Siyasi Düşünce Tarihi Neden Eski Yunan’la Başlar? İki Farklı Yaklaşımın İncelenmesi

Year 2024, Issue: 55, 1547 - 1566, 24.12.2024

Fatih Demirci

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1466240

Abstract

Hepimiz “Tarih Sümer’le başlar” diye biliriz ama herhangi bir siyasal düşünce tarihi kitabına bakıldığında siyasi düşüncenin çoğunlukla Platon’dan başladığını/başlatıldığını, bazen de ondan biraz daha öncesi olan Doğa filozofları, Sofistler ve Sokrates’ten bahsedildiğini görürüz. Hemen her şeyin özellikle de siyasi düşünce tarihinin Eski Yunan’la başlamasının ya da başlatılmasının sebebi nedir? Tarihsel kayıtlar mı öyledir, yoksa bu bilinçli bir tercih midir? Bu konu, belki gözden kaçan ama üzerinde durulması gereken önemli bir konu gibi göründüğü için muhtemel cevapları ele almakta yarar var gibi görünüyor. Siyasi düşünce tarihinin Eski Yunan’la başlamasının/başlatılmasının iki muhtemel cevabı var gibi görünmektedir. 1- Subjektif Gerekçe: Avrupamerkezcilik (Eurocentrism) olarak niteleyebileceğimiz gerekçedir. Pierre Beaudet’nin de vurguladığı üzere, her şeyin tarihinin Eski Yunan’la başlatılması, tarihsel bir zorunluluk değil bilinçli bir tercihtir. Her şeyin Avrupa’yla başladığı, Avrupa medeniyetinin her şeyin kökeninde olduğuna dair inancının bir sonucu olarak her şeyin tarihinde Eski Yunan’a kadar gidilir ve oradan geriye bilinçli olarak gidilmez. Çünkü ondan sonra artık Doğu başlar. Bu durumda da Batının kökeninde “Doğu” yer almış olacak ve Avrupamerkezcilik düşüncesi sulandırılmış olacaktır. 2- Objektif Gerekçe: Siyasi düşünce tarihinin Eski Yunan’la başlaması, Avrupamerkezciliğin tercih edilmesinden değil, objektif tarihsel verilerin incelenmesinin bir sonucudur. Zira, dünya bilim tarihinde bilime çeşitli topumlar çeşitli katkılarda bulunmuşlardır. Yunanlıların bilim tarihine en büyük katkısı ise, soyutlama ve teorileştirmedir. Nasıl ki sadece somut bir sorunu çözmek için -Nil nehrinin yılda bir kere taşması sonrasında tarlaların sınırlarını bulmak için- yer ölçümü yapan Mısırlılar geometriyi bulduğu halde Yunanlılar onu soyutlaştırarak ve teorileştirerek bilim tarihine katkıda bulunmuşlardır, aynı şekilde siyasetin pratiği de dünya tarihi kadar eski bir olgu olduğu halde siyasetin teorisine dair Yunanlılardan daha önce yazılmış ve günümüze ulaşmış bir eser mevcut değildir. Geometride olduğu gibi siyasette de Yunanlıların bilime katkısı, soyutlama ve teorileştirme olmuştur. O halde siyaset teorisini Eski Yunan’la başlatmak, Avrupamerkezci bir bakış açısına sahip olmanın değil, objektif bilimsel verilerin bir sonucudur.

Keywords

Siyasi düşünce tarihi, Eski Yunan, geometri, Eski Mısır, Avrupamerkezcilik, soyutlama, Teorileştirme

Ethical Statement

Bu makale, 21-22 Aralık 2023 tarihleri arasında İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde düzenlenen Siyasal Düşünceler Tarihinde Kanonlar Sempozyumu’nda sözlü olarak sunulan ancak tam metni yayımlanmayan tebliğin gözden geçirilmiş ve geliştirilmiş tam metnidir.

Why Does the History of Political Thought Begin with Ancient Greek? Examination of Two Different Approaches

Abstract

We all know that “History begins with Sumer”, but when we look at any history of political thought book, we see that political thought mostly started with Plato, and sometimes the Natural philosophers, Sophists and Socrates, who were a little before him, are mentioned. What is the reason why almost everything, especially the history of political thought, started or was initiated with Ancient Greece? Does it depend on the historical records or is it a conscious choice? Since this issue seems like an important issue that may be overlooked but needs to be emphasized, it seems useful to consider possible answers. There seem to be two possible reasons to why the history of political thought begins with Ancient Greece. 1- Subjective Reason: This is the reason that we can describe as Eurocentrism. As Pierre Beaudet emphasizes, starting the history of everything with Ancient Greece is not a historical necessity but a conscious choice. As a result of the belief that everything started with Europe and that European civilization is at the origin of everything, the history of everything goes back to Ancient Greece and does not consciously go back from there. Because after that, the East begins. In this case, the “East” will be at the origin of the West and the idea of Eurocentrism will be diluted. 2- Objective Reason: The fact that the history of political thought begins with Ancient Greece is a result of examining objective historical data, not because of the preference for Eurocentrism. Because, in the history of world science, various societies have made various contributions to science. The greatest contribution of the Greeks to the history of science is abstraction and theorization. Just as the Egyptians, who measured the ground just to solve a concrete problem - to find the boundaries of the fields after the Nile River flooded once a year - discovered geometry, the Greeks contributed to the history of science by abstracting and theorizing it, in the same way, the practice of politics is a phenomenon as old as world history. However, there is no work on the theory of politics written before the Greeks that has survived to the present day. In politics, as in geometry, the Greeks’ contribution to science was abstraction and theorization. Therefore, starting political theory with Ancient Greece is not a result of having a Eurocentric perspective, but a result of objective scientific data.

Keywords

History of political thought, Ancient Greece, geometry, Ancient Egypt, Eurocentrism, abstraction, Theorization

Ethical Statement

This article is the revised and improved full text of the paper presented orally at the Symposium on Canons in the History of Political Thought held at the Faculty of Political Sciences of Istanbul University on 21-22 December 2023, but the full text was not published.

References

• Ağaoğulları, Mehmet Ali. Kent Devletinden İmparatorluğa. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 1994.
• Amin, Samir. Avrupamerkezcilik, Bir İdeolojinin Eleştirisi. çev. Mehmet Sert. İstanbul: Yordam Kitap, 2007.
• Arnhart, Larry. Platon’dan Rawls’a Siyasi Düşünce Tarihi. çev. Ahmet Kemal Bayram. Ankara: Adres Yayınları, 2013.
• Barker, Stephen F. Matematik Felsefesi. çev. Yücel Dursun. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2003.
• Beaudet, Pierre. “Atina ve Mısır’da Antik Uygarlıklar ve ‘Batı’nın İcat Edilmesi”. Medeniyetler Çatışması, Samuel P. Huntington vd., drl. Murat Yılmaz. 308-317. Ankara: Vadi Yayınları, 2001.
• Beriş, Hamit Emrah. “Montesquieu”. Siyasal Düşünceler Tarihi. drl. Hamit Emrah Beriş - Fatih Duman. 501-534. Ankara: Orion Kitabevi Yayınları, 2017.
• Bernal, Martin. Kara Atena, Eski Yunanistan Uydurmacası Nasıl imal Edildi? 1785-1985. çev. Özcan Buze. İstanbul: Kaynak Yayınları, 1998.
• Bonnard, Andre. Antik Yunan Uygarlığı, İlyada’dan Porthenon’a. çev. Kerem Kurtgözü. İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 2011.
• Bulut, Yücel. Oryantalizmin Kısa Tarihi. İstanbul: Küre Yayınları, 2016.
• Burckhardt, Jacob. Yunanlılar ve Yunan Medeniyeti. çev. İsmail Hakkı Yılmaz. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019.
• Canatan, Kadir. “Osmanlı’da Batılılaşma ve Batı Merkezcilik İdeolojisinin Tarihsel Kökenleri”. Eskiyeni 8 (Mart 2008), 11-26.
• Coşkun, İsmail. Uygarlık Tarihi. PDF: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, Sosyoloji Lisans Programı, ts. http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/kok/uygarliktarihi.pdf
• Delanty, Gerard. Inventing Europe, Idea, Identity, Reality. London: Macmillan Press Ltd., 1995.
• Doorslaer, Luc van. Handbook of Translation Studies Online, “Avrupamerkezcilik [Eurocentrism]”. Translated by Şule Demirkol. Erişim: 20 Aralık 2023. https://benjamins.com/online/hts/articles/eur1.tr.
• Online Etymology Dictionary. Erişim 7 Haziran 2024. https://www.etymonline.com/word/Platonic#etymonline_v_16462.
• Gander, Mary J. – Gardiner, Harry, W. Çocuk ve Ergen Gelişimi. çev. Ali Dönmez vd. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. 5. Baskı, 2004.
• Garland, Robert. Daily Life of the Ancient Greeks. London: Greenwood Press, Second Edition, 2009.
• Goody, Jack. Tarih Hırsızlığı. çev. Gül Çağalı Güven. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2012.
• Herodotos. Tarih. çev. Müntekim Özmen. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2012.
• Heywood, Andrew. Siyaset. çev. Bekir Berat Özipek, vd. Ankara: Adres Yayınları, 2013.
• Hobson, John M. Batı Medeniyetinin Doğulu Kökenleri. çev. Esra Ermert. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012.
• Hodgson, Marshall G.S. Dünya Tarihini Yeniden Düşünmek. çev. Ahmet Kanlıdere. Ahmet Aydoğan. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 2001.
• İslamoğlu, Huri. “Açılış”. Neden Avrupa Tarihi? drl. Huri İslamoğlu. çev. Simten Coşar vd. 9-23. İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
• Karaosmanoğlu, Kerem- Karaosmanoğlu, Defne. “Avrupamerkezciliği Eleştirmek: Çıkmazlar ve Alternatif Bakışlar”. İnsan ve Toplum 3/6 (2013), 49-68. http://dx.doi.org/10.12658/human.society.3.6.M0074
• Kramer, Samuel Noah. Tarih Sümer’de Başlar, Yazılı Tarihteki Otuzdokuz İlk. çev. Hamide Koyukan. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2002.
• Kurt, Veysel. “Siyaset Odaklı Bir Sosyal Bilim Yaklaşımı: Avrupamerkezcilik”. İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (2012), 6-19.
• Pomeroy, Sarah B. Antik Yunan’ın Kısa Tarihi, Siyaset, Toplum ve Kültür. çev. Oğuz Yarlıgaş. İstanbul: Alfa yayınları, 2018.
• Ronan, Colin A. Bilim Tarihi, Dünya Kültürlerinde Bilimin Tarihi ve Gelişimi. çev. Ekmeleddin İhsanoğlu - Feza Günergun. Ankara: TÜBİTAK Yayınları, 2005.
• Russell, Bertrand. Batı Felsefesi Tarihi 1. çev. Muammer Sencer. İstanbul: Say Yayınları, 2004.
• Stam, Robert - Shohat, Ella. “İçiçe Geçmiş Tarihler: Avrupamerkezcilik, Çokkültürcülük ve Medya”. çev: E. Sözen. Köprü Dergisi 77 (Kış 2002), 70-76. https://www.koprudergisi.com/kis-2002/icice-gecmis-tarihler-avrupamerkezcilik-cokkulturculuk-ve-medya/
• Stöhring, H.J. İlk Çağ Felsefesi, Hint, Çin, Yunan. çev. Ömer Cemal Güngören. İstanbul: Yol Yayınları, 2015.
• Strano, Giorgio. “Astronomi”. Antik Yunan, ed. Umberto Eco. çev. Leyla Tonguç Basmacı. İstanbul: Alfa Yayınları, 2018.
• Strauss, Leo ve Crospey Joseph. History of Political Philosophy. ed. Leo Strauss and Joseph Crospey. Chicago and London: The University of Chicago Press, Third Edition, 1987.
• Şan, Mustafa Kemal. “Sosyal Bilimleri Yeniden Kurgulamak: Avrupa-Merkezci Yaklaşımların Aşılması”. Sosyoloji Dergisi 3/15 (2007), 57-84.
• Şimşek, Ahmet. “Türkiye’de Tarih Ders Kitaplarında Avrupamerkezcilik”. İnsan ve Toplum 3/6 (2013), 193-222.
• Tannenbaum, Donald. Siyasi Düşünce Tarihi. çev. Özgüç Orhan. Ankara: BB101 Yayınları, 2017.
• Vergin, Nur. Siyasetin Sosyolojisi, Kavramlar, Tanımlar, Yaklaşımlar. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2007.
• Versenyi, Lzslo. Sokratik Hümanizm. çev. Ahmet Cevizci. İstanbul: Sentez Yayınları, 2007.
• Wallerstein, Immanuel. Bildiğimiz Dünyanın Sonu, Yirmi Birinci Yüzyıl İçin Sosyal Bilim. çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları, 2000.
• Yalçınkaya, Ayhan. “Yunan Uygarlığı İçinde Polis ve Siyaset”. Sokrates’ten Jakobenlere Batıda Siyasal Düşünceler. drl. Mehmet Ali Ağaoğulları. 19-90. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.