Kur’an Tarihine Giriş -Evvelü mâ Nezel (İlk Nazil Olan Kur’an Vahyi) Meselesi-

Year 2013, Issue: 26, 65 - 119, 15.05.2013

Mustafa Öztürk , Hadiye Ünsal

Abstract

Bu
makale, ilk Kur’an vahyiyle ilgili farklı görüşleri ele alıp tartışmaktadır.
Kur’an tarihiyle ilgili kaynaklarda, Hz. Peygamber’e nazil olan ilk vahiyle
ilgili olarak üç farklı görüş ön plana çıkmaktadır. Bunlardan ilkine göre ilk
Kur’an vahyi Alak suresi 1-5. ayetlerdir. Buhârî ve Müslim tarafından
nakledilen meşhur Hz. Âişe rivayetine dayanan bu görüş en muteber görüş olarak
kabul edilmektedir. İkinci görüşe göre ilk Kur’an vahyi Müddessir suresinin ilk
ayetleri, üçüncüsüne göre ise Fatiha suresidir. Bu makalede Alak ve Müddessir
sureleriyle ilgili görüşlerin birçok yönden problemli olduğu ortaya konulacak,
ardından Fatiha suresiyle ilgili görüşün daha tutarlı ve isabetli olduğu ispatlanmaya
çalışılacaktır. 

Keywords

İlk vahiy, Kur’an tarihi, Fatiha suresi, Alak suresi, Müddessir suresi

Introduction to the History of the Koran The Question of the First Revealed Passage of the Koran

Abstract

This article is intended to discuss the various
opinions on the first revealed passage of the Koran. There appear three
conflicting opinions about the earliest Koranic passages revealed to the
Prophet in the sources on the history of the Koran. The first opinion names the
first five verses of the Surah ‘Alaq as the first Koranic passage to have been
revealed. This opinion, being narrated by Bukhari and Muslim relying on the
famous account by ‘Aisha, wife of the Prophet, has been regarded as the most
reliable opinion. The second opinion identifies the first revealed Koranic
passage as the beginning verses of the Sura Muddathir, while the third one
naming the Surah Fatiha. An attempt will be made in this article to reveal that
the views about the Surah ‘Alaq and Muddathir, trying to show that the opinion
holding the Surah Fatiha as the earliest revealed passage is more reasonable
and accurate.

Keywords

The first revealed Koranic passage, the history of the Koran, al-Fatiha, al-Muddathir, al-’Alaq

References

• Abduh, Muhammed, Tefsîru Cüz’i Amme, Kahire 1994.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd, Rûhu’l-Meânî, Beyrut 2005.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul trs.
• Aydınlı, Abdullah, “Amr b. Şürahbîl”, DİA, İstanbul 1991.
• Azimli, Mehmet, “Hz. Ömer’in Müslüman Oluşuyla İlgili Rivayete Farklı Bir Yaklaşım”, İslâmiyât, cilt: 6, sayı: 1 (2003).
• ---------------, Siyeri Farklı Okumak, Ankara 2008.
• Bağcı, Musa, “el-Kutubu’s-Sitte Kavramının Tarihsel Gelişimi ve Otoritesini Oluşturan Faktör-ler”, İslâmî İlimler Dergisi, yıl: 2, sayı: 2 (2007).
• Bahrânî, Seyyid Hâşim, el-Burhân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrut 2008.
• Bâkillânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib, el-İntisâr li’l-Kur’ân, nşr. M. İsâm el-Kudât, Beyrut 2001.
• Beğavî, Ebû Muhammed Hüseyn b. Mes’ûd, Meâlimü’t-Tenzîl, Beyrut 1995
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ, Ensâbü’l-Eşrâf, nşr. Muhammed Hamidullah, Kahire 1959.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn, Delâilü’n-Nübüvve ve Ma’rifetü Ahvâli Sâhibi’ş-Şerîa, Beyrut 1988.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul 1981.
• Câbirî, Muhammed Âbid, Fehmü’l-Kur’âni’l-Hakîm, Beyrut 2008.
• Çakın, Kamil, “Buhari’nin Otoritesini Kazanma Süreci”, İslâmî Araştırmalar (Hadis-Sünnet Özel sayısı), cilt: 10, sayı: 1-2-3 (1997).
• Davudoğlu, Ahmed, Sahîh-i Müslim Tercüme ve Şerhi, İstanbul trs.
• Derveze, Muhammed İzzet, et-Tefsîru’l-Hadîs, Kahire 2008.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Ali el-Endelüsî, el-Bahru’l-Muhît, Beyrut 2005.
• Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı, çev. Cahit Koytak-Ahmet Ertürk, İstanbul 1996.
• Ezrakî, Ebü’l-Velîd Muhammed, Ahbâru Mekke, Beyrut 2003.
• Fahreddîn er-Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer, et-Tefsîru’l-Kebîr (Mefâtîhu’l-Ğayb), Beyrut 2004.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyâ Yahyâ b. Ziyâd, Meâni’l-Kur’ân, Beyrut trs.
• Feyz-i Kâşânî, Molla Muhsin Muhammed b. Şah, Tefsîru’s-Sâfî, Beyrut 2008.
• Hâkim en-Neysâbûrî, Ebû Abdillah b. Muhammed, el-Medhal fî İlmi’l-Hadîs, Halep 1932.
• Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, çev. Salih Tuğ, İstanbul 1991.
• Hatîb eş-Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed, es-Sirâcü’l-Münîr, Beyrut 2004.
• Hatiboğlu, Mehmet S., “Müslüman Âlimlerin Buhârî ve Müslim’e Yönelik Eleştirileri”, İslâmî Araştırmalar (Hadis-Sünnet Özel sayısı), cilt: 10, sayı: 1-2-3 (1997).
• Heyet (Hayreddin Karaman ve Diğerleri), Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, Ankara 2004.
• Huveyzî, Abdualî b. Cum’a, Tefsîru Nûri’s-Sekaleyn, Beyrut 2001.
• Işık, Emin, “Fatiha Suresi”, DİA, İstanbul 1995.
• İbn Âdil, Ebû Hafs Ömer b. Ali, el-Lübâb fî Ulûmi’l-Kitâb, Beyrut 1998.
• İbn Akîle, Cemâlüddîn Ebû Abdillah, ez-Ziyâde ve’l-İhsân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Şârika 2006.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus trs.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib, el-Muharrerü’l-Vecîz, Beyrut 2001.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed, et-Teshîl li Ulûmi’t-Tenzîl, Beyrut 2005.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed, Fethü’l-Bârî Şerhü Sahîhi’l-Buhârî, Riyad 2000.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed, el-Müsned, Beyrut trs.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik, es-Sîretü’n-Nebeviyye, nşr. Mustafa es-Sekkâ-İbrahim el-Ebyârî-Abdülhâfiz eş-Şelebî, Beyrut 2004.
• İbn İshâk, Ebû Abdillah Muhammed, es-Sîretü’n-Nebeviyye, nşr. Ahmed Ferid el-Mezîdî, Beyrut 2004.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmâdüddîn İsmail, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Beyrut 1983.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed, et-Tabakâtü’l-Kübrâ, nşr. Ali Muhammed Ömer, Kahire 2001.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân, Nüzhetü’l-A’yüni’n-Nevâzır, Beyrut 1985.
• ---------------, Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr, Beyrut 1987.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed, Şerhü Fethi’l-Kadîr, Beyrut trs.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân, Ulûmü’l-Hadîs, nşr. Nûreddin Itr, Beyrut 1986.
• İslamoğlu, Mustafa, Hayat Kitabı Kur’an: Gerekçeli Meal-Tefsir, İstanbul 2008.
• Kâdî el-Beyzâvî, Nâsıruddîn Abdullah b. Ömer, Envâru’t-Tenzîl, Beyrut 2003.
• Kâsımî, Cemâleddîn Muhammed, Kavâidü’t-Tahdîs, Beyrut 2006.
• Kilinçli, Sami, Mekkî Surelerde Müminlerin Müşrikler ve Ehl-i Kitapla İlişkileri, (yayımlanmamış doktora tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2012.
• Kummî, Ebü’l-Hasen Ali b. İbrahim, Tefsîru’l-Kummî, Beyrut 1991.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed, el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrut 1988.
• Küleynî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Yakûb, Usûlü’l-Kâfî (Mevsûatü’l-Kütübi’l-Erbe’a içinde), Beyrut 2008.
• Ma’rifet, Muhammed Hâdî, et-Temhîd fî Ulûmi’l-Kur’ân, Kum 2011.
• Mâtüridî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed, Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne, Beyrut 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed, en-Nüket ve’l-Uyûn, Beyrut 2007.
• Mukâtil, Ebü’l-Hasen Mukâtil b. Süleyman, Tefsîru Mukâtil b. Süleymân, nşr. Abdullah Mahmûd eş-Şehhâte, Beyrut trs.
• Mustafavî, Allâme, et-Tahkîk fî Kelimâti’l-Kur’ân, Beyrut 2009.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc, el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul 1981.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed, Medârikü’t-Tenzîl, Beyrut 1988.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref, Sahîhu Müslim bi-Şerhi’n-Nevevî (el-Minhâc fî Şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc), Beyrut trs.
• Özafşar, Mehmet Emin, “Rivayet İlimlerinde Eser Karizması ve Müslim’in el-Câmiu’s-Sahîh’i”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: XXXIX, (1999).
• Özdemir, Mehmet, “Siyer Yazıcılığı Üzerine”, Milel ve Nihal, cilt: 4, sayı: 3 (2007).
• Öztürk, Mustafa, “Kur’ân’da “Seb’i Mesânî” Kavramı”, Diyanet İlmi Dergi, cilt: XXXVIII, sayı: 1 (2002).
• Polat, Selahattin, Mürsel Hadisler ve Delil Olma Yönünden Değeri, Ankara 1985.
• Râğıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed, el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, İstanbul 1986.
• Reşid Rıza, Muhammed, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm (Tefsîru’l-Menâr), Beyrut 1999.
• Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed, el-Keşf ve’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrut 2004.
• San’ânî, Abdürrezzâk b. Hemmâm, el-Musannef, Beyrut 2000.
• Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, ed-Dürrü’l-Mensûr, Beyrut 1983.
• ---------------, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, nşr. Mustafa Dîb el-Buğâ, Beyrut 2002.
• Süheylî, Ebü’l-Kâsım Abdurrahmân, er-Ravzu’l-Ünüf, Küveyt trs.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali, Fethü’l-Kadîr, Beyrut trs.
• Şîrâzî, Nâsır Mekârim, el-Emsel fî Tefsîri Kitâbillâhi’l-Münzel, Beyrut 2007.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, Beyrut 1999.
• ---------------, Târîhu’r-Rusül ve’l-Mülûk, nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl, Kahire trs.
• Tabersî, Ebû Ali el-Fadl b. Hasen, Mecmau’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrut 1997.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ, es-Sünen, İstanbul 1981.
• Tûsî, Ebû Ca’fer Muhammed, et-Tibyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrut trs.
• Türcan, Selim, Kimlik ve Kitâb İlişkisi Bağlamında İlk Dönem Kur’an Tasavvuru ve Dönüşümü, Ankara 2010.
• ---------------, “Hidayet ve Dalâleti Allah’a Nispet Eden Âyetler Nüzul Döneminde Nasıl Algılanı-yordu?”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 9, sayı: 18 (2010/2).
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed, el-Vasît fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd, nşr. Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavviz, Beyrut 1994.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul 1979.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki’t-Tenzîl, Beyrut 1977.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm, Menâhilü’l-İrfân, Beyrut 2005.