Negative Effects and Social Consequences of Social and Digital Media on Family Communication

Year 2025, Volume: 12 Issue: 2, 599 - 620, 30.07.2025

Yaşar Zorlu

https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.1637314

Abstract

This study discusses the impacts and consequences of digitalization on the family institution in Turkey within the framework of the literature on family communication and interaction.
Digital technologies, which have been globally disseminated by the US-centered liberal-capitalist system since the 1990s, offer significant advantages, such as transcending time and space boundaries and keeping family members connected. However, research reveals that digital and social media also have destructive effects on family relationships and communication.
This study highlights the growing concerns about the negative impacts of digital technologies, particularly social media and digital platforms, on family life. Key findings include weakened family communication, reduced face-to-face interaction, increased digital addictions, erosion of empathy and solidarity, exposure to inappropriate content, and the rise of problematic relationship patterns such as virtual infidelity.
While digital technologies may initially appear to be an opportunity, they also pose a threat to institutions vital to the sustainability of social life. Therefore, new perspectives are needed at the individual, societal, and institutional levels; otherwise, institutions, the product of thousands of years of shared human experience, may face serious risks.
The study, conducted using a literature review technique, a qualitative research method, as a result of this concern, focuses on how spending hours on digital/virtual communication channels, particularly social media, damages family communication and offers some recommendations to address this problem.

Keywords

Family , Family communication , Digital communication , Social media , Social Change

Sosyal ve Dijital Medyanın Aile İçi İletişim Üzerindeki Olumsuz Etkileri ve Toplumsal Sonuçları

Abstract

Bu çalışma, dijitalleşmenin Türkiye’de aile kurumu üzerindeki etkilerini ve sonuçlarını, aile içi iletişim ve etkileşim literatürü çerçevesinde tartışmaktadır.
1990'lardan itibaren ABD merkezli liberal-kapitalist sistemin küresel çapta yaygınlaştırdığı dijital teknolojiler, zaman ve mekân sınırlarını aşma ve aile bireylerinin bağlantıda kalmasını sağlama gibi önemli kolaylıklar sunmaktadır. Ancak araştırmalar, dijital ve sosyal medyanın aile ilişkileri ve iletişimi üzerinde yıkıcı etkiler de oluşturduğunu ortaya koymaktadır.
Dijital teknolojilerin hızla yaygınlaşması başlangıçta büyük bir hayranlık uyandırsa da, kısa sürede ortaya çıkan olumsuz etkileri nedeniyle eleştirilmeye başlanmıştır. Son dönemde dijitalleşmenin faydalarına yönelik çalışmalar, bu olumsuzluklara dikkat çeken literatürün gölgesinde kalmıştır.
Bu bağlamda yürütülen bu çalışma da araştırma bulguları, sosyal medya ve dijital platformların aile içi iletişimi zayıflattığını, yüzyüze etkileşimi azalttığını, yeni tür bağımlılıkların ortaya çıkmasına, yardımlaşma ve dayanışmanın zedelenmesine ve empati yoksunu, birbirinden kopuk bireylerin oluşturduğu sorunlu aile yapılarının ortaya çıkmasına, aile kavramıyla bağdaşmayan ilişki biçimlerine, her yaştan aile üyesinin uygunsuz içeriklere maruz kalması ve sanal aldatma gibi ciddi sorunlara yol açtığı tespit edilmiştir.
Dijital teknolojiler başlangıçta bir olanak gibi görünse de, toplumsal hayatın sürdürülebilmesi için hayati öneme sahip kurumlar üzerinde tehdit potansiyeli taşımaktadır. Bu nedenle bireysel, toplumsal ve kurumsal düzeyde yeni bakış açılarına ihtiyaç vardır; aksi takdirde, binlerce yıllık ortak insanlık tecrübesinin ürünü olan kurumlar ciddi risklerle karşı karşıya kalabilir.
Çalışma, bu kaygının sonucu nitel araştırma yöntemlerinden literatür incelemesi tekniği ile gerçekleştirilmiş olup, dijital/sanal iletişim mecralarında, bilhassa sosyal medyada saatlerce vakit geçirmenin aile içi iletişimi nasıl tahrip ettiğine odaklanmakta ve bu soruna dair bazı önerilerde bulunmaktadır.

Keywords

Aile , Aile içi iletişim , Dijital iletişim , Sosyal medya , Toplumsal değişme

References

• Acır, E. (2008). İnternet’in Türk Toplumunun İletişimindeki Rolü: Facebook’taki Türkiye. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aksan, G. (2013). Evlilik ve Ayrılma: Ailenin Kurulması ve Sona Ermesi. İçinde M. Aydın (Ed.), Sistematik Aile Sosyolojisi (ss. 169-194). Çizgi Kitabevi.
• Aktaş, M., & Çopur, Z. (2018). Sosyal Medya Kullanımının Eşler Arasındaki Strese Etkisi. IJETSAR, 6, 142-153.
• Aktaş Özdemir, M. (2021). Sosyal Medya Kullanımının Aile İçi İletişime Etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Anadolu Ajansı. (2024). Avrupa’da Okullarda Akıllı Telofon Yasağı Yaygınlaşıyor. https://www.aa.com.tr/tr. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/avrupada-okullarda-akilli-telefon-yasagi yayginlasiyor/3329264
• Arslantürk, Z., & Amman, T. (2000). Sosyoloji/Kavramlar, Kurumlar, Süreçler, Teoriler. Kaknüs Yayınları.
• Aybey, S. (2017). Aile İçi İletişim Problemlerinde Dini Danışmanlığın Önemi (Diyanet İşleri Başkanlığı Örneği). Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(1), 19-33.
• Başaran, E. (2013). Ailenin İşleyişi ve Gerçekleştirimi. İçinde M. Aydın (Ed.), Sistematik Aile Sosyolojisi (ss. 141-168). Çizgi Kitabevi.
• Çağan, K. (2011). Ailenin İşlevleri. İçinde K. Canatan & E. Yıldırım (Ed.), Aile Sosyolojisi (ss. 89-93). Açılım Kitap.
• Çalışkan, N., & Aslanderen, M. (2014). Aile İçi İletişim ve Siber Yaşam: Teorik Bir Çözümleme. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 263-277.
• Çetin, S. (2013). Aile İçi İletişime Facebook’un Etkisi: Kütahya Örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demir, Ü. (2016). Sosyal Medya Kullanımı ve Aile İletişimi: Çanakkale’de Lise Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Selçuk İletişim Dergisi, 9(2), 27-50. https://doi.org/10.18094/si.99029
• Demirtaş Madran, H. A. (2016). Facebook Kıskançlığı Ölçeğinin Türkçe Formu: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17 (Ek. 1), 93-99. https://doi.org/10.5455/apd.211230
• Dikeçliğil, F.B. (2012). Aileye Dair Kabullerin Ezber Bozumu, Muhafazakâr Düşünce, 8(31), 21-52.
• Dikeçliğil, F.B. & Sadıkoğlu, Z.Z. (2023). Beğlü Dikeçligil ile Türkiye’de Aileye Dair, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 43(1), 11-26.
• Ergüney, M. (2017). İletişimin Dijitalleşmesi ve İletişim Fakültelerinde Yeni Medya Eğitimi. Ulakbilge, 5(15), 1475-1486. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-05-15-05.
• Ferah, N. (2024) “Güncel Riskler Bağlamında Sosyal Medya Kullanımı Nedeniyle Aile Üyelerinin Atomize Olmasına Dair Teorik Bir İnceleme”, (Ed. T. Şirin), Küresel Tehditler Karşısında Aile, İstanbul Aile Vakfı Yayınları, s.615-634.
• Giddens, A. (2012). “Aile”, Sosyoloji, (Z. Mercan, Çev.). Kırmızı Yayınları.
• Görgün Baran, A. (2004). Türkiye’de Aile İçi İletişim ve İlişkiler Üzerine Bir Model Denemesi. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 1, 31-42.
• Güleç, V. (2018). Aile İlişkilerinin Sosyal Medyayla Birlikte Çöküşü. e-Journal of New Media, 2(2), 105-120. https://doi.org/10.17932/IAU.EJNM.25480200.2018.2/2.105-120
• İbn-i Haldun. (1990). Mukaddime I (Z. K. Ugan, Çev.). MEB Yayınları.
• İbn-i Haldun. (1991). Mukaddime II (Z. K. Ugan, Çev.). MEB Yayınları.
• Kalaman, S. (2016). Sosyo-Kültürel, Ekonomik ve Siyasi Boyutlarıyla Yeni Medyada Mahremiyetin Dönüşümü: Facebook Örneği [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karaboğa, M. T. (2019). Dijital Medya Okuryazarlığında Anne ve Baba Eğitimi. OPUS International Journal of Society Researches, 14(20), 2040-2073. https://doi.org/10.26466/opus.601942
• Karahisar, T. (2013). Dijital Nesil, Dijital İletişim ve Dijitalleşen (!) Türkçe. AJIT-E: Academic Journal of Information Technology, 4(12), 71-83. https://doi.org/10.5824/1309-1581.2013.3.006.x
• Kurt, A. A., Küçük, B., Boynukara, M., & Odabaşı, F. (2021). Dijital Çelinme: Bir Kavram Çalışması. Eğitim Teknolojisi Kuram Ve Uygulama, 11(1), 48-64. https://doi.org/10.17943/etku.691399
• Odabaşı, H. F. (t.y.). Dijital Yaşam Aileyi Nasıl Dönüştürüyor. https://enstitusosyal.org. Geliş tarihi 13 Kasım 2024, gönderen https://enstitusosyal.org/yayinlarimiz/iki-nokta/dijital-yasam-aileyi-nasil-donusturuyor
• Odabaşı, H. F., Tekgöz, N., Hafızoğlu, R., & Aydın, S. (2024). Dijital Çağda Ailenin Dönüşümü Yeni Nesil Bağlar ve Dinamikler. Enstitü Sosyal Yayınları.
• Öresin, H. (2014). Ailemin İletişim Dili (1. bs). Diyanet işleri Başkanlığı Yayınları.
• Öztat, F. (2019). Aile İçi İletişim Doyumu ve Sosyal Medya Kullanım İlişkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sezer, B. (1988). Türk Sosyolojisinin Ana Sorunları. Sümer Kitabevi.
• Şahin, S., & Aral, N. (2012). Aile İçi İletişim. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 55-66. https://doi.org/10.1501/Asbd_0000000029
• Şendir, Ö. (2024). Türkiye’nin dijital işgali... milliyet.com.tr. https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/ozay-sendir/turkiyenin-dijital-isgali-7208717
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2024). Nüfusumuzun Yüzde 86,5’i Çevrimiçi; Yüzde 93,8’i Mobil. https://sgb.uab.gov.tr. https://sgb.uab.gov.tr/haberler/nufusumuzun-yuzde-86-5-i-cevrimici-yuzde-93-8-i-mobil
• Tezel, A. (2004). Aile İçi İletişim. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-6.
• Tiryaki, S., & Karakuş, M. (2018). Evli Bireylerin Sosyal Medya Kullanımları Üzerine Bir Saha Araştırması. Kurgu İletişim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 26(3), 422-443.
• Tufan, S. (2019). Facebook’taki Çocuk İstismarının İnternet Haber Sitelerine Yansıması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tüfekçioğlu, H. (1997). İletişim Sosyolojisine Başlangıç. Der Yayınları.
• TÜİK. (2024a). Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması 2024. https://data.tuik.gov.tr. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2024-53638
• TÜİK. (2024b). Hânehalkı Bilişim Teknolojileri(BT) Kullanım Araştırması 2024. https://data.tuik.gov.tr/. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hânehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2024-53492
• Uçar, C. (2012). Sosyal Paylaşım Ağlarının Önemi ve İnsan Üzerindeki Etkileri. http://cucar.blogspot.com. http://cucar.blogspot.com/2012/11/sosyal-paylasm-aglarnn-onemive-insan_7.html.
• Vatandaş, C., & Vatandaş, S. (2022). Aile Kurumunun Tarihsel Serüveni ve Küresel Dünyadaki Durumu. İçinde A. B. Can, M. Demirci, & S. Ramazanov (Ed.), Dijital Çağda Aile (ss. 279-324). İstanbul Aile Vakfı Yayınları.
• Vatandaş, S. (2020). Aile İçi İlişkiler ve Aile Kurumunun İnternetle Sınavı. Eurasian Conference On Language Social Science IX, 162-181.
• Yıldırım Şen, İ. E. (t.y.). Dijital Okuryazarlık ve Sosyal Medya. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Yılmazsoy, B., & Kahraman, M. (2017). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Medya Bağımlılığı ile Sosyal Medyayı Eğitsel Amaçlı Kullanımları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Facebook Örneği. Journal of Instructional Technologies & Teacher Education, 6(1), 9-20.
• Zencirkıran, M. (2021). Sosyoloji. Dora Yayınları.