Yaşam Doyumunun Kontrol Odağı ve Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi: Kuzey Kıbrıs Örneği

Year 2025, Volume: 24 Issue: 4, 1415 - 1433

Bedriye Yılmaz Alıcı

https://doi.org/10.17755/esosder.1567041

Abstract

Bu çalışma yaşam doyumunun yaş, cinsiyet ve kontrol odağı değişkenleri açısından incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bir durumda değişiklik yapabilme yeteneği olarak tanımlanan kontrol odağı iki boyutlu bir yapıyı temsil eden bir kişilik özelliğidir. Pozitif psikoloji içinde ele alınan yaşam doyumu ise bireyin yaşamını bilişsel olarak değerlendirmesini ifade etmektedir. İlişkisel tarama deseni kullanılan bu çalışma kolay ulaşılabilir örneklem yöntemi ile 2023-2024 eğitim öğretim yılında üniversitelerde öğrenim gören toplam 444 lisans öğrencisi üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada “kişisel bilgi formu”, “Çok Boyutlu Kontrol Odağı Ölçeği” ve “Riverside Yaşam Doyumu Ölçeği” kullanılmıştır. Toplanan veriler üzerinde gerçekleştirilen normallik analizleri sonucunda parametrik istatistik yöntemleri (betimsel analizler, korelasyon hesaplaması, varyans analizleri, regresyon analizi) kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, katılımcıların hayatından orta düzeyde memnun oldukları, yaş arttıkça yaşam doyumunun anlamlı olarak arttığı, erkeklerin yaşam doyumlarının daha yüksek olduğu, iç kontrol odağı düzeyinin yaşam doyumunu yordamada daha çok etkiye sahip olduğu görülmüştür. Çalışmanın bulguları ilgili literatür ışığında tartışılarak çalışma sonuçlarına ilişkin öneriler ilerleyen kısımlarda sunulmuştur.

Keywords

Yaşam Doyumu , İç Kontrol Odağı , Dış Kontrol Odağı , Kuzey Kıbrıs

Ethical Statement

Etik ilkelere uyulmuştur.

Thanks

İstatistik analizlerde destek veren Sayın Doç.Dr. Mehmet Yaşar KILIÇ'a teşekkür ederim.

Examination of Life Satisfaction in Terms of Locus of Control and Some Variables: The Example of Northern Cyprus

Abstract

This study was conducted to examine life satisfaction in terms of age, gender and locus of control. Locus of control, defined as the ability to make changes in a situation, is a personality trait that represents a two-dimensional structure. Life satisfaction, which is discussed within positive psychology, refers to the individual's cognitive evaluation of his life. This study was used a relational survey design with the easily accessible sampling method on a total of 444 undergraduate students. Personal information form, Multidimensional Locus of Control Scale and Riverside Life Satisfaction Scale were used during the data collection process. As a result of the normality analyzes performed on the collected data, parametric statistical methods (descriptive statistics, Correlation calculation, variance analysis, regression analysis) were used. As a result of the research, it was seen that the participants were moderately satisfied with their lives, life satisfaction increased significantly as age increased, men's life satisfaction was higher, and the level of internal locus of control had a greater effect on predicting life satisfaction. The findings are discussed and suggestions regarding the study results are presented in the following sections. The study was conducted with the permission of the Cyprus Science University Ethics Committee.

Keywords

Life Satisfaction , Internal Locus of Control , External Locus of Control , North Cyprus

References

• Akkaya, R. (2015). Öğretmenlerin kontrol odağı ile iş doyumu arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Alıcı, B. & Seçim, G. (2020). The psychometric properties of the Turkish version of the Riverside life satisfaction scale – adult form. Sage Open, 1-8. https://doi.org/101177/2158244020979823 .
• Angelova, N. V. (2016). Locus of control and its relationship with some social-demographic factors. Psychological Thought, 9(2), 248-258. https://doi.org/10.5964/psyct.v9i2.179 .
• Avşar, N. (2020). Yaşam doyumunun yordanmasında bilinçli farkındalık ve sosyal beceriler (Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Aysan, M.F., Aysan, U. (2017). The Effect of Employment Status on Life Satisfaction in Europe. In: Bilgin, M., Danis, H., Demir, E., Can, U. (eds) Empirical Studies on Economics of Innovation, Public Economics and Management . Eurasian Studies in Business and Economics, vol 6. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-50164-2_21
• Bajwa, R. S., Batool, I., Azam, A. & Ali, H. (2016). Impact of locus of control on life satisfaction among distance learning students. Journal of Educational Research,19(1), 50-60. https://www.tandfonline.com/toc/vjer20/current
• Becchetti, L., Conzo, G. (2022). The Gender Life Satisfaction/Depression Paradox. Soc Indic Res 160, 35–113. https://doi.org/10.1007/s11205-021-02740-5
• Becker, C. K. & Trautmann, S. T. (2022). Does happiness increase in old age? Longitudinal evidence from 20 European countries. Journal of Happiness Studies, 23, 3625-3654. https://doi.org/10.1007/s10902-022-00569-4 .
• Berglund, E., Lytsy, P. & Westerling, R. (2014). The influence of locus of control on self-rated health in context of chronic disease: a structural equation modeling approach in a cross sectional study. BMC Public Health 14, 492. https://doi.org/10.1186/1471-2458-14-492
• Beyoğlu, A. (2025). Farklı denetim odaklarına sahip olan ergenlerin denetim odakları ile arkadaşlık ilişkilerinin incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşa.
• Blanchflower, D. G. (2020). Is happiness U-shaped everywhere? Age and subjective well-being in 145 countries. Journal of Population Economics, 34, 575-624. https://doi.org/10.1007/s00148-020-00797-z .
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (13. Baskı). Ankara: Pegem.
• Callaghan, C. & Papageorgiou, E. (2015). Gender differences in locus of control nd student performance in the South African context of accounting studies. Meditari Accountncy Reseach, 23 (3), 348-368. https://doi.org/10.1108/MEDAR-02-2014-0018 .
• Chiang, Y., Fang, W., Kaplan, U. & Ng, E. (2019). Locus of control: The mediation effect between emotional stability and pro-environmental behavior. Sustainability, 11, 820. https://doi.org/10.3390/su11030820 .
• Çevik, N. K., & Korkmaz, O. (2014). Türkiye’de yaşam doyumu ve iş doyumu arasındaki ilişkinin iki değişkenli sıralı probit model analizi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 126-145.
• Dağ, İ. (1991). Rotter’in iç-dış kontrol odağı (RİDKOÖ)’nin üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Türk Psikoloji Dergisi, 7(26), 10-16. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpd1300443319910000m000339.pdf
• Dağlı, A. & Baysal, N. (2016). Yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1250-1263 https://doi.org/10.17755/esosder.263229 .
• Devin, H. F., Ghahramanlou, F., Fooladian, A. & Zohoorian, Z. (2012). The relationship between locus of control (internal-external) and happiness in pre-elementary teachers in Iran. Procedia Social and Behavioral Sciences, 46. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.06.220.
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542–575. https://doi.org/10.1037/0033-2909.95.3.542
• Durna, U. & Şentürk, F. K. (2012). Üniversite öğrencilerinin denetim odaklarınıçeşitli değişkenler yardımıyla tespit etmeye yönelik bir çalışma. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (15), 37-48. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kares
• Emeksever, A. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının denetim odağı ile yılmazlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü Temel Eğitim Anabilim Dalı. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Emmiler Akdiş, M. G. (2021). Üniversite öğrencilerinin denetim odağı ile beden algısı, akıllı telefon bağımlılığı ve depresyon arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Yakın Doğu Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Erus, S. M., Zeren, Ş. G., Amanvermez, Y. & Buyruk-Genç, A. (2019). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumları, pozitif ve negatif duyguları: İstanbul’da bir devlet üniversitesinde profil çalışması. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 10 (2), 563-595. https://doi.org/10.23863/kalem.2020.167 .
• Eryılmaz, S. (2012). Üniversite öğrencilerinde psikolojik sağlamlığı yordamada yaşam doyumu, benlik saygısı, iyimserlik ve kontrol odağının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Fiori, K. L., Brown, E. E., Cortina, K. S. & Antonucci, (2007). Locus of control as a mediator of the relationship between religiosity and life satisfaction: Age, race, and gender differences. Mental Health, Religion & Culture, 9 (3), 239-263. https://doi.org/10.1080/13694670600615482 .
• Green, B. G., Salkind, N. J., & Akey, T. M. (2000). Using SPSS for windows: Analyzing and understanding data. NJ: Prentice Hall.
• Hee-Youn, L. & Hye-Seong (2015). The influence of the locus of control of middle aged on life satisfaction and preparation for old age among in the times of convergence. Journal of Digital Convergence, 13(11), 433-440. https://doi.org/10.14400/JDC.2015.13.11.433
• Hwang, J. (2019). Relationship among locus of control, learned helplessness, and mathematical literacy in PISA 2012: Focus on Korea and Finland. Large-Scale Assessments in Education, 7 (4). https://doi.org/10.1186/s40536-019-0072-7 .
• Jacobs-Lawson, J. M., Waddell, E. L. & Webb, A. K. (2011). Predictors of health locus of control in older adults. Current Psychology, 30, 173-183. https://doi.org/10.1007/s12144-011-9108-z .
• Joshanloo, M., Jovanović, V. (2020). The relationship between gender and life satisfaction: analysis across demographic groups and global regions. Arch Womens Ment Health 23, 331–338. https://doi.org/10.1007/s00737-019-00998-w
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel
• Kesavayuth, D., Tran, D. B. & Zikos, V. (2022). Locus of control and subjective well-being: Panel evidence from Australia. PLoS ONE, 17(8), https://doi.org/10.1371/journal.pone.0272714 .
• Khaleghinezhad, S. A., Shabani, M., Hakimzadeh, R., Shaker, H. N. & Amerian, M. (2016). Prediction of high schoolstudents’ life satisfaction and academic performance based on ocus of control and self-esteem. Int J School Health, 3(3), 1-7. https://doi.org/10.17795/intjsh-31924 .
• Kıral, E. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin mükemmeliyetçilik algısı ve kontrol odağı ile ilişkisi. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kırcı Çevik, N. & Korkmaz, O. (2014). Türkiye’de yaşam doyumu ve iş doyumu arasındaki ilişkinin iki değişkenli sıralı probit model analizi. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 7 (1), 126-145. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ohuiibf
• Köylü, A. Ü. (2022). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumu ve serbest zaman doyumlarının incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Karamanoğlu Mehmet bey Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kushlev, K., Radosic, N., & Diener, E. (2021). Subjective well-being and prosociality around the globe: Happy people give more of their time and money to others. Social Psychological and Personality Science. https://doi.org/10.1177/19485506211043379
• Maadal, A. (2020). The relationship between locus of control and conformity. Journal of Cognition and Culture, 20 (1-2), 100-115. https://doi.org/10.1163/15685373-12340076.
• Margolis, S., Schwitzgebel, E., Ozer, D. J. & Lyubomirsky, S. (2018). A new measure of life satisfaction: The Riverside Life Satisfaction Scale. Journal of Personality, 101, 621-630. https://doi.org/10.1080/00223891.2018.1464457.
• OECD (2024), Society at a Glance 2024: OECD Social Indicators, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/918d8db3-en.
• Ajayi, O., Mokuolu, B. O., Ojo, A. E. & Akeredolu, A. Y. (2024). Inner worlds and digital realm: Life satisfaction, locus of control, self-esteem, extraversion and social media addiction. Nigerian Journal of Behavioural Studies, 1 (2), 202-222.
• Our World in Data (2023). https://ourworldindata.org/data-insights/peoples-self-reported-life-satisfaction-varies-widely-across-countries. Erişim tarihi: 04.10.2024.
• Parsons, H., Houge Mackenzie, S., Filep, S., Brymer, E. (2019). Subjective Well-Being and Leisure. In: Leal Filho, W., Wall, T., Azul, A., Brandli, L., Özuyar, P. (eds) Good Health and Well-Being. Encyclopedia of the UN Sustainable Development Goals. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-69627-0_8-1
• Popova, S. (2012). Locus of control-Predictor of health and subjective well-being. European Medical Health and Pharmaceutical Journal, 4. https://doi.org/10.12955/emhpj.v4i0.367.
• Robinson, S.A., Lachman, M.E. (2021). Locus of Control. In: Gu, D., Dupre, M.E. (eds) Encyclopedia of Gerontology and Population Aging. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-22009-9_103.
• Rotter, J. B. (1975). Some Problems and Misconceptions Related to the Construct of Internal versus External Control of Reinforcement. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 43(1), 56-67. http://dx.doi.org/10.1037/h0076301
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (6th ed.). England: Pearson.
• Taş, İ. (2011). Öğretmenlerde yaşamın anlamı yaşam doyumu sosyal karşılaştırma ve iç-dış kontrol odağının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yıldırım, B. (2020). Serbest zaman tatmini ile yaşam doyumu ve duygusal zekâ arasındaki ilişki (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yakın Doğu Üniversitesi. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://docs.neu.edu.tr/library/7032844723.pdf.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin yayıncılık.