65+ YAŞLI BİREYLERİN ANTROPOMETRİK REFERANS DEĞERLERİ VE ERGONOMİ İLİŞKİSİ

Yıl 2021, , 119 - 131, 15.12.2021

Gülüşan Özgün Başıbüyük , Zümre Özdemir Güler , Barış Kılıç , Faruk Ay

https://doi.org/10.33439/ergonomi.1015453

Cited By: 1

Öz

Yaşamın her evresinde olduğu gibi yaşlılıkta da yaşam kalitesinin yükseltilmesi, doğru bir tasarım planlaması ve birtakım prensiplerin uygulanması ile mümkündür. Bunun için ergonomistler antropometriden yararlanırlar. Antropometrik veriler ışığında ergonomik yaklaşımlar yaşlılar için; iç-dış mekân düzenlemeleri ve günlük yaşamı destekleyecek tasarımlar için gereklidir. Çünkü yaşlı popülasyonunun yetenekleri ve kısıtlılıkları bilinmedikçe veya dikkate alınmadıkça ergonomik tasarımlar başarılı olamazlar. TÜBİTAK 115M548 No’lu “Anadolu Yaşlılarının Antropometrik Boyutları” adlı 1001 projesi kapsamında, Türkiye’nin yedi bölgesindeki 26 ilden toplam 2721 bireyin antropometrik verileri alınmıştır. Alınan ölçümler literatürde yaygın olarak kullanılan ortalama (Ort.), standart sapma (SS), standart hata ortalaması (SHO), değişim katsayısı (DK) ile 5., 50. ve 95. yüzdelikleri bakımından değerlendirilmiştir. Veriler SPSS 26. programıyla analiz edilmiştir. Araştırmadan edinilen bilgilere göre; DK (%) sonuçları değerlendirildiğinde en yüksek değerler kadınlarda oturma yeri dirsek yüksekliği 23,40, erkeklerde oturma yeri dirsek yüksekliği 21,07’dir. En küçük DK değerleri ise kadınlarda kafa uzunluğu 4,11, erkeklerde kafa uzunluğu 4,13’tür. Bununla birlikte, SHO ile ilgili olarak, en yüksek SHO değerleri erkekler 2,24 ve kadınlar 2,10 için ayakta göz yüksekliği değerleridir. Genel ağırlık ortalamasının erkekler 75,49 kg ve kadınlar 70,51 kg olduğu görülmektedir. Genel boy ortalaması ise erkekler 163,86 cm ve kadınlar 148,85 cm'dir. DK değerlerinin büyük olması veride değişkenliğin yüksek olduğunun göstergesidir. Dolayısıyla DK ne kadar büyükse tasarım kararları da o kadar zor olacaktır. Ayrıca büyük SHO değerine sahip boyutlar ile örneklemden popülasyona yönelik genellemeler yapmak zor olabileceğinden değerlendirmeler dikkatlice yapılmalıdır. Bu nedenle; yaşlı bireylerin refah düzeylerinin arttırılması amacıyla yapılan tasarımlarda araştırma verileri göz önünde bulundurulmalı ve dikkatlice kullanılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı, Ergonomi, Antropometri, Yaşlanma, Tasarım

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

115M548

Teşekkür

Bu çalışma TÜBİTAK tarafından 115M548 no’lu ‘’Anadolu Yaşlılarının Antropometrik Boyutları’’ isimli 1001 Projesi kapsamında desteklenmiştir.

THE RELATIONSHIP OF 65+ OLDER PEOPLE WITH ANTHROPOMETRIC REFERENCE VALUES AND ERGONOMICS

Öz

As in every phase of life, increasing the quality of life in old age is possible with a correct design planning and application of some principles. For this, ergonomists make use of anthropometry. Ergonomic approaches with the help of anthropometric data for the older adults; It is necessary for indoor-outdoor arrangements and designs that will support daily life. Because ergonomic designs cannot be successful unless the capabilities and limitations of the older adults are known or ignored. Anthropometric data of a total of 2721 individuals from 26 provinces in seven regions of Turkey were obtained within the scope of TÜBİTAK's 1001 project "Anthropometric Dimensions of the Older Adults in Anatolia" No. 115M548. The measurements taken were evaluated in terms of mean (Avg.), standard deviation (SD), standard error mean (SHO), coefficient of variation (DK) and 5th, 50th and 95th percentiles, which are commonly used in the literature. Data were analyzed with SPSS 26. program. According to the information obtained from the research; When the DK (%) results were evaluated, the highest values were found to be 23.40 for women and 21.07 for men. The smallest DK values are head length 4.11 for females and 4.13 for males. However, with regard to SHO, the highest SHO values are standing eye height values for men 2.24 and women 2.10. It is seen that the overall weight average is 75.49 kg for men and 70.51 kg for women. The general average height is 163.86 cm for men and 148.85 cm for women. High DK values indicate high variability in the data. Therefore, the larger the DK, the more difficult the design decisions will be. In addition, evaluations should be made carefully, as it may be difficult to generalize from sample to population with dimensions with large SHO values. Because; Research data should be considered and used carefully in designs made to increase the welfare level of older people.

Anahtar Kelimeler

Older Adults, Ergonomics, Anthropometry, Aging, Design

Proje Numarası

115M548

Kaynakça

• Akın, G. (2006). Her Yönüyle Yaşlılık, Palme Yayıncılık: Ankara.
• Akın, G. (2012), Ergonomi (1. Basım). Ankara: Tiydem Yayıncılık.
• Akkaya Kozak, D., Bahar, N. T., Ay, F., Kılıç, B. & Özgün Başıbüyük, G. (2021). Türkiye’de ileri yaştaki yetişkinlerin düşme durumları. Antropoloji, (41), 11-20. DOI: 10.33613/antropolojidergisi.810773.
• Aktan Korkmaz, B. (2013). Sivas İl Merkezi Orta ve İleri Yaş Bireylerinin Antropometrik Ölçümlerinin Değerlendirilmesi ve Medikal Aparat Tasarım Uygulaması, Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
• Aktan Korkmaz, B. ve Özgün Başıbüyük, G. (2013). “Sivas İli 50 Yaş ve Üzeri Bireylerinde Obezite”, Antropoloji Dergisi, 26: 55-72.
• Al-Ansari, M. S., & Mokdad, M. (2015). Elderly Anthropometrics for Ergonomic Purposes. Journal of Educational & Psychological Sciences, 16(1), 605-632. doi:10.12785/JEPS/160120.
• Aslan D., Özcebe H., Takmaz S., Topatan S., Şahin A., Arıkan M., Tanrıverdi B. (2006) “Ankara’da Bir Sağlık Ocağı Bölgesinde Yaşayan 65 Yaş ve Üzeri Bireylerin Antropometrik Ölçümlerinin Değerlendirilmesi”, Turkish Journal of Geriatrics, 9(2): 65- 69.
• Atamtürk, D. (2010). “Orta ve İleri Yaştaki Bireylerin Antropometrik Ölçülerinde Yaşa Bağlı Olarak Meydana Gelen Değişimler”, Geriatri ve Geriatrik Nöropsi.
• Atamtürk, D., Göçmen Mas, N. (2010). “Elli Yaş ve Üzerindeki Bireylerde Malnütrisyon ve Obezite Sıklığı”, Geriatri ve Geriatrik Nöropsikiyatri, 2(1): 17.kiyatri, 1(3): 13-22.
• Aydıner Boylu, A. (2013). Yaşlılıkta Yaşam Kalitesi ve Konut İlişkisi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24 (1), 145-156. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsh/issue/48410/613381.
• Bağcı Bosi, T. (2003) “Yaşlılarda Antropometri”, Turkish Journal of Geriatrics, 6(4), 147-151.
• Dianat I, Molenbroek J, Castellucci HI. (2018). ‘’A review of the methodology and applications of anthropometry in ergonomics and product design. Ergonomics’’. Dec;61(12):1696-1720. doi: 10.1080/00140139.2018.1502817. Nov 2. PMID: 30022717.
• Dianat, I., Molenbroek, J., & Castellucci, H. I. (2018). A review of the methodology and applications of anthropometry in ergonomics and product design. Ergonomics, 61(12), 1696-1720. doi:10.1080/00140139.2018.1502817.
• Ersoy Öztürkler, S. (2009). “Yaşlı Bireylere Yönelik Referans Değerleri: Erzincan Örneği”, Yaşlı Sorunları Araştrma Dergisi, 2, 126-135.
• Eyvazi, A., & Mokhtarinia, H. (2017). Pilot Design of Ergonomic Bench for the Elderly With Anthropometric Approach. Physical Treatments, 7(3), 123-132. doi:10.32598/ptj.7.3.123.
• Güleç, E., Akın, G., Sağır, M., Koca Özer, B., Gültekin, T., Bektaş, Y. (2009). “Anadolu İnsanının Antropometrik Boyutları: 2005 Yılı Türkiye Antropometri Anketi Genel Sonuçları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 49(2), 187-201.
• Gültekin, T. Akın, G. (2005). “Yaslanmayla Birlikte Boy Uzunluğu ve Oturma (Bust) Yuksekliğinde Meydana Gelen Değisimler”, Turkish Journal of Geriatrics, 8(3):125-128.
• Gündüz, O.H. (2000). “Yaşlılarda Postür ve Yürüme”. Turkish Journal of Geriatrics. 3: 155- 166.
• Jarosz, E. (1999). Anthropometry of elderly women in Poland: dimensions for design. International Journal of Industrial Ergonomics, 25(2), 203-213. doi:Doi 10.1016/S0169-8141(99)00011-6.
• Kaewdok, T., Sirisawasd, S., Norkaew, S., & Taptagaporn, S. (2020). Application of anthropometric data for elderly-friendly home and facility design in Thailand. International Journal of Industrial Ergonomics, 80. doi:10.1016/j.ergon.2020.103037.
• Kalınkara, V. (2015). Yaşlıların Antropometrik Ölçülerinin İç Mekȃn Tasarımına Uygulanması. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 8(2), 98-113. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/yasad/issue/21801/234296.
• Kalınkara, V. (Ed.). (2016). Yaşlılık disiplinlerarası yaklaşım, sorunlar, çözümler 2. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Kirvesoja, H., Vayryen, S., Haikiö, A. (2000). “Three Evaluations Of Task-Surface Heights in Elderly People’s Home”, Applied Ergonomics, 31(2), 109-19.
• Kothiyal, K., Tetty, S. (2000). “Anthropometric Data Of Elderly People in Australia”, Applied Ergonomic, 31(3), 329-332.
• Lohman, T.J., Roache, A., & Martorell, R. (1988). Anthropometric Standardization Reference Manual.
• Molenbroek, J.F.M. (1987). ”Anthropometry Of The Elderly People in The Netherlands; Research and Applications”, Applied Ergonomics, 18(3), 187-199.
• Özalp, B. T. (2020). Determination of Domestic Kitchen Characteristics for Elderly Turkish Women: A Comprehensive Ergonomics Approach. Open Journal of Safety Science and Technology, 10, 53-67. doi:10.4236/ojsst.2020.102005.
• Özgün Başıbüyük, G., Çınar, Z., Ay, F., & Bekdaş, O. (2018). Yaşlı Bireylerin Tuvalet-Banyo Tasarımına Yönelik Antropometrik Ölçüleri ve Pazardaki Ürünlerin Yaşlıya Uygunluğunun Değerlendirilmesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6(ÖS: Ergonomi2017), 248-256. doi:10.21923/jesd.358580.
• Rahmawati, N., Widyanti, A., & Jiang, B. C. (2020). Daily life, anthropometry and bedroom design of Indonesian elderly. Journal of Accessibility and Design for All, 10(1). doi:10.17411/jacces.v9i2.217.
• Silva Coqueiro R., Barbosa A.R., Borgatto A.F. (2009). Anthropometric Measurements in The Elderly of Havana, Cuba: Age and Sex Differences, Nutrition, 25 :33-39.
• Tufan, İ, (2015). Türkiye’de Yaşlılığın Yapısal Değişimi, İstanbul, Koç Üniversitesi Yayınları.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2021). İstatistiklerle Yaşlılar, 2020. Retrieved from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2020-37227. Erişim Tarihi: 18.08.2021.
• Weiner, J. S. & Lourie, J. A. (1981). Practical human biology. London; New York: Academic Press.
• Yardımcı, H. Ve Özçelik A Ö. 2006 “Ankara İli Gölbaşı İlçesinde Yetişkin Kadınların Antropometrik Ölçümleri ve Beslenme Alışkanlıkları Üzerinde Bir Araştırma” Ankara Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksekokulu Yayın No:13, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler:13, Ankara.