BULGARİSTAN’DAN TÜRKİYE’YE GÖÇÜN BİR SİMGESİ AYSEL ÖZGÜR OLAYI (1986-1987)

Year 2024, Volume: 3 Issue: 5, 11 - 25, 31.12.2024

Süleyman Aşık

Abstract

Yüzlerce yıl Osmanlı Devleti idaresinde yaşayan Bulgarlar, 1789 Fransız İhtilali’nin ardından ortaya çıkan milliyetçilik akımının etkisiyle Osmanlı idaresinden ayrılmak için çeşitli faaliyetlerde bulunmuştur. Bu süreçte, Bulgaristan 1908’de bağımsızlığını ilan etmiş ve Osmanlı Devleti’nin bunu 1909 yılında tanımasıyla resmen bağımsız bir krallık haline gelmiştir. Daha sonraki süreçte, bu coğrafyada yaşayan Müslüman Türkler maruz kaldığı baskı ve zulüm sonucunda Anadolu’ya göç etmek zorunda kalmıştır. Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanından sonra da Bulgaristan Türklerinin sıkıntıları devam etmiş, II. Dünya Savaşı’ndan sonra Bulgaristan’da komünist rejimin tesisiyle Türkler çok daha zorlu şartlarla karşı karşıya kalmıştır.
“Yeniden Doğuş Süreci” adını verdiği politikaya geçen Bulgaristan, 1980 yılından sonra Türklere yönelik baskı ve asimilasyon faaliyetlerini hızlandırmıştır. 1984 yılında Bulgar Meclisi’nde, Türk isimlerinin zorla değiştirilmesi ve kamuya açık yerlerde Türkçe konuşmanın yasaklanması kararı alınmıştır. 1985 yılına gelindiğinde ise Türkçe konuşma yasağının boyutu genişletilmiştir. Söz konusu olayların fizikî şiddete dönüşmesi sonucunda 1980’li yıllarda pek çok Türk kendilerini güvende hissetmeyerek anavatana göç etmeye başlamıştır. Bu yıllarda Türkiye’ye gelen Bulgaristan Türkleri arasında Aysel Özgür isimli bir kız çocuğunun ailesi de bulunmaktaydı. Kızları Aysel’i orada rehin bırakmak zorunda kalan Özgür ailesi, Türkiye’de yaptıkları girişimlerle kızlarının getirilmesi için mücadele vermiş ve 1987 yılının sonunda mutlu sona ulaşmışlardır.
Bu çalışmada, 1980’lerde Bulgaristan’dan Türkiye’ye göçün bir simgesi haline gelen Aysel Özgür Olayı incelenmiştir. Çalışmada, Dışişleri Bakanlığı Arşivi, TBMM Tutanakları ve dönemin yazılı basın kaynakları kullanılmıştır. Ayrıca söz konusu göçe ilişkin literatürde mevcut bilgi ve bulgular irdelenerek ana kaynaklar ile sentezlenmiştir. Bu şekilde, Türkiye’nin hâl-i hazırdaki sosyopolitik ve kültürel yapısını da etkileyen, Anadolu’nun yakın tarihte tanıklık ettiği en büyük göç hareketlerinden birisinin arka planının aydınlatılması amaçlanmıştır.

Keywords

Aysel Özgür, Turgut Özal, Bulgaristan, Türkiye-Bulgaristan İlişkileri, Türk Göçü

References

• Albayrak, M. (2004). Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Atasoy, E. (2011). Siyasi Coğrafya Işığında Bulgaristan Türklerinin 1989 Yılındaki Zorunlu Göçü, Coğrafya Dergisi, Sayı: 21, 1-17.
• Burma, M. (2012). Bulgaristan’ın Osmanlı İmparatorluğu’ndan Ayrılış Sürecinde Bulgar Ayaklanmaları, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, 67-90.
• Çakmak, S. (2022). 1989 Bulgaristan Zorunlu Göçünün Nedenleri ve Sonuçları: Belene Kampı, International Academic Social Resources Journal, Vol: 7, Issue: 39, 784-792.
• Coşkun, Demirtaş, B. (2001). Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Bulgaristan’ın Dış Politikası (1989-2000), Derleyenler: Ömer E. Lütem- Birgül Demirtaş Coşkun, Balkan Diplomasisi, Ankara: Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları.
• Cumhuriyet: Gazete Kaynağı
• Dayıoğlu, A. (2005). Toplama Kampından Meclis’e Bulgaristan’da Türk ve Müslüman Azınlığı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Değerli Sarıkoyuncu, E. ve Karakuzu, H. (2016). 1950-1951 Yıllarında Bulgaristan’dan Türkiye’ye Türk Göçü, Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 57, 313-342.
• Demirhan, H. (2019). Bulgaristan Türklerine Uygulanan Zorla İsim Değiştirme Kampanyası ve Türk Basını (Aralık 1984-Mart 1985), RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 17, 252-272.
• Doğan, Ş. (2020). Rus Kaynakları Işığında Bulgaristan’ın Bağımsızlık İlanı, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 2, 305-329.
• Ekşi, O. (1988). “Kurtarıcı Özal”, Hürriyet, 1 Ocak 1988.
• Göze, E. (1988). “Aysel Geldi”, Tercüman, 1 Ocak 1988.
• Lewis, B. (2009). Modern Türkiye’nin Doğuşu. (Boğaç Babür Turna, Çev.), 2. Baskı, Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Kabaklı, A. (1986). “Çete Devleti”, Tercüman, 10 Temmuz 1986.
• Kamil, İ. (2016). Bulgaristan’dan Türkiye’ye Gerçekleşen 1950-1951 Göçünün Nedenleri, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, 31-65.
• Kemaloğlu, İnginar, A. (2012). Bulgaristan’dan Türk Göçü, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Keyman, E. F. Yumuşak Güç, 25.05.2024 tarihinde https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/yumusak_guc#:~:text=Yumu%C5%9Fak%20g%C3%BC%C3%A7%20%C3%BClkelerin%20diplomasi%2C%20stratejik,politikalar%C4%B1n%C4%B1%20etkileyebilme%20kapasitesini%20ifade%20eder adresinden alındı.
• Kinross, L. (2020). Osmanlı İmparatorluğun Yükselişi ve Çöküşü. (Meral Gaspıralı, Çev.), 6. Baskı, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Lütem, Ö. E. (2000). Türk-Bulgar İlişkileri 1983-1989, Cilt: 1 (1983-1985), Ankara: Avrasya Stratejik Araştırmaları Merkezi Yayınları. Hürriyet Milliyet
• Savrun, E. (2018). Modern Milliyetçilik. Hasan Acar (Ed.), Milliyetçilik Tipolojileri, (3-26). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Sevim, S. ve Sevim, Bilgen, A. (2022). “Sizler de Unutmayın Beni Türkiye’deki Kardeşlerim”: Yeniden Doğmak Dizisi ve Duygu Politikası, Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt 17 – Sayı 2, 327-345.
• Simeonov, A. A. (2019). Bulgaristan’da Türk Azınlığa Uygulanan Şiddet (1944-1989): Galtung’un Barış Modeli Bağlamında Bir İnceleme, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 2, 496-509.
• Özgür, N. (2004). 1989 Sonrası Türkiye-Bulgaristan İlişkileri, Derleyen: Faruk Sönmezoğlu, 3. Baskı, Türk Dış Politikasının Analizi, İstanbul: Der Yayınları.
• Pınar, M. (2016). Tek Parti Döneminde Pomaklar (1923-1946), Tarih Okulu Dergisi, Yıl: 9, Sayı: XXV, 803-835.
• Tahir, A. N. (2009). 1945 Sonrası Bulgaristan Türklerine Yönelik Asimilasyon Politikası, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Uluslararası İlişkiler Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Tahir, A. N. (2015). Bulgar Komünist Partisi ve Bulgaristan’daki Türklere Yönelik Asimilasyon Politikası, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: 5, S: 41, 578-587.
• Tamer, R. “Küstah Bulgar…”, Tercüman, 4 Nisan 1985.
• Tamer, R. “Aysel”, Tercüman, 11 Temmuz 1986.
• TBMM Tutanak Dergisi
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), MGM, Belge Tarihi: 29.01.1945-00.00.0000.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA), 1986—09-27 / 8515-59682-19; 1986-12-14 / 8515-59682-62
• Tepealtı, F. (2020). Avrupa Birliği’nin Göç Politikaları ve Türkiye, Ankara: Pegem Yayınları.
• Tercüman: Gazete Kaynağı
• Vatan: Gazete Kaynağı
• Uzgel, İ. (2010). Balkanlarla İlişkiler, Editör: Baskın Oran, Türk Dış Politikası, Cilt: 2, 12. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yavuz, R. (2019). Bulgar Milliyetçiliği ve Bulgaristan Türkleri Üzerine Bir Değerlendirme, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, 221-232.
• Yeni İstanbul