Öğretmenlerin örgütsel güveni: Okulda kalma, özdeşleşme ve bağlılık ile olan ilişkisini keşfetme

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 17 - 29

Hüseyin Gezen , Şenol Karataş , Taha Karagöz , Yusuf Ziya Ersöz

https://doi.org/10.70053/esas.1609033

Abstract

Bu araştırmanın amacı öğretmenlerin örgütsel güven algılarının okulda kalma tutumlarına, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel bağlılık algılarına olan etkisini ortaya çıkarmaktır. Çalışmanın evrenini 2023-2024 eğitim öğretim yılının birinci döneminde Bursa ilinin Nilüfer, Osmangazi ve Yıldırım merkez ilçelerinde kamu okullarında çalışan 24.191 öğretmen oluşturmaktadır. Örneklem grup ise basit seçkisiz yöntem ile seçilen 402 öğretmenden oluşmaktadır. Ölçme araçları olarak Çalışkan (2021) tarafından geliştirilen “Örgütsel Güven Ölçeği”, Kaya ve Argon (2019) tarafından Tükçe’ye uyarlanan “Öğretmenlerin Okulda Kalma Tutumu Ölçeği”, Şahin (2014) tarafından Türkçe’ye uyarlanan “Örgütsel Özdeşleşme Ölçeği” ve Üstüner (2019) tarafından geliştirilen “Öğretmenler için Örgütsel Bağlılık Ölçeği” kullanılmıştır. Yürütülen analizler sonucunda öğretmenlerin örgütsel güven, okulda kalma tutumları ve örgütsel bağlılık algıları yüksek düzeyde iken örgütsel özdeşleşme algıları orta düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Öğretmenlerin örgütsel güven algıları hem ölçek genelinde hem de boyutlar bazında öğretmenlerin okulda kalma tutumları, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel bağlılıkları ile aralarında orta düzeyde pozitif yönlü anlamlı ilişkilere sahip olduğu tespit edilmiştir. Son olarak öğretmenlerin, örgütsel güven algılarının okulda kalma tutumları, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel bağlılık algıları üzerinde pozitif yönlü anlamlı yordayıcılar olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Bağlılık, güven, okulda kalma, özdeşleşme

Teachers' organizational trust: Exploring its relationship with retention, identification and commitment

Abstract

This study examines the impact of teachers' organizational trust perceptions on their attitudes toward staying at school, organizational identification, and organizational commitment. The population includes 24,191 teachers in public schools across Nilüfer, Osmangazi, and Yıldırım districts of Bursa during the 2023-2024 academic year, with a sample of 402 teachers selected via simple random sampling. Data were collected using the “Organizational Trust Scale” (Çalışkan, 2021), “Teachers’ Attitude to Stay in School Scale” (Kaya & Argon, 2019), “Organizational Identification Scale” (Şahin, 2014), and “Organizational Commitment Scale for Teachers” (Üstüner, 2019). Results showed that teachers' organizational trust, attitudes toward staying at school, and organizational commitment were high, while organizational identification was moderate Teachers' perceptions of organizational trust were found to have moderate positive and significant relationships with teachers' attitudes towards staying at school, organizational identification and organizational commitment both on the scale and on the basis of dimensions. Finally, it was found that teachers' perceptions of organizational trust were significant positive predictors of their attitudes towards staying at school, organizational identification and organizational commitment.

Keywords

Commitment, trust, retention, identification

References

• Aktuğ, M. (2016). Örgütsel adalet ve örgütsel güvenin çalışan performansı üzerine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Alexander, J. M. B. (2010). An examination of teachers' perceptions regarding constructivist leadership and teacher retention. Unpublished Doctoral Dissertation, Walden University, U.S.A.
• Altaş, C. (2022). Okul müdürlerinin duygusal zekâları ile öğretmenlerin örgütsel güvenleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No.708435) [Yüksek lisans tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi - Rize]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Altun, G. (2010). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No.264094) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi - İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Artuksi, E. (2009). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin okulun örgütsel güven düzeyine ilişkin algıları (Malatya ili örneği) etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Arslan, M.M. (2009). Teknik ve endüstri meslek lisesi öğretmenlerinin örgütsel güven algıları. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 5(2), 274-288.
• Ashforth, B. E., & Mael, F. (1989). Social identity theory and the organization. Academy of Management Review, 14(1), 20-39.
• Bakker, A. B., & Demerouti, E. (2023). Job demands-resources theory: A state-of-the-art review. Journal of Managerial Psychology, 38(4), 235-250.
• Bal, P. M. (2023). Workplace trust and employee commitment: A longitudinal study. Human Resource Management Journal, 33(2), 189-205.
• Boydak Ö. M. & Özdemir, T. Y. (2013). İlköğretim kurumu öğretmenlerinin örgütsel güven düzeyleri: Nitel bir çalışma. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(3), 469-486.
• Bryk, A. S., & Schneider, B. (2002). Trust in schools: A core resource for improvement. Russell Sage Foundation.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F.. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 317s.
• Cemaloğlu, N. ve Kılınç, A. Ç. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin algıladıkları örgütsel güven ve yıldırma arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim Dergisi, 37(165), 137-151
• Creswell, J. W. (2020). Arastirma deseni, nitel, nicel ve karma yontem yaklasimlari “(SB Demir Trans.).[Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches.]. Ankara: Egiten Kitap. Eurasian Journal of Educational Research, 85, 185-204.
• Colquitt, J. A., Scott, B. A., & LePine, J. A. (2007). Trust, trustworthiness, and trust propensity: A meta-analytic test of their unique relationships with risk-taking and job performance. Journal of Applied Psychology, 92(4), 909-927.
• Çalışkan, A. (2021). Örgütsel güven: bir ölçek geliştirme çalışması. Antalya Bilim Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler dergisi, 2 (1), 42-59.
• Çetinel, E. (2008). Örgütsel güven ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki üzerine bir araştırma (Master's thesis, Sakarya Universitesi (Turkey)).
• Çınar, M., İbiş, S., & Erdoğdu, M. (2024). Millî eğitim bakanlığına bağlı okullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel güven algılarının incelenmesi. Social Mentality and Researcher Thinkers Journal (Smart Journal), 8(60), 1060-1065.
• Çolak, K. C., (2023). Öğretmenlerin örgütsel güveni ile örgütsel yer değişikliği arasındaki ilişki (Tez No.803963) [Yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi - Düzce]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Çömrü, K. (2022). Öğretmenlerin Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Duyguları Yönetme Yeterlilikleri İle Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki. (Yayın No. 747868) [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi-İzmir]. YÖK Tez Merkezi, https://tez.yok.gov.tr/ Ulusal Tez Merkezi/.
• Demir, K. (2016). Relations between teachers organizational justice perceptions and organizational commitment and job satisfaction in the school: A metaanalysis. International Journal of Human Sciences, 13(1), 1408-1417.
• Demir, S. (2023). Öğretmen özerkliğinin okulda kalma tutumu üzerindeki rolü: İlkokul öğretmenleri üzerine bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22(87), 806-818.
• Demirtaş, H., Cömert, M., Özer, N. ve Üstüner M. (2011). Öğretmen adaylarının özyeterlik inançları ve öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları. Eğitim ve Bilim, 36(159).
• Dirks, K. T., & Ferrin, D. L. (2002). Trust in leadership: Meta-analytic findings and implications for research and practice. Journal of Applied Psychology, 87(4), 611-628.
• Field, A. (2024). Discovering statistics using IBM SPSS statistics. Sage publications limited.
• Firestone, W.A. & Pennell, J.R. (1993). Teacher commitment, working conditions, and differential ıncentive policies. Rewiew of Educational Research, 63 (4), 489-525.
• Geiser, C. (2012). Data analysis with Mplus. Guilford press.
• George, D., ve Mallery, P., (2003). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference, 11.0 Update (4th Ed.), Allyn and Bacon, Boston.
• Gezen, H., ve Kaya A., (2023). Öğretmenlerin anlamlı iş algı düzeylerinin örgütsel dedikodu ve örgütsel ikiyüzlülük algı düzeylerine etkisi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(37), 55-79.
• Gezen, H., & Kaya, A. Öğretmenlerin örgütsel güven algılarının okulda kalma tutumlarını yordaması. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(42), 2109-2133.
• Güngör, H. (2023). Okul yöneticilerinin karanlık kişilik özellikleri ile örgütsel güven ve örgütsel iklim arasındaki ilişki (Tez No.812134) [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi -Elazığ]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Günüşen, Z. E. (2016). Örgütsel güvenin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi ve bir uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hatipoğlu, G. (2022). Örgütsel saygınlık ile örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişkide sosyal rol kimliğinin ve örgütsel tinselliğin aracı rolü, (Yayımlanmamış doktora tezi). Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Hoy, W. K., & Tschannen-Moran, M. (1999). The five faces of trust: An empirical confirmation in urban elementary schools. Journal of School Leadership, 9(3), 184-208.
• Huff, L. & Kelley, L. (2003). Levels of organizational trust in individualist versus collectivist societies: A seven-nation study. Organization Science, 14(1), 81- 90.
• İlbasan, D. (2019). The relationship between organizational trust social capital and job performance: A field study in it sector. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kalaycı, Ş. (2009). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayınevi.
• Kaya, A. (2019). Öğrenme çevikliği, öğretmen kalitesi ve öğretmenin okulda kalma tutumuna ilişkin öğretmen görüşleri (Tez No.552332) [Doktora tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi -Bolu]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kaya, A. ve Argon, T. (2019). Öğretmenin okulda kalma tutumu ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Journal of Human Sciences, 16(4), 1180-1196.
• Kaya, A., Kaya, M., & Gezen, H. (2024). Öğretmenlerin okulda kalma tutumları ile örgütsel bağlılık algı düzeyleri arasındaki ilişki. Göbeklitepe Eğitim ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(1), 36-54.
• Leithwood, K., Harris, A., & Hopkins, D., (2008). Seven strong claims about successful school leadership, School Leadership and Management, 28(1), 27- 42, https://doi.org/10.1080/13632430701800060 (17.06.2020).
• Mael, F., ve Ashforth, B. E. (1992). Alumni and their alma mater: A partial test of the reformulated model of organizational identification. Journal of Organizational Behavior, 13(2), 103–123. https://doi.org/10.1002/job.4030130202
• Mayer, R. C., Davis, J. H., & Schoorman, F. D. (1995). An integrative model of organizational trust. Academy of Management Review, 20(3), 709-734.
• Memduhoğlu, H. B. ve Zengin, M. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel güvene ilişkin öğretmen görüşleri. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 211-217.
• Meral Durmuş, B. (2023). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel güvenleri arasındaki ilişkide duygusal emeğin aracılık rolü (Tez No.828963) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi -Erzurum]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Mowday, R. T., Porter, L. W., & Steers, R. M. (1982). Employee-organization linkages: The psychology of commitment, absenteeism, and turnover. Academic Press.
• Nguyen, T. (2021). School leadership and teacher retention: A review of the literature. Educational Administration Quarterly, 57(2), 247-278.
• Özdemirli, H. (2023). Öğretmenlerin duygusal emeği ile örgütsel özdeşleşmeleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bolu.
• Paksoy, D. (2021). Öğretmenlerin eğitime inanmaları ile örgütsel özdeşleşme algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Kahramanmaraş ili örneği), (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Rhoades, L., Eisenberger, R., & Armeli, S. (2001). Affective commitment to the organization: The contribution of perceived organizational support. Journal of Applied Psychology, 86(5), 825-836.
• Sezgin, F. (2010). Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılığının Bir Yordayıcısı Olarak Okul Kültürü. Eğitim ve Bilim, 35(156), 142-159.
• Şahin, E. (2014) Ortaöğretim kurumlarında örgütsel kimlik, örgütsel imaj, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel adalet (Bursa örneği). Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Şen, S. (2020). Mplus ile yapısal eşitlik modellemesi uygulamaları (1. Baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S., (2013). Using multivariate statistics (6. Baskı). Pearson Education Limited.
• Taş, A. (2016). İlk ve ortaokullardaki öğretmenlerin narsistik kişilik eğilimleri ile örgütsel özdeşleşme düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi: Antalya ili örneği. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Taşkın, F., & Dilek, R. (2010). Örgütsel güven ve örgütsel bağlilik üzerine bir alan araştirmasi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 37-46.
• Tschannen-Moran, M. (2014). Trust matters: Leadership for successful schools. Jossey-Bass.
• Uzun, T. (2018). Öğretmenlerin algıladığı örgütsel destek ile örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki: Örgütsel güvenin aracı rolü. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10(18), 133-155.
• Üstüner, M. (2009). Öğretmenler için örgütsel bağlılık ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-17.
• Wang, H. (2003). Concept of identification, International Political Science Association World Congress, session GP8-385,Durban, South Afrika.
• Van Knippenberg, D. (2022). Organizational identification and workplace trust: A meta-analytic review. Journal of Organizational Behavior, 43(6), 811-829.
• Yeşil, Ö. (2022). Örgütsel sinerjinin öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarına etkisi. (Tez No.732443) [Yüksek Lisans tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi -İstanbul Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yıldız, K.(2013). Öğretmenlerin örgütsel özdeşleşmeleri ile örgütsel iletişimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 251-272.
• Yılmaz, K. (2009). Özel dershane öğretmenlerinin örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15 (59), 471-49.