BİLİŞİM TEKNOLOJİSİ, İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, YAŞLANMA VE SAĞLIK HARCAMASININ DOĞUŞTA YAŞAM BEKLENTİSİ ÜZERİNE ETKİLERİ: OECD ÜLKELERİ ÜZERİNE PANEL VERİ ANALİZİ

Year 2025, Issue: 70, 167 - 176, 30.04.2025

İmren Yavuz Özduran , Eyyup Ecevit

https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1571419

Abstract

Sağlık sektöründe teknolojik ürünlerin kullanımı, sağlık kurumu içerisindeki bilgi transferini hızlandırmakta ve artırmakta olup, daha doğru teşhis ve tedavinin sağlanmasında rol oynamaktadır. İklim değişikliği, toplum sağlığına yönelik en büyük tehditlerden biridir ve hali hazırda ekosistemi, gıda üretimini ve dünya üzerindeki tüm toplumların sağlığını ve refahını etkilemektedir. Yaşlanmayı kronolojik olarak yaşın ilerlemesiyle hastalıklara yakalanma ve ölümün gerçekleşme olasılığını artıran değişkenlerin bütünü olarak tanımlamak mümkündür. Tüm bu değişkenlerin literatürde sağlık çıktısının göstergesi olarak kullanılan bebek ölüm hızı ve yaşam beklentisi üzerine etkileri mevcuttur. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Panel veri analiz yöntemi kullanarak 2000-2020 döneminde OECD ülkelerinde bilişim teknolojisi, iklim değişikliği, yaşlanma ve sağlık harcamalarının doğumda yaşam beklentisi üzerine etkilerini incelemektir. Öncelikle değişkenler için birim kök testleri yapılıp seriler durağan hale getirilmiştir. Ardından değişkenler arasında uzun dönemli ilişkinin olup olmadığını kontrol etmek amacı ile panel eşbütünleşme testleri yapılmıştır. Pedroni panel eşbütünleşme ve Kao panel eşbütünleşme testlerine göre, toplamda 11 test istatistiği sonucunda bilişim teknolojisi, iklim değişikliği, yaşlanma, sağlık harcamaları, ve yaşam beklentisi arasında uzun dönemli bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yaşam beklentisinin karbondioksit emisyonu ile negatif ilişkisi olduğu, bilgisayar iletişim ve diğer hizmetler, yaşlanma ve sağlık harcamaları ile pozitif yönlü ilişkisi olduğu belirlenmiştir.

Keywords

Bilişim Teknolojisi , İklim Değişikliği , Yaşlanma , Sağlık Çıktıları , Sağlık Harcamaları , Doğumda Yaşam Beklentisi

THE EFFECTS OF INFORMATION TECHNOLOGY, CLIMATE CHANGE, AGING AND HEALTH EXPENDITURE ON LIFE EXPECTANCY AT BIRTH: PANEL DATA ANALYSIS ON OECD COUNTRIES

Abstract

The use of technological products in the health sector accelerates and increases the transfer of information within the health institution and plays a significant role in providing more accurate diagnosis and treatment. Climate change is one of the greatest threats to public health, the ecosystem, food production, and well-being of all societies around the world. It is possible to define aging chronologically as the set of variables that increase the likelihood of contracting diseases and death with advancing age. All these variables have effects on infant mortality rate and life expectancy, which are used as indicators of health outcomes in the literature. In this context, the aim of the study is to examine the effects of information technology, climate change, aging and health expenditures on life expectancy at birth in OECD countries in the period 2000-2020, using the panel data analysis method. Initially, unit root tests were performed to figure out the stationarity status of the study variables. Then, panel cointegration tests were performed to check whether there was a long-term relationship between the variables. According to Pedroni panel cointegration and Kao panel cointegration tests, as a result of a total of 11 test statistics, it was concluded that there is a long-term relationship between information technology, climate change, aging, health expenditures, and life expectancy. The results reveal that life expectancy has a negative relationship with carbon dioxide emissions and a positive relationship with computer communication and other services, aging and health expenditures.

Keywords

Health Informatics , Climate Change , Aging , Health Outcomes , Health Expenditures , Life Expectancy

References

• Apergis, N., Gupta, R., Lau, C. K. M., & Mukherjee, Z. (2018). US state-level carbon dioxide emissions: Does it affect health care expenditure? Renewable and Sustainable Energy Reviews, 91, 521–530.
• Apergis, N., Bhattacharya, M., & Hadhri, W. (2020). Health care expenditure and environmental pollution: A cross-country comparison across different income groups. Environmental Science and Pollution Research, 27(8), 8142–8156.
• Assadzadeh, A., Bastan, F., & Shahverdi, A. (2014). The impact of environmental quality and pollution on health expenditures: A case study of petroleum exporting countries. Proceedings of 29th International Business Research Conference. Sydney: Novotel Hotel Sydney Central. Retrieved from https://studylib.net/doc/13316172/proceedings-of-29th-international-business-research-conference
• Atun, R., & Fitzpatrick, S. (2005). Advancing economic growth: Investing in health. A summary of the issues discussed at a Chatham House conference held on 22–23 June 2005.
• Aydın, B. (2020). İktisadi göstergelerin beklenen yaşam süresi üzerindeki etkileri: Panel veri analizi. İstanbul İktisat Dergisi, 70(1), 163–181.
• Balan, F. (2016). Environmental quality and its human health effects: A causal analysis for the EU-25. International Journal of Applied Economics, 13(1), 57–71.
• Baltagi, B. H. (2005). Econometric analysis of panel data (3rd ed.). United Kingdom: John Wiley & Sons Ltd. Beard, J. R., Officer, A., De Carvalho, I. A., Sadana, R., Pot, A. M., Michel, J. P., ... & Chatterji, S. (2016). The World Report on Ageing and Health: A policy framework for healthy ageing. The Lancet, 387(10033), 2145–2154.
• Bhargava, A., Jamison, D. T., & Lau, L. (2000). Modeling the effects of health on economic growth. GPE Discussion Paper Series, 33, 1–33.
• Bloom, D. E., Canning, D., & Sevilla, J. (2001). The effect of health on economic growth: Theory and evidence. National Bureau of Economic Research Working Paper, No. 8587, 1–26. Retrieved from https://www.nber.org/system/files/working_papers/w8587/w8587.pdf
• Butler, R. N. (1997). Population aging and health. BMJ, 315(7115), 1082–1084. Chaabouni, S., Zghidi, N., & Ben Mbarek, M. (2016). On the causal dynamics between CO2 emissions, health expenditures, and economic growth. Sustainable Cities and Society, 22, 184–191.
• Chen, Z., Ma, Y., Hua, J., Wang, Y., & Guo, H. (2021). Impacts from economic development and environmental factors on life expectancy: A comparative study based on data from both developed and developing countries from 2004 to 2016. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(16), 8559.
• Çetin, M., & Ecevit, E. (2010). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: OECD ülkeleri üzerine bir panel regresyon analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(2), 166–182.
• Dağdemir, Ö. (2009). Sağlık ve ekonomik büyüme: 1960–2005 döneminde gelişmekte olan ülkelerde sağlık ve ekonomik büyüme arasındaki karşılıklı ilişkinin analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(2), 75–96. De Meijer, C., Wouterse, B., Polder, J., & Koopmanschap, M. (2013). The effect of population aging on health expenditure growth: A critical review. European Journal of Ageing, 10(4), 353–361.
• Demirhan, A., & Güler, İ. (2011). Bilişim ve sağlık. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 4(3), 13–20.
• Drabo, A. (2010). Interrelationships between health, environment quality, and economic activity: What consequences for economic convergence? HAL Archives. Retrieved from https://shs.hal.science/halshs-00552995/
• Dreger, C., & Reimers, H. E. (2005). Health care expenditures in OECD countries: A panel unit root and cointegration analysis. Retrieved from SSRN https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=651985
• Ecevit, E., & Çetin, M. (2016). Ekonomik büyüme ve çevre kirliliğinin sağlık üzerindeki etkisi: Türkiye ile ilgili ampirik kanıt. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (48), 83–98.
• Erden, C., & Koyuncu, F. T. (2014). Kalkınma ve çevresel sağlık riskleri: Türkiye için ekonometrik bir analiz. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 9–23.
• Erdil, E., & Yetkiner, I. H. (2004). A panel data approach for income-health causality. Erol, M. (2012). Avrupa Birliği’nde nüfusun yaşlanması ve sağlık harcamalarına etkisi. Sosyal Güvence, (1), 54–81.
• Ghorashi, N., & Rad, A. A. (2017). CO2 emissions, health expenditures and economic growth in Iran: Application of dynamic simultaneous equation models. Journal of Community Health Research, 6(2), 109–116.
• Greene, W. H. (2003). Econometric analysis (5th ed.).
• Gujarati, D. N., & Porter, D. C. (2012). Temel ekonometri (5. basımdan çeviri, Ü. Şenesen ve G. G. Şenesen, çev.). Literatür Yayınevi.
• Harb, N. (2003). Money demand function: A heterogeneous panel application. United Arab Emirates University Working Paper, 1–32.
• Huang, D., Yang, S., & Liu, T. (2020). Life expectancy in Chinese cities: Spatially varied role of socioeconomic development, population structure, and natural conditions. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(18), 6597.
• Hurlin, C., & Mignon, V. (2006). Second generation panel unit root tests. HAL, 1–24. Idrovo, A. J. (2011). Physical environment and life expectancy at birth in Mexico: An eco-epidemiological study. Cadernos de Saúde Pública, 27, 1175–1184.
• Jerrett, M., Eyles, J., Dufournaud, C., & Birch, S. (2003). Environmental influences on health care expenditures: An exploratory analysis from Ontario, Canada. Journal of Epidemiology and Community Health, 57(5), 334–338.
• Khasnis, A. A., & Nettleman, M. D. (2005). Global warming and infectious disease. Archives of Medical Research, 36(6), 689–696. doi:10.1016/j.arcmed.2005.03.041
• Kıymaz, H., Akbulut, Y., & Demir, A. (2006). Tests of stationarity and cointegration of health care expenditure and gross domestic product: An application to Turkey. The European Journal of Health Economics, 7(4), 285–289.
• Levin, A., Lin, C. F., & Chu, C. S. J. (2002). Unit root tests in panel data: Asymptotic and finite-sample properties. Journal of Econometrics, 108(1), 1–24.
• Lloyd-Sherlock, P., McKee, M., Ebrahim, S., Gorman, M., Greengross, S., Prince, M., ... & Vellas, B. (2012). Population ageing and health. The Lancet, 379(9823), 1295–1296.
• Lorcu, F., & Erduran, G. (2015). Bilgi iletişim teknolojilerinin (BİT) sağlık göstergeleri üzerindeki etkisi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 4(2), 1–10.
• Maddala, G. S., & Wu, S. (1999). A comparative study of unit root tests with panel data and a new simple test. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 61(S1), 631–652.
• Mendelson, D. N., & Schwartz, W. B. (1993). The effects of aging and population growth on health care costs. Health Affairs, 12(1), 119–125.
• Merih, Y. D., Ertürk, N., Yemenici, M., & Satman, İ. (2021). Evde sağlık hizmetlerinde teknoloji kullanımı. Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı Dergisi, 4(3), 76–89.
• Mishra, S., Kalra, A., & Choudhary, K. (2013). Influence of information and communication technology in health sectors. International Journal of Soft Computing and Engineering, 3(5), 66–68.
• Narayan, P. K., & Narayan, S. (2008). Does environmental quality influence health expenditures? Empirical evidence from a panel of selected OECD countries. Ecological Economics, 65(2), 367–374.
• Peker, S. V., Van Giersbergen, M. Y., & Biçersoy, G. (2018). Sağlık bilişimi ve Türkiye’de hastanelerin dijitalleşmesi. Sağlık Akademisi Kastamonu, 3(3), 228–267.
• Qureshi, M. I., Khan, N. U., Rasli, A. M., & Zaman, K. (2015). The battle of health with environmental evils of Asian countries: Promises to keep. Environmental Science and Pollution Research, 22(15), 11708–11715.
• Rahman, M. M., Rana, R., & Khanam, R. (2022). Determinants of life expectancy in most polluted countries: Exploring the effect of environmental degradation. PLOS One, 17(1), e0262802.
• Roffia, P., Bucciol, A., & Hashlamoun, S. (2023). Determinants of life expectancy at birth: A longitudinal study on OECD countries. International Journal of Health Economics and Management, 23(2), 189–212.
• Roser, M., Ortiz-Ospina, E., & Ritchie, H. (2013). Life expectancy. Our World in Data.
• Sachs, J. D. (2001). Macroeconomics and health: Investing in health for economic development. Report of the Commission on Macroeconomics and Health, World Health Organization.
• Sancar, C., & Polat, M. A. (2021). CO2 emisyonları, ekonomik büyüme ve sağlık harcamaları ilişkisi: Türkiye ve seçilmiş ülke örnekleri için ampirik bir uygulama. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 236–252.
• Sever, E., & İğdeli, A. (2019). Sağlık harcamaları, sağlık çıktıları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 11(20), 246–259.
• Shahzad, K., Jianqiu, Z., Hashim, M., Nazam, M., & Wang, L. (2020). Impact of using information and communication technology and renewable energy on health expenditure: A case study from Pakistan. Energy, 204, 117956.
• Sood, H. S., & McNeil, K. (2017). How is health information technology changing the way we deliver NHS hospital care? Future Hospital Journal, 4(2), 117–120. doi:10.7861/futurehosp.4-2-117
• Sorkin, A. L. (1977). Health economics in developing countries. Lexington, MA: Lexington Books.
• Şahin, G., & Yalçınkaya, E. (2020). Ekonomik büyüme ve sağlık harcamaları arasındaki ilişki: MINT ülkelerinden ampirik kanıtlar. Current Research in Social Sciences, 6(1), 52–69.
• Şengül, Y. (2019). Türkiye’de sağlık bilişimi altyapısının kamusal alandaki gelişimi ve e-sağlık hizmetleri. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 1(2), 14–20.
• Taban, S. (2005). Türkiye’de sağlık ve ekonomik büyüme ilişkisi: Nedensellik testi.
• Taban, S. (2006). Türkiye’de sağlık ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi. Sosyoekonomi, 4(4).
• Taş, S., & Atılgan, D. (2023). Sağlık harcamalarının belirlenmesinde sosyo-ekonomik unsurların etkileri: Türkiye ve seçilmiş AB ülkeleri üzerine panel veri analizi. Journal of Economics and Research, 4(2), 47–73.
• Taş, S., Atılgan, D., & İspir, T. (2023). OECD ülkelerinde sera gazı salınımı ve sağlık harcamaları ilişkisi: Yatay kesit bağımlılığı altında panel veri analizi. Journal of Economics and Research, 4(1), 48–60.
• Weill, D. N. (2006). Accounting for the effect of health on economic growth. NBER Working Paper, 11455, 1–58.
• Wu, S. J., & Raghupathi, W. (2012). A panel analysis of the strategic association between information and communication technology and public health delivery. Journal of Medical Internet Research, 14(5), e2242.
• Yardımcıoğlu, F. (2012). OECD ülkelerinde sağlık ve ekonomik büyüme ilişkisinin ekonometrik bir incelemesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 27–47.
• Yazdı, S., Tahmasebi, Z., & Mastorakis, N. (2014). Public healthcare expenditure and environmental quality in Iran. In Recent Advances in Applied Economics (pp. 126–134). Lisbon-Portugal: Proceedings of the 6th International Conference on Applied Economics.
• Yiğit, A., & Erdem, R. (2016). Sağlık teknolojisi değerlendirme: Kavramsal bir çerçeve. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (23), 215–249.
• Yücel, Y. B., Aytekin, A., Ayaz, A., & Tüminçin, F. (2018). Bilişim sistemlerinin sağlık sektörü açısından önemi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(8), 147–155.
• Zha, X., Tian, Y., Gao, X., Wang, W., & Yu, C. (2019). Çin’in Tibet kentindeki yaşam beklentisinin çevresel etki faktörlerini nicel olarak değerlendirin. Çevresel Jeokimya ve Sağlık, 41, 1507–1520.