SHIP AGENCY AND SELECTION CRITERIA

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 15, 87 - 110

Murat Yorulmaz , Mert Çağlar Kıral , Yeliz Çelik

https://doi.org/10.62666/eujmr.1532194

Öz

Maritime transportation, on the other hand, has started to be preferred more than other types of transportation due to its advantages such as the high amount of cargo carried per unit amount, the most cost-effective and reliable transportation. With the increase in this preference, it has taken on a complex structure and the workload has increased. Increasing workload has become a compulsory problem to be solved for ship operators and transportation organizers. For these reasons, ship operators and carriage organizers, who transport between ports by using sea vehicles, want to close this gap with institutions that will represent them, since having a branch in each port will create extra costs economically. Ship agencies, which come into play in this part of maritime transportation, are institutions and organizations authorized by state institutions in the regions where they operate and provide services for a certain fee. They are obliged to perform all the transactions of the parties they represent with the services they provide in ports. Shipping companies and carriage organizers also want to choose the best shipping agency that will protect their interests by acting in line with certain criteria for the agency that will represent them. For this purpose, in this study, ship agency selection criteria were investigated through a literature review and 9 criteria were determined with academicians working in the field of ship management. These criteria were evaluated with 12 expert participants using the Analytic Hierarchy Process method and a decision model was created. The collected data were analyzed with the Super Decision program method and the importance levels and rankings of the ship agency selection criteria of the ship operators and carriage organizers were determined.

Anahtar Kelimeler

Shipping agent, Freight forwarder, Ship management, Maritime transportation

GEMİ ACENTELİĞİ VE SEÇİM KRİTERLERİ

Öz

Denizyolu taşımacılığı birim miktarda taşıdığı yük miktarının fazla olması, en uygun maliyetle ve güvenilir bir şekilde taşınması gibi avantajlarıyla diğer taşımacılık türlerine göre daha fazla tercih edilmektedir. Bu tercih edilirliğin artması ile deniz taşımacılığı karmaşık bir yapıya bürünmüş ve iş yükü fazlalaşmıştır. Artan iş yükü gemi işletmeleri ve taşıma işleri organizatörleri için çözülmesi zorunlu bir problem haline gelmiştir. Bu durumda limanlar arasında gemileriyle taşımacılık yapan gemi işletmeleri ve taşıma işleri organizatörleri gidilecek her limanda bir şube bulundurmaları ekonomik olarak ekstra maliyetler oluşturacağı için kendilerini temsil edecek kurumlarla bu açığı kapatmak istemektedir. Denizyolu taşımacılığının bu kısmında devreye giren gemi acenteleri, faaliyet gösterdikleri bölgelerde devlet kurumlarınca yetkilendirilmiş ve belli bir ücret karşılığında hizmet veren kurum ve kuruluşlardır. Limanlarda verdikleri hizmetlerle temsil ettiği tarafların bütün işlemlerini gerçekleştirmekle yükümlüdürler. Gemi işletmeleri ve taşıma işleri organizatörleri de kendilerini temsil edecek acente için belli kriterler doğrultusunda hareket ederek, kendi menfaatlerini koruyacak en iyi gemi acentesini seçmek istemektedirler. Bu amaçla çalışmada gemi acentesi seçim kriterleri literatür taraması ile araştırılmış ve gemi işletmeciliği alanında çalışan akademisyenlerle 9 adet kriter belirlenmiştir. Belirlenen bu kriterler Analitik Hiyerarşi Proses yöntemi kullanılarak 12 uzman katılımcıyla değerlendirilmiş ve bir karar modeli oluşturulmuştur. Toplanan veriler Super Decision programı yöntemiyle analiz edilerek gemi işletmelerinin ve taşıma işleri organizatörlerinin gemi acente seçim kriterlerinin önem dereceleri ve sıralamaları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gemi acentesi, Taşıma işleri organizatörü, Gemi işletmesi, Denizyolu taşımacılığı

Kaynakça

• Akash, B., Saad, A. H., & El-Saadawi, M. (2023). Multi-criteria decision making analysis of optimal service delivery technique using AHP. TEM Journal, 12(1), 208-213.
• Akyıldız, E. (2006). Analitik hiyerarşi süreci ve bankacılık sektöründe bir uygulama. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Arslan, O. (2022). Gemi acentelerinde personel seçimini etkileyen kriterlerin belirlenmesi üzerine nicel bir araştırma. International Academic Social Resources Journal, 7(44), 1658-1665.
• Aydın, G. (2008). Analitik hiyerarşi prosesi (AHP) ve bir sanayi işletmesinde uygulaması. Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Bayazit Bedirhanoğlu, Ş., & Lezki, Ş. (2018). KOBİ’lerin banka tercihini etkileyen kriterlerin AHP yöntemi ile belirlenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 191-208.
• Bayırhan, İ., & Nas, S. (2013). Düzensiz hatlarda hizmet veren gemi işletmelerinin gemi acentesi seçim kriterleri: Merkezleri İzmir’de bulunan kuru ve dökme yük gemi işletmelerinde bir araştırma. Beykoz Akademi Dergisi, 2(2), 1-19.
• Bozkurt, C., Pelit, İ., & Irmak E. (2018). Türkiye ve dünyada denizyolu taşımacılığı. 3. Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Kongresi, İstanbul, 27-28 Ocak 20024.
• Canhasi, E. (2010). Analitik hiyerarşi süreci. Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Cerit, A. G., Deveci, A., & Esmer, S. (2013). Denizcilik işletmeleri Yönetimi. İstanbul: Beta Basım.
• Cheemakurthy, H., & Garme, K. (2022). Fuzzy AHP-based design performance index for evaluation of ferries. Sustainability 2022, 14, 3680.
• Çolak, S. (2007). Gemi işletmeciliğinde kimyasal tanker ve kuru yük gemisi yatırım analizleri. Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Dağdeviren, M., & Eren, T. (2001). Tedarikçi firma seçiminde analitik hiyerarşi prosesi ve 0-1 hedef programlama yöntemlerinin kullanılması. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 16(2), 41-52.
• DPT, (2006). 9. kalkınma planı (2007-2013) deniz ulaşımı özel ihtisas komisyonu raporu, Devlet Planlama Teşkilatı, 1-56.
• Elbirlik, G. (2008). Türk lojistik sektöründe denizyolu taşımacılığının önemi ve sorunları. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Erikan, L. (2002). Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nda aday seçiminde analitik hiyerarşi prosesi ile etkin karar verme. Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ertürk, M. (2019). Endüstri 4.0’a geçişte analitik hiyerarşi prosesi ile tedarik seçimi. Yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Eski, S., & Kaya, S. (2019). Freight forwarder işletmelerinden hizmet alan müşterilerin memnuniyetinin araştırılması. The Journal of International Scientific Researches, 4(3), 304-321.
• Gemi Acenteleri Yönetmeliği (5 Mart 2012). Resmî Gazete (Sayı: 28224). Erişim Tarihi: 1 Ağustos 2024, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=15931&MevzuatTur=7&MevzuatT ertip=5. Georgoulas, D., Koliousis, I. G., & Papadimitriou, S. (2023). An AHP enabled port selection multi-source decision support system and validation: insights from the ENIRISST project. Journal of Shipping and Trade, 8(16), 1-11.
• Ghareeb, A. M., & Hefny, N. R. D. A. (2021). Utilising AHP and PROMETHEE for evaluating the performance of online services. International Journal of Internet Technology and Secured Transactions, 11(3), 307-327.
• Günaydın, N. (2016). Analitik hiyerarşi prosesi ve bir uygulama. Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Güner, H. (2005). Bulanık AHP ve bir işletme için tedarikçi seçimi problemine uygulanması. Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• İMEAK Deniz Ticaret Odası & Vapur Donatanları ve Acenteleri Derneği. (2018). Gemi acenteciliği eğitimi. N. Başarslan, (Ed.), İstanbul: İMEAK Deniz Ticaret Odası Yayınları.
• İMEAK DTO. (2020). Denizcilik sektör raporu, İMEAK Deniz Ticaret Odası, 1-316.
• İstemi, J. (2006). Personel seçiminde analitik hiyerarşi metodunun kullanılması. Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• İzci, Ç. (2017). Üniversite son sınıf öğrencilerinin analitik hiyerarşi prosesi (AHP) ile meslek seçim değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Karabacak, G. (2012). Analitik hiyerarşi yöntemi ve analitik ağ süreci ile mühimmat seçimi. Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Karaman, Z. (2010). İzmir’de gemi acentelerinde çalışanların iş doyumlarının belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Karlov, A. V. (2023). Decision-making methods in transport policy: a multi-criteria approach. Мир транспорта, 21(1), 32-39.
• Kaya, A., & Erginer, K. (2016). Türk donatan işletmelerinin klas kuruluşu seçimlerinin analitik hiyerarşi süreci yöntemiyle analizi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 14(2), 1-17.
• Kuruüzüm, A., Atsan, N. (2001). Analitik hiyerarşi yönetimi ve işletmecilik alanındaki uygulamaları. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 83-105.
• Light, D. (2013). 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Uyarınca gemi acentelerinin tabi olduğu hükümlerin değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(24), 1-11.
• Nomer, F. (2014). Deniz taşımacılığında gemi acentelerinin yeri ve önemi ve bir araştırma. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özkan, Ö. (2007). Personel seçiminde karar verme yöntemlerinin incelenmesi: AHP, ELECTRE ve TOPSİS örneği. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Özkan, M. (2020). Deniz tedarik zinciri yönetiminde gemi acentesinin ve deniz ulaştırma işletmesinin karşılıklı seçimi. Doktora tezi, Maltepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Rani, A., Mishra, D., & Omerovic, A. (2024). Multi-criteria decision-making methods: a case of software vendor selection. TEM Journal, 13(2), 1218-1229.
• Saat, M. (2000). Çok amaçlı karar vermede bir yaklaşım: analitik hiyerarşi yöntemi. Gazi Üniversites İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2, 149-162.
• Saaty, T. L. (1990). How to make a decision: the analytic hierarchy process. European Journal of Operational Research, 48, 9-26.
• Sevgili, Ç., & Nas, S. (2017). Taşıma işleri komisyoncularının gemi acentelerini tercih ölçütleri: İzmir Limanı uygulaması. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(1), 155-165.
• Sikalo, M., Arnaut-Berilo, A., & Delalic, A. (2023). A combined AHP-PROMETHEE approach for portfolio performance comparison. International Journal of Financial Studies ,11(1), 46.
• Subaşı, H. (2011). Çok kriterli karar vermede kullanılan TOPSİS ve AHP yöntemlerinin karşılaştırması ve bir uygulama. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Suluvman, C. H. (2017). Denizyolu taşımacılığı ve gemi acenteciliği ı̇şlemleri. İzmir: Teknofset. Şendur, T. (2015). Lojistik sektöründe denizyolu taşımacılığı, Türkiye’de Kuru yük taşımacılığında gemi işletmeciliği sorunlarının tespitine yönelik sektörel bir araştırma. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tüminçin, F. (2016). Analitik hiyerarşik proses (AHP) ile bir karar destek sistemi oluşturulması: bir üretim işletmesinde uygulama. Yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
• UAB, (2020). Ulaşan ve erişen Türkiye, T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, 1-811.
• Uzun, S. (2015). Gemi inşa sürecinde, ana makine ve jeneratör seçimi: AHP, TOPSİS ve PROMETHEE uygulaması. Yüksek lisans tezi, Gebze Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Paola Villalba, P., Sánchez-Garrido, A. J., & Yepes, V. (2024). A review of multi-criteria decision-making methods for building assessment, selection, and retrofit. Journal of Civil Engineering and Management, 30(5), 465-480.
• Yaralıoğlu, K. (2001). Performansı değerlendirmede analitik hiyerarşi proses. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 16(1),129-142.
• Yılmaz, N. (2000). Analitik hiyerarşi yaklaşımı. Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yorulmaz, M., & Feyzioğlu, İ. (2023). Gemi Acentelerini konu alan ulusal literatürdeki çalışmaların analizi. Kesit Akademi Dergisi, 9(35), 673-716.
• Zaidi, M. F. Z., Shafie, S. M., & Rahim, M. K. I. A (2020). AHP model for selection of sustainable energy: a focus on power generation and supplying for end-users. International Journal of Supply Chain Management, 9(2), 227-233.