Alaşehir (Manisa) ve Çevresinde Yetişen Bazı Geofitlerin Etnobotanik Açıdan İncelenmesi

Yıl 2013, Cilt: 29 Sayı: 2, 170 - 178, 01.04.2013

Seyid Ahmet Sargın Selami Selvi Ekrem Akçiçek

Öz

Geofit bitkiler, gövdesi toprak altında oluşan ve değişime uğrayarak besin depo etme özelliği kazanmış, soğanlı, tuberli ve rizomlu bitkilere verilen genel isimdir. Türkiye florasında, 73 cinse bağlı 816 geofit türü doğal olarak yetişmektedir. Bu çalışmada Alaşehir’ in (Manisa) kırsal kesimlerinde yaşayan yöre halkının doğal ortamlarından topladığı ya da bahçesinde yetiştirdiği geofit bitkiler araştırılmıştır. 2009 - 2011 yılları arasında Alaşehir ve çevresinde yürütülen bu çalışmada, önceden belirlenmiş 6 belde ve 43 köye gidilerek halkın çeşitli amaçlarla kullandığı geofit bitkiler tespit edilmiştir. Tespit edilen bitkilerin toplandığ ı lokalitelerden örnekler alınarak laboratuvara getirilmiş ve Türkiye Florası’na göre teşhisleri gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda 8 familyaya ait 60 geofit taksonun yöre halkı tarafından gıda, süs ve şifa amaçlı kullanıldığı belirlenmiştir. Geofit bitkilerin bulunduğu familyalar; Amaryllidaceae, Araceae, Asparagaceae, Iridaceae, Liliaceae, Orchidaceae , Primulaceae ve Ranunculaceae olarak tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geofit, Etnobotanik, Alaşehir, Gıda, Süs, Tıbbi

Investigations of Ethnobotanical aspect of Some Geophytes Growing in Alaşehir (Manisa) and Surrounding Area

Öz

Geophyte plants is a general name given to plants which under the ground body such as bulbs, tubers and rhizomes, gained ability to store nutrients. 816 Geophyte species belonging to 73 genera have been registered in Flora of Turkey. In this study, Geophyte plants which collected by the local people living in rural areas like Alaşehir (Manisa) mountains or gardens, were investigated. The geophyte plants used for various purposes by the local public are identified with this study conducted between 2009 - 2011 in Alaşe hir and its surrounding area, preset 6 towns and 43 villages. Examples of the plants identified in their localities are collected and brought to the lab, and diagnosed according to the Flora of Turkey. At the end of the study, 60 taxa belonging to 8 famili es of Geophytes used for food, ornamental and healing purposes by the local people are determined. The Geophyte families has been detected as; Amaryllidaceae, Araceae, Asparagaceae, Geraniaceae, Iridaceae, Liliaceae, Orchidaceae , and Primulaceae

Anahtar Kelimeler

Geophytes, Ethnobotany, Alaşehir, Food, Ornament, Healing

Kaynakça

• Arslan, N, Türkiye’de Doğal Çiçek Soğanlarının Potansiyeli ve Geleceği, I. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, Yalova, 209-215. 6-9 Ekim, 1998.
• Selvi, S, Balıkesir ilindeki Crocus sp. türlerinin taksonomisi, morfolojisi ve anatomisi, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir, 2005.
• Davis, P.H. (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol.8, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh., Meikle, R.D., Cyclamen L. In: Davis, P.H. (ed.). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol.6, Turkey and The East Aegean Islands, Vol.1, Edinburgh University Press, Edinburgh, 1965.
• Davis, P. H., Coode, M.J.E., Cullen, J., Eranthis Salisb. In: Davis, P.H. (ed.). Flora of Turkey and The East Aegean Islands, Vol.1, Edinburgh University Press, Edinburgh, 1965.
• Mammadov, R., Sahranç, B., Muğla İl Merkezinde Sonbaharda Tespit Edilen Bazı Geofitler, Ekoloji, (48), 13-18, 2003.
• Ekim, T., Koyuncu, M., Türkiye'den İhraç Edilen Çiçek Soğanları ve Koruma Önlemleri, II. Uluslar arası Ekoloji ve Çevre Sorunları Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 5-7 Kasım 1992, 42-47.
• Seyidoğlu, N., Yayım, D., Geophytes As Medicinal and Aromatical Plants, I International Medicinal and Aromatic Plants Conference on Culinary Herbs, Antalya, Turkey, 29 April – 4 May 2007.
• Şekeroğlu, N., Aydın, K., Gözüaçık, H.G., Kulak, M., Kilis ilinde yetişen geofitler, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6(1), 199-201, 2012.
• Başköşe, İ., Paksoy, M.Y., Selvi, S., Geophytic Plants Around The Akkaya Dam Lake (Niğde-Turkey), XI.International Symposium on Flower Bulbs and Herbaceous Perennials, Antalya, Turkey, 28 March-1 April 2012.
• Baytop, T., Türkiye de Bitkiler ile Tedavi. İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1999.
• Seyidoğlu, N., Bazı Doğal Geofitlerin Peyzaj Düzenlemelerinde Kullanımı ve Üretimi Üzerine Araştırmalar, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2009.
• Altan, T., Uzun, G., Altan, S., Baktır, İ., Önsoy, C., Altunkasa, M.F., Tanrısever, E., Yücel, M., Akdeniz Kıyı Bölgesinde Doğal Olarak Yetişen Çiçek Soğanlarının Saptanması İle Uygun Yararlanma ve Üretim Yöntemlerinin Araştırılması, Tübitak 420-A, Araştırma Projesi, Adana, 1984. Yayılış Alanlarının
• Çelik, A., Çiçek, M., Semiz, G., Karıncalı, M., Taxonomical And Ecological Investigations On Some Geophytes (Turkey), Turkish Journal of Botany, 28, 205-211, Around Denizli Province Ocak, A., Başar, H., Eskişehir'in doğal soğanlı florası, Ot Sistematik Botanik Dergisi, 13(1), 159-174, 2006.
• Ekim T, Koyuncu M, Güner A, Erik S, Yıldız, B., Vural, M, Türkiye’nin Ekonomik Değer Taşıyan Geofitleri Üzerinde Taksonomik ve Ekolojik Araştırrmalar. Ankara. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Orman Gen. Müdürlüğü ve Paz. Daire Bşk., 65, 11-12, Ugulu, İ., Traditional ethnobotanical knowledge about medicinal plants used for external therapies in Alaşehir, Turkey, Int. J. Med. Arom. Plants, 1(2),101- , 2011.
• Seçmen, Ö., Gemici, Y., Tohumlu Bitkiler sistematiği, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları, Bornova, İzmir, 1995.
• Akan, H., Eker,İ., Balos, M., Şanlıurfa’nın Nadide Çiçekleri- Geofitler. The Rare Plants of Şanlıurfa- Geophytes. Ankara, 2005.
• Brummitt, R.K. Powell, C.E., Authors of Plant Names, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh, 1978.
• Davis, P. H., Coode, M.J.E., Cullen, J., Anemone L. and Eranthis Salisb. In: Davis, P.H. (ed.). Flora of R.B.G. Kew.,1992.
• Arslan, N, Türkiye’de Doğal Çiçek Soğanlarının Potansiyeli ve Geleceği, I. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, Yalova, 209-215. 6-9 Ekim, 1998.
• Selvi, S, Balıkesir ilindeki Crocus sp. türlerinin taksonomisi, morfolojisi ve anatomisi, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir, 2005.
• Davis, P.H. (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol.8, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh., Meikle, R.D., Cyclamen L. In: Davis, P.H. (ed.). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol.6, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh, 1978.
• Davis, P. H., Coode, M.J.E., Cullen, J., Anemone L. and Eranthis Salisb. In: Davis, P.H. (ed.). Flora of Turkey and The East Aegean Islands, Vol.1, Edinburgh Baytop, T., Türkiye de Bitkiler ile Tedavi. İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1999.
• Seyidoğlu, N., Bazı Doğal Geofitlerin Peyzaj Düzenlemelerinde Kullanımı ve Üretimi Üzerine Araştırmalar, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2009.
• Altan, T., Uzun, G., Altan, S., Baktır, İ., Önsoy, C., Altunkasa, M.F., Tanrısever, E., Yücel, M., Akdeniz Kıyı Bölgesinde Doğal Olarak Yetişen Çiçek Soğanlarının Saptanması İle Uygun Yararlanma ve Üretim Yöntemlerinin Araştırılması, Tübitak 420-A, Araştırma Projesi, Adana, 1984. Yayılış Alanlarının
• Çelik, A., Çiçek, M., Semiz, G., Karıncalı, M., Taxonomical And Ecological Investigations On Some Geophytes Growing Around Denizli Province (Turkey), University Press, Edinburgh, 1965.
• Davis, P. H., Coode, M.J.E., Cullen, J., Eranthis Salisb. In: Davis, P.H. (ed.). Flora of Turkey and The East Aegean Islands, Vol.1, Edinburgh University Press, Edinburgh, 1965.
• Mammadov, R., Sahranç, B., Muğla İl Merkezinde Sonbaharda Tespit Edilen Bazı Geofitler, Ekoloji, (48), 13-18, 2003.
• Ekim, T., Koyuncu, M., Türkiye'den İhraç Edilen Çiçek Soğanları ve Koruma Önlemleri, II. Uluslar arası Ekoloji ve Çevre Sorunları Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 5-7 Kasım 1992, 42-47.
• Seyidoğlu, N., Yayım, D., Geophytes As Medicinal and Aromatical Plants, I International Medicinal and Aromatic Plants Conference on Culinary Herbs, Antalya, Turkey, 29 April – 4 May 2007.
• Şekeroğlu, N., Aydın, K., Gözüaçık, H.G., Kulak, M., Kilis ilinde yetişen geofitler, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6(1), 199-201, 2012.
• Başköşe, İ., Paksoy, M.Y., Selvi, S., Geophytic Plants Around The Akkaya Dam Lake (Niğde-Turkey), XI.International Symposium on Flower Bulbs and Herbaceous Perennials, Antalya, Turkey, 28 March-1 April 2012.
• Turkish Journal of Botany, 28, 205-211, 2004.
• Ocak, A., Başar, H., Eskişehir'in doğal soğanlı florası, Ot Sistematik Botanik Dergisi, 13(1), 159-174, 2006.
• Ekim T, Koyuncu M, Güner A, Erik S, Yıldız, B., Vural, M, Türkiye’nin Ekonomik Değer Taşıyan Geofitleri Araştırrmalar. Ankara. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Orman Gen. Müdürlüğü ve Paz. Daire Bşk., 65, 11-12, Taksonomik ve Ekolojik Ugulu, İ., Traditional ethnobotanical knowledge about medicinal plants used for external therapies in Alaşehir, Turkey, Int. J. Med. Arom. Plants, 1(2),101-106, 2011.
• Seçmen, Ö., Gemici, Y., Tohumlu Bitkiler sistematiği, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları, Bornova, İzmir, 1995.
• Akan, H., Eker,İ., Balos, M., Şanlıurfa’nın Nadide Çiçekleri- Geofitler. The Rare Plants of Şanlıurfa- Geophytes. Ankara, 2005.
• Brummitt, R.K. Powell, C.E., Authors of Plant Names, R.B.G. Kew.,1992.