Representation of the Imam-Hatip in Turkish Cinema: Typological Analysis in the Context of Spiritual Counseling and Care

Year 2025, Issue: 58, 793 - 831, 30.09.2025

Mustafa Koç

Abstract

This article aims to provide a comprehensive typological analysis, grounded in qualitative research, of how imam-hatip characters are represented in Turkish cinema through the lens of spiritual counseling and care. Within this scope, a total of 18 cinematic texts and scenes —including 16 films and 2 television series produced between 1922 and 2023— were analyzed using commonly adopted qualitative methods such as descriptive content analysis and thematic analysis. The analytic process was supported by NVivo 14 qualitative data analysis software, employing open and axial coding, category construction, theme extraction, and typological classification to conduct a multi-layered interpretation of the data. Within this framework, the study examines how imam-hatip figures have been represented in historical, cultural, and ideological cinematic contexts and how they have been positioned in relation to the academic discipline of spiritual counseling and care. As a result, the representations of imam-hatip characters in Turkish cinema are categorized under ten distinct typologies: "marginalized," "dogmatic," "institutional," "modern," "transformative," "balanced," "mystic-sage," "corrupted," "resistant to change," and "patriotic." These typologies were analyzed not only in terms of visual attributes but also through the value systems they embody, their sociocultural functions, and their professional competencies within the spiritual counseling and care framework. The study concludes that, in selected cinematic examples —particularly in the "transformative" and "mystic-sage" typologies— the imam-hatip figure is constructed not only as a ritual practitioner but also as a spiritually responsive guide. These figures are portrayed as being attuned to the internal struggles of individuals facing traumatic life experiences and capable of providing psychosocial support. Furthermore, they are envisioned as agents of value creation within broader societal transformation. Diverging from traditional religious stereotypes, these characters—though in a limited number of productions—evolve into empathetic, intellectual, and visionary figures, reconfigured as multidimensional symbolic actors within the scope of spiritual counseling and care. Ultimately, the article underscores the importance of reinterpreting imam-hatip portrayals in Turkish cinema not merely as aesthetic constructs but as functional narratives that contribute positively to both individual and collective mental well-being. This approach highlights the cinematic potential for layered, in-depth interpretations informed by spiritual counseling and care, offering new theoretical and methodological perspectives on religious representation in film.

Keywords

Spiritual counseling and care , Turkish cinema , Imam-hatip typology , Role model , Spiritual mentor

Türk Sinemasında İmam-Hatip Temsili: Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Bağlamında Tipolojik Analizler

Abstract

Türk sinemasında imam-hatip karakterlerinin temsil biçimlerini manevi danışmanlık ve rehberlik perspektifiyle betimsel olarak inceleyen bu makalenin amacı, nitel araştırma temelli kapsamlı bir tipolojik çözümleme sunmaktır. Bu bağlamda çalışmada, 1922–2023 yılları arasında çekilen filmler (n=16) ve diziler (n=2) olmak üzere toplam 18 sinema metni ve sahnesi, nitel metodolojilerde sık kullanılan betimsel içerik ve tematik analiz teknikleriyle değerlendirilmiştir. Analiz sürecinde, nitel veri analiz yazılımı olan NVivo 14 kullanılarak açık ve eksenel kodlama, kategori oluşturma, tema belirleme ve tipolojik sınıf-landırma teknikleriyle çok katmanlı bir nitel veri çözümlemesi gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, imam-hatip karakterlerinin sinematografik açıdan tarihsel, kültürel ve ideolojik bağlamları içinde nasıl temsillendirildiği ile manevi danışmanlık ve rehberlik bilim dalı açısından nasıl konumlandırıldığı ortaya konulmuştur. Sonuç olarak makalede, Türk sinemasında imam-hatip karakterlerinin temsili; “marjinalleştirilmiş”, “dogmatik”, “kurumsal”, “modern”, “dönüştürücü”, “dengeli”, “mistik-bilge”, “yozlaşmış”, “değişime dirençli” ve “vatansever” olmak üzere, içeriksel açıdan farklılaşan biçimlerdeki bir tipolojik sınıflandırma (n=10) altında toplanmıştır. Bu tipolojiler, karakterlerin yalnızca dışsal görünümleriyle değil; aynı zamanda temsil ettikleri değer sistemleri, toplumsal işlevleri ile manevi danışmanlık ve rehberlik bağlamındaki psiko-sosyo-teolojik kapsamdaki mesleki yeterlilikleri üzerinden bütüncül biçimde nitel olarak analiz edilmiştir. Çalışmada, imam-hatip figürünün —örneğin “dönüştürücü” ve “mistik-bilge” tipolojilerinde olduğu gibi— bazı sinema ürünlerinde temel mesleki görevi olan yalnızca ritüel uygulayıcı değil, aynı zamanda bireyin travmatik yaşam deneyimlerinden kaynaklanan içsel çatışmalarına duyarlı ve bu zorlu yaşam olaylarına psiko-sosyal destek sunabilen; toplumun dönüşüm sürecinde ise değer üretici bir manevi danışman ve rehber kimliğiyle yapılandırıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Sinema anlatılarında klasik din adamı stereotiplerinden uzaklaşarak –sınırlı sayıdaki sinema yapımında görülen- empatik, entelektüel ve vizyoner figürlere evrilen bu karakterler, manevi danışmanlık ve rehberlik çerçevesinde çok boyutlu simgesel aktörler olarak yeniden konumlandırılmıştır. Makale, bireysel ve toplumsal ruh sağlığı dinamiklerini pozitif yönde destekleyen, dönüştürücü ve anlam yüklü işlevsel anlatılar olarak Türk sinemasındaki imam-hatip temsillerinin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bu yaklaşım, imam-hatip figürlerinin manevi danışmanlık ve rehberlik eksenli derinlikli ve katmanlı sinematografik açılımlara açık olduğunu ortaya koymaktadır.

Keywords

Manevi danışmanlık ve rehberlik , Türk sineması , İmam-hatip tipolojisi , Rol model , Manevi rehber

Ethical Statement

Teorik çalışma olduğu için etik izin gerektirmemektedir

Supporting Institution

Bu çalışma herhangi bir kurum/kuruluş tarafından desteklenmemiştir.

Thanks

-

References

• Aaltonen, Jouko. “Spirits and Ceremonies: How to Construct Religious Experience in Documentary Film?” içinde Sinema ve Din, ed. B. Yorulmaz ve ark., 1135-1150. Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2015.