Orta Asya Gastronomi Kültürünün Kazakistan Geleneksel Mutfak Kültürüne Etkisi

Year 2025, Volume: 24 Issue: 4, 1526 - 1537

Serdar Oktay

https://doi.org/10.17755/esosder.1685964

Abstract

Dünya üzerindeki toplumların kendilerine özgü farklı ekonomik, siyasal, beşerî ve sosyal kültürel özellikleri bulunmaktadır. Gastronomi, yeme içme ve mutfak kültürü konuları da toplumların kimliğini, yaşam şekillerini, beslenme alışkanlıklarını ve özgünlüğünü ortaya koyan önemli kültürel miraslar arasında yer almaktadır. Orta Asya’da bulunan toplumlar eski tarihlerden günümüze kadar farklı medeniyetlerin yönetiminde kalmış ve bu medeniyetlerin kültürlerinden etkilenmiş ve neticede kendi mutfak kültürünü meydana getirmiştir. Bu ülke mutfaklarında kullanılan malzemeler, metotlar ve gelenekler zaman zaman birbirinden çok farklı boyutlarda karşımıza çıkmakta, zaman zaman ise birbirlerinin aynı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu araştırmada Orta Asya Kültüründen etkilenen Kazakistan gastronomisini, mutfak kültürünü, geleneksel yemeklerini, yöreselliğini tanımak, Kazakistan’ın en tanınan yemeklerinden örnekler vererek gastronomi bilimine kaynak oluşturma amacı hedeflenmiştir. Çalışmamızda nitel araştırma metoduyla ana kütle olan; araştırma konusu hakkında derin bir algıya ulaşma hedefi amaçlanmıştır. Bölgenin coğrafi koşulları, komşuları, eskiden gelen medeniyetleri, mutfak tarihi, yemek pişirme teknikleri, yemek yeme tarzları, yemeklerinde kullandıkları yiyecekleri ve kültürel yansımalarını inceledik. Araştırma kapsamında; Kazakistan Mutfak kültürünün geleneksel olduğunu, halkın sofra adabı açısında örf ve adetlerine sıkı sıkıya bağlı olduklarını, göçer bir toplumdan geldikleri için et ve süt ağırlıklı yemek tarzları ile dünya mutfakları arasında zengin bir çeşitliliğe sahip olduklarını tespit etmiş olduk.

Keywords

Gastronomi , mutfak kültürü , Kazakistan mutfak kültürü , Kazakistan Gastronomisi.

Ethical Statement

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Madde 90, 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu Ek 10. Maddede belirtilen çalışmalarda Etik Kurul Onay Belgesi alınması zorunluluğu yasa ile düzenlenmiştir. Makalemizde yukarıda belirtilen şartlarda araştırma olmadığından herhangi bir Etik Kurul raporu gerektirmemektedir.

The Influence of Central Asian Gastronomy Culture on Kazakhstan Traditional Cuisine Culture

Abstract

Societies around the world have their own unique economic, political, human and social cultural characteristics. Gastronomy, eating and drinking and culinary culture are also among the important cultural heritages that reveal the identity, lifestyle, eating habits and originality of societies. The societies in Central Asia have been under the rule of different civilizations from ancient times to the present day and have been influenced by the cultures of these civilizations and have consequently created their own culinary culture. The ingredients, methods and traditions used in the cuisines of these countries sometimes appear in very different dimensions and sometimes appear to be the same. In this study, it is aimed to know Kazakhstan gastronomy, culinary culture, traditional dishes, regionality, which is influenced by Central Asian Culture, and to create a source for gastronomy science by giving examples of the most well-known dishes of Kazakhstan. In our study, the aim is to reach a deep perception about the main mass; the research subject with the qualitative research method. We examined the geographical conditions of the region, its neighbours, ancient civilizations, culinary history, cooking techniques, eating styles, the foods they use in their dishes and their cultural reflections.
Within the scope of the research; We have determined that Kazakhstan's culinary culture is traditional, that the people are strictly bound to their customs and traditions in terms of table manners, and that they have a rich variety among world cuisines with their meat and dairy-based food styles since they come from a nomadic society.

Keywords

Gastronomy , culinary culture , Kazakhstan culinary culture , Kazakhstan Gastronomy

Ethical Statement

The requirement to obtain an Ethics Committee Approval Certificate is regulated by law in the studies specified in Article 90 of the Turkish Penal Code No. 5237 and Additional Article 10 of the Health Services Fundamental Law No. 3359. Since our article does not contain research in the conditions specified above, it does not require any Ethics Committee report.

References

• Adilhankızı, D. S. (2015). Kazak Türklerinin Tarihi ve Kazakistan. Journal of Institute of Economic Development and Social Researches. Vol:1. ISSN:26306166
• Akyürek, S., Çalık, İ., Taş, S., Pir, R., Kaya, F. & Zeybek, H. İ. (2024). Kültürel Miras Unsuru Olarak Yayla Mutfak Kültürü: Gümüşhane İli Örneği. Milli Folklor, 18(141), 78-91. DOI:10.58242/millifolklor.1228043.
• Akyürek, S., Özdemir, Ö. & Genç, G. (2025). Orta Asya’dan Anadolu’ya Uzanan Bir Yolculuk: Yörük Mutfak Kültürü. Aydın Gastronomy 9 (2):519-535. DOI: 10.17932/IAU.GASTRONOMY.2017.016/gastronomy_v09i20016
• Arlı, M. & Gümüş, H. (2007). Türk Mutfak Kültüründe Çorbalar. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15 Eylül 2007. Ankara.
• Batu, A., (2016). Kazak-Türk Mutfak Kültüründe (Dastarhan) Gastronomi. The Journal Of Academic Social Science, 29.
• Boranbayeva, T., Gül, H. & Timurbekova, A. (2023). Kazakların Mutfak Kültürü, Gıda Bilimi ve Gastronomi-I. Editör Fatma Hayıt. İksad Publishing. Ankara.
• Cihangir, İ.S. (2023). 8nci Bölüm Dünya Mutfakları. Gastronomi ve Mutfak Sanatları. Eğitim Yayınevi. İstanbul. ISBN: 9786256489448
• Civitello L. (2007). Cuisine and culture: a history of food and people. New Jersey: Wiley.
• Çelik, F. (2019). Kırgız Türklerinin Mutfak Kültürü ve Sofra Adabında Öne Çıkan Unsurların Sosyo-Kültürel ve Dilbilimsel Bakımdan İncelenmesi. 8nci Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Maddi Kültür. Nr:3523, S:311. Ankara. ISBN: 9789751744371
• Çetin, H. (2021). Kazak Türklerinin Törensel Günlerdeki Yemekleri ve Bu Bağlamda Gerçekleştirilen Ritüeller. Millî Folklor. 2021, Yıl 33, Cilt 17, Sayı 131.
• Eren, Y. F. & Sezgin, C. A. (2017). Gastronomi Turizmi Acısından Mersin Yöresi Mutfak Kültürünün Sürdürülebilirliği. I. International Sustainable Tourism Congress, 23-25 November 2017. Kastamonu.
• Gülcan, B. & Eren, R. (2018). Kırgızistan ve Türkiye Mutfak Kültürü. Detay Yayıncılık. Ankara. ISBN: 9786052323502
• Harari, Y.N. (2015). Sapiens. Kolektif Kitap. İstanbul.
• Hekimoğlu, S. F. (2012). Sovyetler Birliği Döneminde Kazakistan. Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi İnceleme-araştırma dizisi. Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, Yayın No: 10, Ankara, 2012, s. 390. ISBN: 9789944237116 Işın, P. M. (2018). Yemeğin Kültürel Tarihi: Avcılıktan Gurmeliğe. Yapı Kredi Yayınları. İstanbul.
• İnce, C., Gök, T., Samatova, G. & Turganbayeva, N. (2020). Kırgızistan Gastronomi
• Haritasi. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(3), 360-382.
• İsakov, N. & Medeu, A. (2007). Kazakistan: Doğa, Ekonomi ve Çevre. Coğrafya Enstitüsü Yayınları. Almatı.
• Kıyat, A. (2023). Kırgız Mutfak Kültüründe Kış Hazırlığı: Gıdalar, Kaplar ve Muhafaza Mekânları. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 12(1), 25-39.doi10.33206/mjss.1168049
• Kızıldemir, Ö., Öztürk, E. & Sarıışık, M. (2014). Türk Mutfak Kültürünün Tarihsel Gelişiminde Yaşanan Değişimler, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (3).
• Kurgun, H. & Özşeker, D. (2016). Gastronomi ve Turizm. Detay Yayıncılık. Ankara.
• Long, L.M. (2004). Culinary tourism. Lexington University Press of Kentucky, Kentucky.
• Nergiz, H.G. (2019). Orta Asya Mutfağı. Uluslararası Gastronomi. S:287-312. Detay Yayıncılık. Ankara.
• Oktay, S. (2018). Study on Gastronomic Cultures of Post-Neolithic civilizations in Anatolia. Journal of Culinary Science Technology 2018; DOI: 10.1080/15428052.2018.1489322
• Okumuş, B. & Çetin, G. (2015). Using Local Food in İstanbul’s Marketing as a Tourist Destination. Proceeding of the IV. International Interdisciplinary Business-Economics Advancement Conference, 26-29 May 2015. Las Vegas, Navada, USA.
• Öter, A., Akgül, M. & Çalışkan, Ç. (2023). Antalya’da yaşayan yörüklerin örf, âdet ve gelenekleri (1927-1928). Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (58), 1–18.
• Tagmanov. U. & Ulema, S. (2023). Kazak Mutfak Kültürü ve Gelişimi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies. DOI:10.21325/jotags.2023.1235
• Sarıışık, M. & Tagmanov, U. (2020). Gastronomi Özellikleri Açısından Türk ve Kazak Kültürü: Benzerlikler ve Farklılıklar Üzerine Bir Değerlendirme. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi 4(2). DOI: 10.26677/TR1010.2020.402
• Savarin, B. (2009). Physiologie du goût. Publish by Flammarion. ISBN: ‎9782081227170
• Scarpato, R. (2002). Gastronomy studies in search of hospitality. Journal of Hospitality Tourism Management. 2002;9(2):17–9. Şahin, Ö. (2020). Kısa Kazakistan Tarihi. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Tarih Bölümü yayını. Erzincan.
• Şen, A., Cebirbay, M. A. & Aktaş, N. (2015). Yörüklerin mutfak kültürü ve beslenme alışkanlıklarına ilişkin nitel bir araştırma: Karaman örneği. Y. Kalafat, E. Koçak, Evecen (Ed.), III. Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu içinde (s. 405–409). Kazan Belediyesi.
• Vilesov, E. (2009). Kazakistan’ın Fiziki Coğrafyası. Almatı Üniversite Yayınevi. Almatı.
• Yorulmaz, O. (2021). Kazakistan Tarih-Toplum-Ekonomi-Siyaset. Editör Cengiz Buyar. Byr Publishing House. Bişkek. ISBN:9789967914094
• WEB-1, Türkoğlu, K. U., (https://kamilugras.com/sovyetler-birligi-tarihin-en-guclu-super-guclerinden-biri/ Erişim Tarihi: 01.04.2025).
• WEB-2, Büyükyıldırım, O., (https://arkeonews.com/dunyanin-en-buyuk-imparatorlugu-hangisiydi/ Erişim Tarihi: 01.04.2025).