TÜRKİYE SULARINDA (KARADENİZ) AVLANAN (1985-2005 AV SEZONU) HAMSİ BALIĞI’NIN, Engraulis encrasicolus (L., 1758), BALIKÇILIK BİYOLOJİSİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2006, Cilt: 22 Sayı: 1, 213 - 222, 01.02.2006

Sabri Bilgin

Öz

Bu çalışmada, Karadeniz’in Türkiye sahillerinde 1985-2005 yılları arasında hamsi, Engraulis encrasicolus, üzerine yapılmış populasyon dinamiği çalışmaları incelenmiş ve hamsi stokunun geçmişten günümüze durumu değerlendirilmiştir. Son yirmi yıldır yapılan çalışmalardaki hamsi populasyon parametrelerinin aritmetik ortalamalarına göre, yaş kompozisyonu, yaşlardaki ortalama boy ile genel ortalama sırasıyla, (%29,41±4,29), (%41,32±4,12), (%24,45±3,74), (%5,35±1,44), 8,29±0,12 cm, 10,23±0,09 cm, 12,12±0,12 cm, 13,25±0,09 cm ve genel ortalama ise 10,26±0,19 cm olarak belirlenmiştir. Von Bertalanffy Büyüme Denklemi, balıkçılık (F), doğal (M) ve toplam (Z) ölüm oranları ise sırasıyla, Lt=17,23(1-e-0,32(t+2,34)), F = 1,25±0,15 yıl -1, M = 0,50±0,02 yıl -1, Z = 1,70±0,15 yıl -1 olarak belirlenmiştir. Sonuç olarak, Karadeniz ekosisteminde meydana gelen kontrol dışı gelişmeler ve aşırı avcılık sonucu hamsi stoklarının azaldığı belirlenmiştir. Bunun yanında ortalama boy ve yaş kompozisyonu verileri son yıllarda karadeniz hamsi stoklarında bir iyileşmenin olduğu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Hamsi, Engraulis encrasicolus, Stok, Balıkçılık, Karadeniz

EVALUATED OF ANCHOVY, Engraulis encrasicolus (L., 1758), FISHING (1985-2005 FISHING SEASONS) TURKISH COAST (BLACK SEA) IN RESPECT TO FISHERIES BIOLOGY

Öz

In this research, population dynamics research on anchony, Engraulis encrasicolus, was investigated and the position racent two decades of anchovy stock was evaluated. According to arithmetic means of population parameters concerning anchovy study over last two decades, age compositon, mean legth of ages and general means of anchovy were determined as (29.41±4.29%), (41.32±4.12%), (24.45±3.74%), (5.35±1.44%), 8.29±0.12 cm, 10.23±0.09 cm, 12.12±0.12 cm, 13.25±0.09 cm and 10.26±0,19 cm (in general), respectively. Von Bertalanffy Growth Equation (VBGE), fisheries (F), natural (M) and total (Z) mortality ratio were determined as Lt=17.23(1-e- 0.32(t+2.34)), F = 1.25±0.15 year-1, M = 0.50±0.02 year-1, Z = 1.70±0.15 year-1. Finally, It was determined that anchovy stocks was decrease as a results of overfishing anchovy stocks and unexpected changes in the Black Sea ecosystem. However, mean length and age compositons data show that anchovy stocks of the Blavk Sea get better in recent year

Anahtar Kelimeler

Anchovy, Engraulis encrasicolus, stock, fisheries, Black Sea

Kaynakça

• Anonim, Su ürünleri istatistikleri, D.İ.E, Ankara, 19644-2003.
• Erkoyuncu, İ. and Özdamar, İ. Estimation of the age, size and sex composition and growth parameters of
• Anchovy Engraulis encrasicolus (L) in the Black Sea. Fis. Res., (7): 41-247, 1989.
• Karaçam, H. and Düzgüneş, E. Age, growth and meat yield of European Anchovy (Engraulis encrasicolus
• L.,1758) in the Black Sea. Fis. Res., 9: 181-186, 1990.
• Düzgüneş, E. ve Karaçam, H. Karadeniz’deki hamsi (Engraulis encrasicolus L., 1758) balıklarında bazı populasyon parametreleri ve büyüme özelliklerinin incelenmesi. J.of Zol. 13: 7-83, 1989.
• Özdamar, E., Samsun, O. ve Aral, O., Karadeniz balıkçılığının problemleri ve çözüm önerileri. Doğuanadolu Bölgesi I. Su Ürünleri Sempozyumu, 23-35 Haziran, 1993. 84-96, 1993.
• Özdamar, E., Khiara, K., Sakuramato, K. and Erkoyuncu, İ., Variation in the population structure of European Anchovy, Engraulis encrasicolus L. In The Black Sea. J. of the Tokyo Univ. of Fis., (81)2: 123-134, 1994. Ünsal, N. Karadeniz’ deki hamsi balığı Engraulis encrasicolus (L.,1758)’nın yaş-boy-ağırlık ilişkisi ve en küçük av büyüklüğünün saptanması üzerine bir araştırma. İ.Ü. Su Ür. Dr., 3:1-2: 17-28, 1989.
• Anonim, Ekonomik Deniz Ürünleri Araştırma Projesi. S.Ü.A.E., Trabzon, 1990.
• Anonim, Ekonomik Deniz Ürünleri Araştırma Projesi. S.Ü.A.E., Trabzon, 1991.
• Anonim, Ekonomik Deniz Ürünleri Araştırma Projesi. Karadeniz’deki hamsi balığı üzerine bir araştırma. S.Ü.A.E., Trabzon, 1992.
• Anonim, Orta doğu Karadeniz bölgesin’deki hamsi balığı üzerine bir araştırma. S.Ü.A.E., Trabzon, 1993.
• Mutlu, C., Düzgüneş, E. ve Şahin, C., Doğu Karadeniz’deki Hamsi (Engraulis encrasicolus L., 1758) balıklarının bazı populasyon parametreleri üzerine bir araştırma. Doğu Anadolu Bölgesi I. Su Ürünleri Sempozyumu, 23-25 Haziran 1993, Erzurum, 423-431, 1993.
• Özdamar, E., Samsun, O. and Erkoyuncu, İ. Karadeniz’ de (Türkiye) 1994-1995 av sezonunda hamsi (Engraulis encrasicolus L.) balığına ilişkin populasyon parametreleri tahmini. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Su Ürünleri Dergisi, 12(1-2), 135-144, 1995.
• Kayalı, E. Doğu Karadeniz ekosistemindeki hamsi (Engraulis encrasicolus L.,1758) ve istavrit (Trachurus mediterraneus) balıklarının biyolojik özellikleri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Teknolojisi, 238 s, 1998.
• Gözler, A.M. ve Çiloğlu, E. Rize-Hopa açıklarında 1997-1998 avlanma sezonunda avlanan hamsi (Engraulis encrasicolus L., 1758) balığının bazı populasyon parametreleri üzerine bir araştırma. Doğuanadolu Bölgesi III. Su Ürünleri Sempozyumu 10-12 Haziran-Erzurum, 373-383, 1998.
• Samsun, O., Samsun, N., Karamollaoğlu, A.C., Age, growth and mortality rates of the European anchovy (Engraulis encrasicolus L. 1758) in the Turkish Black Sea Coast. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences 28(5):901-910, 2004.
• Samsun, N., Samsun, O., Kalaycı, F., Bilgin, S. A study on recent variations in the population structure of European anchovy (Engraulis encrasicolus L. 1758) in the Southern Black Sea, 2005.
• Bilgin, S., Samsun, N., Samsun, O., Kalaycı, F., Orta Karadeniz’de 2004-2005 av sezonunda avlanan hamsi (Engraulis encrasicolus L. 1758) balığının yaş, büyüme ve ölüm oranlarının tahmini. XIII. Ulusal Su ürünleri Sempozyumu, 01-04 Eylül 2005, Çanakkale, Özetler, s 64, 2005.
• Bilio, M. ve Niermann, U., Is the comp jelly really to blame for it all? Mnemiopsis leidyi and the ecological concerns aboüt the Caspian Sea. Marine Ecology Progress Series, 269: 173-183, 2004.
• Slastanenko, E.P., Karadeniz Havzası Balıkları. EBK. Yayınları, İstanbul, 711 s, 1956.
• Demir, N. Synopsis of biological data on anchovy Engraulis engrasicolus (Linneaus) 1758 (Medi. and adjacent seas). FAO Fish. Syn., 26(1): 42 p., 1965.
• Seyhan, K., Kayalı, E. ve Tiftik, R.E., Doğu Karadeniz ekosistemindeki hamsi (Engraulis encrasicolus L. 1758) ve istavrit (Trachurus mediterraneus)’lerin beslenme ekolojisi ve cinsi olgunluğa erişme boyu üzerine bir ön çalışma. Akdeniz Balık. Kongresi, 9-11 Nisan, İzmir, 639-647, 1997.
• Ivanov, L. and Beverton, R.J.H. The fisheries resources of the Mediterranean, part two: Black Sea. FAO Studies and Reviews, 60: 37-54, 1985.
• Kıdeys, A. E. Recent dramatic changes in the Black Sea ecosystem: The reason for the sharp decline in Turkish anchovy fisheries. Journal of Marine Systems, 5:171-181, 1994.
• Kideys, A.E., Kovalev, A.V., Shulman, G., Gordina, A., Bingel, F., A review of zooplankton investigations of the Black Sea over the last decade. J. of Marine System, 24: 355-371, 2000.
• Shiganova, T.A., Dumont, H.J., Mikaelyan, A., Glazov, D.M., Bulgakova, Y.V., Musaeva, E.I., Sorokin, P.Y., Pautova, L.A., Mirzoyan, Z.A. and Studenikina, E.I., Interaction between the invading ctenopores Mnemiopsis leidyi (A. Agassiz) and Beroe ovata Mayer 1912, and their influence on the pelagic ecosystem of the Northeastern Black Sea. (Aquatic Invasions in the Black, caspian, and Mediterranean Seas 313 p. Edit: Dumont, H., Shiganova, T.A., and Niermann, U.) Capter 2, 33-70, 2004.
• Kıdeys, A.E., Gordina, A.D., Bingel, F. and Niermann, U., Te effect of environmental conditions on the distribution of eggs and larvae of anchovy (Engraulis encrasicolus L.) in the Black Sea. ICES Journal of Marine Science, 56: 58-64, 1999.
• Kıdeys, A.E. and Romanova, Z., Distribution of gelatinous macrozooplankton in the southern Black Sea during 1996-1999. Marine Biology, 147: 535-547, 2001.
• Bat, L., Kideys, A.E., Yardım, Ö., Gündoğdu, A., Üstün, F., Satılmış, H.H., Şahin, F., Birinci Özdemir, Z. ve Zoral, T., Sinop Kıyılarında Fitoplankton, Zooplankton, İhtiyoplankton ve Makrozooplankton Kompozisyonunun Karadeniz Ekosistemine ve Balıkçılığına Etkileri. DPT, Ondokuz Mayıs Üniv. Proje No: S.090. 136 s, 2004.