları ve demokrasi eğitiminde yöntem, Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 35-41.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Yılmaz, L. (2004) Demokrasi eğitiminin liberal ve toplumcu ikilemleri. Uluslararası Demokrasi Eğitimi Sempozyumu, Çanakkale.
• Yin, R. K. (2017). Durum çalışması araştırması uygulamaları. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.