‘Musikide İnkılabı Popüler Müzikle Yapmak’: Barış Manço ve Armonize Edilmiş Türküler

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 275 - 294, 01.10.2020

Okan Murat Öztürk

Öz

Bu makalede Barı􀄈 Manço’nun, Anglo-Amerikan popüler müzik tarzları
içinde armonize edilmi􀄈 türkü yorumlama yönündeki çalı􀄈maları, Türkçülü
􀃧ün ‘milli musiki programı’ kapsamında, Cumhuriyet idarecilerince gerçekle
􀄈tirilmek istenen musiki inkılabı hedefi çerçevesinde ele alınmaktadır.
Cumhuriyet’in etkili ideologlarından Ziya Gökalp, Garp medeniyetine
tabi kılınmı􀄈 yeni Türk toplumunun müziksel be􀃧eni ve alı􀄈kanlıklarının
de􀃧i􀄈tirilmesi için, Türkçüler tarafından takip edilmesi gereken milli bir
program ortaya koymu􀄈tur. Bu programa göre Türkçülerin ilk görevi, popülist
bir siyasi hareket olarak benimsedikleri halka do􀃧ru gitme anlayı􀄈ının
gere􀃧i olarak türkülerin derlenmesini sa􀃧lamaktı. Türkçülerin ikinci ve
asıl vazifeleri ise, derlenen türkülerin Batı müzi􀃧ini bilen besteciler tarafından
uyumlu hale getirilmesini sa􀃧lamaktan olu􀄈maktaydı. Bu iki görev, temel
olarak müzikte devrim yapmak olarak anla􀄈ılmaktaydı. Medeniyet ve
toplumla beraber müzi􀃧in de devlet eliyle de􀃧i􀄈tirilmesi amaçlanmı􀄈tı. Bu
de􀃧i􀄈imde asıl amaç, batılı hayat tarzını toplumun geni􀄈 kesimlerine yaymaktır.
Bu nedenle müzik devrimi, aslında, müzikte batılıla􀄈manın resmi
bir politika olarak gerçekle􀄈tirilmesinin bir sembolüdür. Bu nihai hedefi
sa􀃧lamaya yönelik siyasi giri􀄈imler, iki karakteristik e􀃧ilim dâhilinde geli
􀄈me göstermi􀄈tir. Bunlardan ilki, Avrupa klasik müzi􀃧ini temel alan ve
Tanzimat yıllarından ba􀄈layıp 􀃮kinci Dünya Sava􀄈ına de􀃧in etkili olan elitist,
kompozitör-merkezli e􀃧ilimdir. 􀃮kincisi ise 􀃮kinci Dünya Sava􀄈ı sonrasında
ana akım haline gelen Anglo-Amerikan popüler müziklerini temel
alan, 􀄈arkı yazarı-merkezli, popülist ve konsumerist e􀃧ilimdir. Hızlı bir 􀄈ekilde
Batı'ya benzemeyi hedefleyen Batılıla􀄈ma sürecinde, ilk a􀄈ama Avrupa
merkezcilikle 􀄈ekillenirken, ikinci a􀄈amaya Amerika-merkezcilik
damgasını vurmu􀄈tur. 􀃮kinci e􀃧ilim ve a􀄈amada, Türkiye'de toplumun ve
müzi􀃧in Batılıla􀄈masında Amerikan ya􀄈am tarzını, kültürünü ve tüketimalı􀄈kanlıklarını yaygınla􀄈tırmaya yönelik uygulamaların tüm sürece hâkim
oldu􀃧u görülmektedir. Her iki e􀃧ilimde türkülerin armonize edilmesi meselesine
i􀄈levsel açıdan gösterilen popülist ilginin ideolojik analizi, bu makalenin
temel problemini olu􀄈turmaktadır. Çünkü siyasi, ekonomik, toplumsal
ve kültürel Batılıla􀄈ma açısından bakıldı􀃧ında, sadece “aparat” olarak
kullanılan müzik tarzında bir de􀃧i􀄈im ortaya çıkmı􀄈tır ve politik de􀃧i-
􀄈imin ibresi, klasik müzikten popüler müzi􀃧e kaymı􀄈tır. Kendisini bir “asfalt
ozanı” olarak tanımlayan ve Anglo-Amerikan müzik tarzları içinde
kendi 􀄈arkıları yanında armonize edilmi􀄈 halk 􀄈arkıları da söyleyen Barı􀄈
Manço’nun üstlendi􀃧i kültürel misyon ile resmi ideolojinin müzik devrimi
yoluyla temin etmek istedi􀃧i sosyal de􀃧i􀄈im misyonu arasında mükemmel
bir uyum oldu􀃧u bir gerçektir. Bu benzerlik, nihai batılıla􀄈ma açısından
toplumsal de􀃧i􀄈imin mümkün olan en hızlı yoldan gerçekle􀄈mesini bekleyen
resmi ideolojinin, popüler müzi􀃧i daha etkili bir araç olarak benimseyip
desteklemesini sa􀃧lamı􀄈 görünmektedir. Bu 􀄈artlar çerçevesinde
Manço, sonuç olarak, ABD-merkezli batılıla􀄈manın Türk toplumu tarafından
benimsenmesinde önemli bir rol oynamakla kalmayıp, aynı zamanda
resmi müzik devriminin popüler müzik aracılı􀃧ıyla gerçekle􀄈tirilmesine de
öncülük etmi􀄈tir.

Anahtar Kelimeler

Barış Manço, popüler müzik, musıki inkılabı, toplumsal değişme

‘Making the Music Revolution with Popular Music’: Barı􀄈 Manço and Harmonized Turkish Folk Songs

Öz

In this article, Barı􀄈 Manço’s efforts to sing harmonized Turkish folk songs
in Anglo-American popular music styles are discussed within the scope of
‘the music revolution’ that the Republican administrators want to realize
within the framework of ‘the program of Turkism in the field of music.’
Ziya Gökalp, one of the most influential ideologists of the Republican Turkey,
developed a nationalist program that Turkists should follow in order
to change the musical habits and tastes of the new Turkish society subordinated
to the Western civilization. According to this program, the first
task of the Turkists was to ensure the collection of folk songs as a requirement
of the understanding of going towards the people they adopted as a
populist political movement. The second and main duties of the Turkish
nationalists consisted of ensuring that the compiled folk songs were harmonized
by composers who knew Western music. These two tasks were
called the music revolution for the rulers of the new state. It was aimed to
change music by the state together with civilization and society. The main
purpose of this change was to spread the western lifestyle to large segments
of society. Therefore, the music revolution was a symbol of the concrete
goal of realizing westernization in music as an official policy. These political
initiatives for achieving the ultimate goal, in Turkey, showed an improvement
within two characteristic trends. The first was the elitist and
composer-centered trend based on European classical music from the years
of Tanzimat to the Second World War, and the other is the populist, consumerist
and songwriter-centered trend based on Anglo-American popular
music styles, which became mainstream after the Second World War. the process of Westernization which aims to resemble the West rapidly, the
first phase was shaped by Eurocentrism, while the second phase was
marked by Americentrism. In the second trend and phase, it seems that the
practices towards spreading the American lifestyle, culture and consumption
habits dominate the whole process in the Westernization of society
and music in Turkey. The ideological analysis of the functional populist
concern for the harmonization of folk songs in both trends is the main
problem of this article. Because, from the point of view of political, economic,
social and cultural westernization, there has been a change in music
style used only as apparatus and the needle of political change has shifted
from classical to popular music. It is a fact that there is a perfect harmony
between the cultural mission undertaken by Barı􀄈 Manço, who describes
himself as an ‘asphalt bard’ and sings harmonized folk songs beside his own
songs in Anglo-American musical styles, and the mission of social change
that the official ideology wants to achieve through the music revolution.
This similarity seems to have enabled the official ideology to adopt and
support popular music as a more effective tool, seeking to achieve social
change as quickly as possible in terms of ultimate Westernization. Under
these circumstances, Manço, as a result, did not only play an important role
in the adoption of US-based westernization by Turkish society but also led
the realization of the official music revolution through popular music.

Anahtar Kelimeler

Barış Manço, popular music, the music revolution, social change, turku

Kaynakça

• Adorno, T. (2004). Kültür Endüstrisi (Çev. ). 􀃮stanbul: 􀃮leti􀄈im Yayınları.
• Asaf, S., & Asaf, S. (2008). Yurdumuzun Na􀃧meleri [1926]. (Yay. Haz. Reyhan Altınay). 􀃮zmir: Meta Basım.
• Ayas, O. G. (2014). Musiki 􀃮nkılabı'nın Sosyolojisi: Klasik Türk Müzi􀃧i Gelene􀃧inde Süreklilik ve De􀃧i􀄈im. 􀃮stanbul: Do􀃧u Kitabevi.