ARICILIK FAALİYETLERİNDE ERGONOMİK RİSKLERİN BELİRLENMESİ: REBA YÖNTEMİ İLE KAS-İSKELET SİSTEMİ YÜKLERİNİN ANALİZİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 80 - 89, 15.08.2025

Hüsre Gizem Akalp

https://doi.org/10.33439/ergonomi.1715830

Öz

Arıcılık, Anadolu kültürünün köklü bir parçası olarak, Türkiye’de uzun yıllardır geleneksel biçimde icra edilen önemli bir tarımsal faaliyettir. Modern anlamda arıcılık, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin etkisiyle özellikle son yüzyılda önemli bir gelişim göstermiştir. Günümüzde yalnızca bal üretimiyle sınırlı kalmayan bu faaliyet, ekonomik ve sosyal boyutlarıyla kırsal kalkınmaya katkı sağlayan stratejik bir üretim alanıdır. Toprağa bağımlı olmaması, düşük maliyetli başlangıç imkânı sunması ve her yaş ile eğitim düzeyinden bireyler tarafından uygulanabilirliği sayesinde, özellikle kırsal bölgelerde önemli bir geçim kaynağı olarak görülmektedir.
Ancak, arıcılık faaliyetleri sırasında benimsenen ergonomik olmayan çalışma duruşları, çalışanlarda yaygın biçimde kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarına neden olmaktadır. Bu çalışmada, söz konusu risklerin sistematik biçimde değerlendirilmesi amacıyla, gözleme dayalı bir ergonomik analiz yöntemi olan REBA (Rapid Entire Body Assessment) kullanılmıştır. REBA yöntemi, mesleki kas-iskelet rahatsızlıklarına neden olabilecek çalışma pozisyonlarının belirlenmesine ve ergonomik iyileştirmelere yönelik stratejilerin geliştirilmesine olanak sağlamaktadır.
Bu çalışma, arıcılık gibi geleneksel ancak stratejik önemi giderek artan bir üretim alanında, mesleki sağlık risklerine yönelik ilk elden gözlemsel ve analitik veri sunarak hem bilimsel literatüre katkı sağlamakta hem de uygulamaya dönük politika önerileri için temel oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arıcılık , Ergonomi , REBA , Kas-İskelet Sistemi Rahatsızlıkları , İş Sağlığı ve Güvenliği

DETERMİNATİON OF ERGONOMİC RİSKS İN BEEKEEPİNG ACTİVİTİES: ANALYSİS OF MUSCULOSKELETAL SYSTEM LOADS WİTH REBA METHOD

Öz

Beekeeping, as a deep-rooted part of Anatolian culture, is an important agricultural activity that has been traditionally performed in Turkey for many years. Beekeeping in the modern sense has shown significant development, especially in the last century, under the influence of scientific and technological developments. Today, this activity, which is not limited to honey production, is a strategic production area that contributes to rural development with its economic and social dimensions. It is seen as an important source of income, especially in rural areas, thanks to its ability to be free of soil, to offer a low-cost start-up opportunity, and to be applicable by individuals of all ages and education levels.
However, non-ergonomic working postures adopted during beekeeping activities commonly cause musculoskeletal disorders in employees. In this study, REBA (Rapid Entire Body Assessment), an observation-based ergonomic analysis method, was used to systematically evaluate these risks. The REBA method enables the determination of working positions that may cause occupational musculoskeletal disorders and the development of strategies for ergonomic improvements. This study contributes to the scientific literature and forms the basis for practical policy recommendations by providing first-hand observational and analytical data on occupational health risks in a traditional but increasingly strategic production area such as beekeeping.

Anahtar Kelimeler

Beekeeping , Ergonomics , REBA , Musculoskeletal Disorders , Occupational Health and Safety

Kaynakça

• Akalp, H. G., Saklangıç, U., ve Çırakoğlu, S. (2021), Zeytin Tarımında Çalışan İşçilerin Çalışma Duruşlarının REBA Yöntemi ile Analizi. Ergonomi 4.288-96. https://doi.org/10.33439/ergonomi.961369
• Akay, D., Dağdeviren, M., & Kurt, M. (2003). Çalışma Duruşlarının Ergonomik Analizi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 18(3). https: 10.1007/11863649_18
• Akbağ, H. I., Özsayın, D., ve İnce, B. (2025). Muğla İli Fethiye İlçesi Arıcılık Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 40(1), 139-159.
• Akyol, Ş. D. (2022). Bir Tekstil İşletmesinde Ergonomik Risk Değerlendirme Uygulaması. Ergonomi, 5(2), 72-83. https://doi.org/10.33439/ergonomi.1086636
• Alpağu, F. (2024). Bingöl Üniversitesi Modern Aricilik Kompleksi’nin Iş Sağliği Ve Güvenliği Açisindan Değerlendirilmesi, Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi ( https://acikerisim.bingol.edu.tr/handle/20.500.12898/5576 )
• Amani, M., Akhavian, R. (2024). Ergonomic Optimization in Worker-Robot Bimanual Object Handover: Implementing REBA Using Reinforcement Learning İn Virtual Reality. arXiv preprint, arXiv:2403.12149. https://arxiv.org/abs/2403.12149
• Aytaç, S. S., Kaya, Ö., (2019). Ergonominin Çalışma Yaşamındaki Önemi. KARATAHTA İş Yazıları Dergisi, no.14, 1-14.
• Crane, E. (1999). The World History of Beekeeping and Honey Hunting (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203819937
• Çelik, Y. (2014). Konya İlinde Arıcılık İşletmelerinin Yapısal Özellikleri. Uludağ Arıcılık Dergisi, 14(1), 15-25.
• Dai, Y., Choi, Y. H., & Verpoorte, R. (2021). Honey in Traditional Chinese Medicine: A Guide To Future Applications Of NADES To Medicines. In Advances in botanical research (Vol. 97, pp. 361-384). Academic press. https://doi.org/10.1016/bs.abr.2020.09.011
• Fels, M., O’Keefe, J., Darvill, B., & Ricketts, M. (2019). Ergonomics İn Apiculture: A Case Study Based On İnspecting Movable Frame Hives For Healthy Bee Activities. Heliyon, 5(7), e01973. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2019.e01973
• Gürleyen, E., ve Kâhya, E. (2018). Kombi Montaj Hattında Reba Yöntemi ile Ergonomik Risk Analizi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6, 58-66. DOI: 10.21923/jesd.356322
• Hignett, S., & McAtamney, L. (2000). Rapid Entire Body Assessment (REBA). Applied Ergonomics, 31(2), 201–205. https://doi.org/10.1016/S0003-6870(99)00039-3
• Hita-Gutiérrez, M., Llana, J., Chirosa, L. J., & Paredes-Hernández, V. (2020). An Overview Of REBA Method Applications in The World. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(8), 2635. https://doi.org/10.3390/ijerph17082635
• Hussein, M. H. (2000). A Review Of Beekeeping in Arab Countries. Bee World, 81(2), 56-71.
• Karwowski, W., & Marras, W. S. (Eds.). (1998). The Occupational Ergonomics Handbook. CRC press.
• Kocabaş, M. (2009). Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalışan İş Görenlerde Zorlanmaya Neden Olan Çalışma Duruşlarının Analizi. https://acikerisim.selcuk.edu.tr/items/88719881-d9b7-4583-a472-b48548c9eeb3
• Mazloumi, A., & Kouhnavard, B. (2025). Investigation of Observational Techniques Ergonomic Risk Assessment of Work-Related Musculoskeletal Disorders among Farmers-A Systematic Review. Journal of Agromedicine, 1-24. https://doi.org/10.1080/1059924X.2024.2436447
• Önal, S. (2025). Arıcılık Sektöründe İş Salığı ve Güvenliği Önlemleri, Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi, Bingöl.
• Özcan, G., ve Özay, M. E. (2021). Temizlik Çalışanlarının Çalışma Pozisyonlarının Baua Yöntemi ile İncelenmesi: Gıda Üretim Fabrikası Örneği. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 9(1), 282-300. https://doi.org/10.21923/jesd.774231
• Özdemir, M. (2021). Arıcılık sektöründe iş sağlığı ve güvenliği risklerinin araştırılması: Yukarı Çoruh Vadisi bölgesi ve Bayburt örneği, Doktora tezi, Avrasya Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Trabzon.
• Pałęga, M., Rydz, D., Wojtyto, D., & Arbuz, A. (2019). Ergonomic Evaluation Of Working Position Using The REBA Method-Case Study. System Safety: Human-Technical Facility-Environment, 1(1).
• Rasoulivalajoozi, M., Sadeghi-Bazargani, H., & Ghaffari, M. (2023). Prevalence Of Musculoskeletal Disorders and Postural Analysis Of Beekeepers. International Journal of Industrial Ergonomics, 95, 103504. https://doi.org/10.1016/j.ergon.2023.103504
• Sahana, M. R., Dahiya, S., Joshi, P., Kumar, M., Arora, A., & Ramasubramanian, V. A Mobile based Decision Support System for Postural Evaluation of Agricultural Activities with Rapid Entire Body Assessment (REBA). Journal of the Indian Society of Agricultural Statistics, 78(2), 161-168. https://doi.org/10.56093/jisas.v78i2.10
• Salman, M., Saltikov, J. B., Kandasamy, G., & Racero, G. A. (2024). Knowledge Regarding Ergonomics and Posture, Postural Behaviour As Well As Incidence Of Musculoskeletal Pain in University Students in The Northeast Of England: A web-based survey. doi:10.20944/preprints202407.1388.v1
• Şahin, M., Topal, E., Özsoy, N., ve Altunoğlu, E. (2015). İklim Değişikliğinin Meyvecilik Ve Arıcılık Üzerine Etkileri. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, 6(2), 147-154.
• Şahin, Ö., ve Aydın, A. (2021). Kültürel, Gastronomik Ve Turistik Değer: Muğla’da Arıcılık Ve Özel Muğla Arıcılık Müzesi Örneği. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(1), 459-473.
• Tabur, Z., ve Gül, A. (2019). Uşak İlinde Arı Yetiştiricilerinin Sosyo-Ekonomik Durumu ve Arıcılığın Teknik Özelliklerinin Belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 24(2), 146-152.
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı. (2022). Tarımda İş Sağlığı ve Güvenliği. Erişim Adresi: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/afistik/Belgeler/AYRILMIŞ%20MAKALELER/139-TARIMDA%20İŞ%20SAĞLIĞI%20VE%20GÜVENLİĞİ%202022.pdf . Erişim Tarihi: 5 Haziran 2025
• Terzi, R., ve Altın, F. (2015). Hastane Çalışanlarında Bel Ağrısı Sıklığı, Bel Ağrısının Kronik Yorgunluk Sendromu ve Meslek İle İlişkisi. Ağrı, 27(3), 149–154.
• TÜİK (2023). Hayvansal üretim istatistikleri. Erişim Adresi: https://tuik.gov.tr . Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2025
• Yapıcı, G. (2011). Ayakta Çalışma ve Sağlık Etkileri. Journal of Turgut Ozal Medical Center, 18(3), 194-198.
• Varghese, A., & Panicker, V. V. (2022). Impact Of Musculoskeletal Disorders on Various Agricultural Operations: A Systematic Review. Sādhanā, 47(1), 46.